Cây gừng dại có tác dụng gì với sức khỏe?

Cây gừng dại là một trong những tài nguyên quý giá của thiên nhiên, thường mọc hoang ở các khu rừng nhiệt đới. Với hương vị cay nồng và hình dáng đặc trưng, gừng dại được biết đến là một loại cây mang lại nhiều lợi ích cho sức khỏe.

Đặc điểm của cây gừng dại

Cây gừng dại hay còn có tên gọi khác là: Ngải mặt trời, ngải xanh, gừng giềng, riềng dại, người Tày gọi là khinh keng. Nó có tên khoa học là Zingber zerumbe (L) sm, họ gừng (Zingiberaceae). Cây gừng dại là một loại cây thân thảo, lâu năm, có phần ngầm và các thân rễ. Chiều cao của cây dao động từ 1-1.3m, với rễ dạng củ phân thành nhiều nhánh. Lá cây có màu xanh lục, dài, mọc xếp lớp, không cuống, đầu lá nhọn và mặt trên có lông mịn.

Tại Việt Nam, gừng dại cũng được tìm thấy ở một số tỉnh như: Hà Tây (Ba Vì), Ninh Bình (Cúc Phương) và nhiều tỉnh phía Nam khác. Mùa hoa của loài cây này thường vào tháng 5-6 hàng năm. Hoa gừng dại hình trứng và cụm hoa có vảy, màu sẽ chuyển sang hồng đỏ khi hoa già, trong khi tràng hoa có đài màu trắng. Quả của cây hình bầu dục, bên trong có hạt màu đen. Thân rễ của cây có thể thu hái quanh năm, với khối lượng lớn hơn củ gừng thông thường. Tuy nhiên phần thịt bên trong có màu đỏ vàng, gần giống như màu củ cà rốt và toả hương thơm đặc trưng.

Thành phần hóa học có trong cây gừng dại

Nghiên cứu cho thấy cây gừng dại chứa nhiều hợp chất hóa học như: Curcuminoids, phenylbutenoids, sesquiterpenoids, quinon, benzaldehyde và một số loại tinh dầu chứa hoạt chất monoterpenoids. Các thành phần hóa học đa dạng này mang đến nhiều lợi ích cho sức khỏe, bao gồm: Khả năng chống oxy hóa, chống ung thư, chống viêm, bảo vệ hệ thần kinh, hỗ trợ các vấn đề hô hấp như: Ho, hen suyễn… và điều hòa kinh nguyệt.

Theo y học cổ truyền, gừng dại có vị cay, đắng, tính ấm cùng công năng trị ứ huyết, tán phong hàn, giảm đau... Do đó, gừng dại được sử dụng trong nhiều bài thuốc dân gian để điều trị các bệnh đa dạng, từ viêm khớp, thấp khớp, bong gân đến các vấn đề về hô hấp, đau do rối loạn cơ xương và các vấn đề liên quan đến kinh nguyệt hoặc tiêu hóa.

Cây gừng dại có tác dụng gì?

Dưới đây là những công dụng nổi bật của cây gừng dại bạn nên biết:

Khả năng chống oxy hóa

Cây gừng dại chứa các chất có khả năng hạn chế quá trình stress oxy hóa tế bào của các tế bào sống. Đồng thời cải thiện khả năng sống sót của tế bào do thực bào gây ra. Các tinh dầu từ gừng dại như: Sabinene, dimethoxyphenyl và terpineol thể hiện hoạt tính chống oxy hóa mạnh mẽ bằng cách thu hồi các gốc tự do, góp phần trẻ hóa làn da, duy trì sự tươi trẻ cho cơ thể.

Tác dụng chống viêm

Gừng dại đã được chứng minh có khả năng chống viêm trên mô hình động vật. Các sản phẩm bôi ngoài da chiết xuất từ cây này có thể giảm đau và kháng viêm hiệu quả trong các trường hợp viêm khớp và thoái hóa khớp.

Chống ung thư

Nhiều nghiên cứu đã chỉ ra rằng các thành phần của cây gừng dại có tác dụng chống lại tế bào ung thư, đặc biệt là ung thư phổi và dạ dày. Các hợp chất chiết xuất từ cây này cũng được xác nhận có độc tính tế bào đối với nhiều loại ung thư khác nhau, bao gồm: Ung thư đại tràng, vú và gan. Đồng thời củng cố hệ miễn dịch ở bệnh nhân tiểu đường.

Bảo vệ và làm dưỡng chất thần kinh

Chiết xuất ethanol từ gừng dại có tác dụng bảo vệ tế bào thần kinh khỏi sự thoái hóa và hoạt hóa của tế bào hình sao. Nghiên cứu cho thấy nó có khả năng kích hoạt hình thành thần kinh, tăng trưởng và bảo vệ nơron. Do đó, có tiềm năng hỗ trợ điều trị các bệnh liên quan đến thần kinh như: Trầm cảm, chứng sa sút trí tuệ và Alzheimer.

Kháng nấm và kháng khuẩn

Dầu chiết xuất từ cây gừng dại đã cho thấy hoạt tính kháng nấm và kháng khuẩn mạnh mẽ. Nó có khả năng chống lại nhiều chủng nấm men cũng như vi khuẩn gây hại, bao gồm cả vi khuẩn gram dương và gram âm, góp phần bảo vệ sức khỏe hiệu quả.

Tốt cho da

Cây gừng dại có tiềm năng trong lĩnh vực mỹ phẩm tự nhiên, giúp ngăn ngừa lão hóa, giảm sắc tố da và điều trị viêm da. Các sản phẩm làm đẹp từ gừng dại có thể cải thiện tình trạng da hiệu quả.

Một số bài thuốc dân gian từ cây gừng dại

Cây gừng dại từ lâu đã được sử dụng trong y học cổ truyền để chữa trị nhiều loại bệnh khác nhau. Dưới đây là một số bài thuốc dân gian phổ biến sử dụng gừng dại:

Chữa cảm lạnh

Lấy 30g thân củ gừng dại, rửa sạch và giã nhỏ. Thêm một ít rượu vào, chắt lấy nước uống ba lần mỗi ngày, liên tục trong hai ngày.

Kích thích tiêu hóa, giúp ăn ngon miệng

Cắt mỏng 50g thân rễ gừng dại tươi và cho vào 650ml rượu trắng, ngâm trong 15 - 20 ngày. Gạn lấy nước rượu để uống một lần mỗi ngày (20ml) trước bữa ăn. Lưu ý: Người mắc bệnh gan mãn tính không nên áp dụng.

Chữa cảm mạo, phong hàn và trúng gió

Sử dụng 30g gừng dại và 30g sả, rửa sạch cả hai nguyên liệu, sau đó sắc với 300ml nước lọc. Chia nước thuốc thu được thành hai lần uống mỗi ngày. Sử dụng trong 3 - 5 ngày sẽ thấy hiệu quả rõ rệt.

Chữa chứng tê chân do lạnh

Lấy gừng dại đem giã nhỏ rồi trộn với một ít rượu, sau đó chưng nóng và dùng bã để xoa khắp cơ thể.

Chữa hôi nách

Lấy 20g gừng dại và 4g long não, gừng dại phơi khô rồi tán thành bột mịn, trộn đều với long não. Xoa bột đã chuẩn bị vào nách hai lần mỗi ngày sau khi đã rửa sạch.

Hỗ trợ điều trị viêm gan mãn tính

Sử dụng 100g gừng dại tươi (để nguyên vỏ, rửa sạch và thái mỏng), cho vào ấm đất, đổ 500ml nước và sắc nhỏ lửa cho đến khi còn 150ml. Thêm tiếp 400ml nước, đun lửa nhỏ đến khi còn khoảng 150ml. Lấy hai nước thuốc trộn lại với nhau và chia thành ba lần uống trong ngày. Thực hiện trong ba tuần. Lưu ý: Bệnh nhân nên ăn nhạt, hạn chế các loại trái cây chứa nhiều kali như: Chuối, kiêng rượu, bia, mỡ động vật và giảm lượng dầu thực vật.

Lưu ý khi áp dụng các bài thuốc dân gian từ cây gừng dại

Mặc dù các bài thuốc từ cây gừng dại mang lại nhiều lợi ích trong việc hỗ trợ điều trị, nhưng cần dùng đúng liều lượng và theo dõi phản ứng của cơ thể, không nên lạm dụng loại dược liệu này. Với đặc tính cay và tính nóng, gừng dại có thể làm tăng thân nhiệt, nếu dùng lâu dài có thể dẫn đến các triệu chứng như: Khó chịu, bốc hỏa và mẩn ngứa.

Bên cạnh đó, các bài thuốc từ cây gừng dại chỉ có tác dụng hỗ trợ, không thể thay thế hoàn toàn thuốc chữa bệnh. Khi sử dụng, người bệnh không nên quá phụ thuộc vào gừng dại mà cần kết hợp với các loại thuốc khác theo đúng chỉ định của bác sĩ để đảm bảo hiệu quả điều trị.

Cây gừng dại không chỉ là một loài thực vật hoang dã mà còn mang lại nhiều lợi ích sức khỏe quý giá. Tuy nhiên, để tận dụng tối đa công dụng của loại thảo dược này, người dùng cần áp dụng đúng cách, hợp lý và kết hợp với các phương pháp điều trị khác nhằm đạt hiệu quả tốt nhất cho sức khỏe.