Chỉ số chất lượng không khí là gì? Khi nào là an toàn cho sức khỏe?

Trước khi đưa ra những quyết định về sinh hoạt và bảo vệ sức khỏe, việc hiểu rõ cách đánh giá chất lượng không khí và các mức cảnh báo là điều cần thiết. Điều này giúp bạn nhận biết khi nào môi trường xung quanh an toàn và khi nào cần thận trọng hơn.

Tại sao cần theo dõi chỉ số chất lượng không khí (AQI)?

AQI là một chỉ số tổng hợp được sử dụng để đánh giá mức độ ô nhiễm không khí tại một thời điểm và địa điểm cụ thể. AQI phản ánh nồng độ các chất ô nhiễm chính trong không khí, như:

• PM2.5 (bụi mịn nhỏ hơn 2,5 micromet);
• PM10 (bụi mịn nhỏ hơn 10 micromet);
• CO (carbon monoxide);
• NO₂ (nitrogen dioxide);
• SO₂ (sulfur dioxide);
• O₃ (ozone tầng mặt đất).

Việc theo dõi AQI giúp nhận biết mức độ ô nhiễm và đánh giá môi trường sống xung quanh. Chỉ số này phản ánh nồng độ các chất ô nhiễm nguy hiểm, từ đó cảnh báo khi không khí có thể gây hại cho sức khỏe, đặc biệt với trẻ em, người già và người mắc bệnh hô hấp. Nhờ đó, chúng ta có thể điều chỉnh hoạt động hàng ngày, sử dụng biện pháp bảo vệ phù hợp và chủ động bảo vệ sức khỏe.

Tác động của không khí đến sức khỏe con người

Chất lượng không khí là một trong những yếu tố môi trường quan trọng ảnh hưởng trực tiếp đến sức khỏe con người. Hiểu rõ những tác động này giúp chúng ta chủ động phòng ngừa, bảo vệ sức khỏe và nâng cao chất lượng cuộc sống.

Ảnh hưởng đến hệ hô hấp

Không khí ô nhiễm chứa bụi mịn PM2.5, PM10 và các khí độc như CO, NO₂, SO₂ có thể xâm nhập vào đường hô hấp, gây viêm mũi, họng, phổi. Tiếp xúc lâu dài có thể liên quan tới hen suyễn, viêm phế quản mạn tính, giảm chức năng phổi, thậm chí tăng nguy cơ ung thư phổi.

Ảnh hưởng đến hệ tim mạch

Các hạt bụi và khí độc có thể đi vào máu, gây tăng huyết áp, nhồi máu cơ tim hoặc đột quỵ. Ngoài ra, ô nhiễm không khí còn làm tăng tình trạng viêm và căng thẳng oxy hóa trong cơ thể, ảnh hưởng lâu dài đến sức khỏe tim mạch.

Ảnh hưởng đến hệ thần kinh và não bộ

Tiếp xúc lâu dài với không khí ô nhiễm có thể suy giảm khả năng nhận thức, giảm trí nhớ và làm tăng nguy cơ mắc các bệnh thần kinh. Điều này đặc biệt nguy hiểm đối với người cao tuổi và những người có sức khỏe não bộ yếu.

Ảnh hưởng đến da, mắt và hệ miễn dịch

Không khí ô nhiễm có thể gây kích ứng da, nổi mẩn hoặc dị ứng. Đồng thời, các chất độc hại trong không khí cũng làm viêm kết mạc, ngứa và đỏ mắt, đồng thời làm giảm khả năng miễn dịch, khiến cơ thể dễ mắc các bệnh nhiễm trùng.

Khi nào không khí được coi là an toàn?

Không khí xung quanh chúng ta không phải lúc nào cũng đạt chất lượng lý tưởng. Việc xác định khi nào không khí an toàn giúp mọi người biết thời điểm có thể ra ngoài mà không lo ảnh hưởng xấu đến sức khỏe, cũng như chủ động áp dụng các biện pháp bảo vệ khi chất lượng không khí suy giảm. Hiểu rõ tiêu chuẩn này là bước quan trọng để duy trì một môi trường sống lành mạnh.

• Không khí được coi là an toàn khi các chỉ số ô nhiễm như PM2.5, PM10, CO, NO₂, SO₂, O₃, ở mức thấp và không gây hại cho sức khỏe.
• Theo thang AQI, chỉ số từ 0 - 50 được xem là tốt và an toàn cho hầu hết mọi người, kể cả trẻ em và người già.
• Ở mức này, các hoạt động ngoài trời có thể diễn ra bình thường mà không cần biện pháp bảo vệ đặc biệt.
• Khi chỉ số vượt ngưỡng an toàn, nguy cơ ảnh hưởng sức khỏe tăng, cần hạn chế ra ngoài, đeo khẩu trang hoặc sử dụng máy lọc không khí.

Chất lượng không khí tại Việt Nam được đánh giá dựa trên chỉ số AQI (VN_AQI), được Tổng cục Môi trường ban hành theo Quyết định số 1459/QĐ-TCMT ngày 12/11/2019. AQI phản ánh mức độ ô nhiễm không khí và được phân loại thành các nhóm sau:

• 0 - 50 (Tốt, màu xanh): Không khí trong lành, an toàn cho sức khỏe hầu hết mọi người.
• 51 - 100 (Trung bình, màu vàng): Không khí ở mức chấp nhận được, một số nhóm nhạy cảm có thể bị ảnh hưởng nhẹ.
• 101 - 150 (Kém, màu da cam): Không khí ô nhiễm vừa phải, nhóm nhạy cảm cần hạn chế ra ngoài.
• 151 - 200 (Xấu, màu đỏ): Không khí ô nhiễm nghiêm trọng, mọi người nên hạn chế các hoạt động ngoài trời.
• 201 - 300 (Rất xấu, màu tím): Nguy cơ sức khỏe cao, cần có biện pháp bảo vệ đặc biệt, hạn chế ra ngoài.
• 301 - 500 (Nguy hại, màu nâu): Không khí rất độc hại, có thể ảnh hưởng nghiêm trọng đến sức khỏe, mọi người nên ở trong nhà và sử dụng các thiết bị lọc không khí.

Chỉ số chất lượng không khí (AQI) là công cụ quan trọng giúp chúng ta đánh giá mức độ ô nhiễm không khí và tác động của nó đến sức khỏe con người. Hiểu rõ các mức AQI và các giới hạn an toàn sẽ giúp mỗi người chủ động bảo vệ bản thân, đặc biệt là các nhóm nhạy cảm như trẻ em, người già và người mắc bệnh hô hấp. Việc theo dõi AQI hàng ngày và thực hiện các biện pháp phòng ngừa phù hợp không chỉ nâng cao chất lượng cuộc sống mà còn góp phần bảo vệ sức khỏe cộng đồng.