Chức năng của tủy sống và những điều cần biết

Tuỷ sống là một trong những cơ quan có vai trò quan trọng đối với cơ thể, đặc biệt là trong các vận động phản xạ và tự động của cơ thể. Nhưng không ít người thắc mắc tủy sống nằm ở vị trí nào trong cơ thể, cấu tạo và chức năng của tuỷ sống ra sao? Sau đây, hãy cùng chúng tôi tìm hiểu những thông tin cơ bản về tủy sống trong bài viết bên dưới nhé!

Thế nào là tủy sống?

Tuỷ sống là một trong hai cơ quan của hệ thần kinh trung ương. Tủy sống chứa các dây thần kinh nối từ não đến các bộ phận khác trong cơ thể, chạy dọc bên trong xương sống. Tủy sống nằm gọn bên trong và được bảo vệ bởi xương cột sống - một trong những cấu trúc vững chắc nhất của cơ thể, nhờ thế mà tuỷ sống được bảo vệ và đảm bảo thực hiện tốt chức năng phản xạ và vận động tự động của cơ thể.

Vậy thế nào là sự phản xạ? Phản xạ là sự phản ứng tức thời của cơ thể, trả lời các kích thích từ môi trường mà không cần não xử lý. Các phản xạ thường thấy là khi lỡ chạm vào các vật nhọn, vật nóng liền rụt tay lại, khi lạnh nổi da gà,...

Tuỷ sống có cấu tạo thế nào?

Có ba lớp màng bao bọc, bảo vệ tủy sống là màng cứng (bên ngoài), màng nhện (ở giữa), màng nuôi (bên trong). Tủy sống có 31 đôi dây thần kinh tủy sống, mỗi dây thần kinh là một bó các sợi có nhiệm vụ tiếp nhận, truyền và gửi thông tin giữa não đến các bộ phận, cơ quan khác trong cơ thể và ngược lại. Ở hầu hết người lớn, tuỷ sống dài khoảng 45cm.

Cắt ngang tủy sống, ngoài 3 lớp màng thì tuỷ sống còn được cấu tạo từ chất xám và chất trắng, chất trắng bao quanh chất xám hình chữ H, cụ thể như sau:

Màng tuỷ sống

Ngoài cùng là màng cứng, có cấu tạo cứng chắc giúp bảo vệ tuỷ sống khỏi những va chạm với xương cột sống

Màng nhện ở giữa, có độ đàn hồi, mỏng, chứa nhiều hệ thống mạch máu.

Trong cùng là lớp màng nuôi hay còn được gọi là màng não tuỷ, mềm, dính chặt vào tuỷ sống, nuôi dưỡng mô tuỷ sống.

Chất xám

Có hình dạng chữ H, chính giữa có ống rỗng không chứa dịch não tuỷ. Được chia làm 2 sừng:

• Sừng trước: thân rộng do thân của tế bào thần kinh vận động, các tế bào này có kích thước lớn.
• Sừng sau: hẹp do thân của các tế bào thần kinh cảm giác có kích thước nhỏ tạo nên.c, chất xám còn có thêm sừng bên.
• Ở đoạn ngự chất xám có vai trò tiếp nhận, xử lý thông tin được truyền về từ chất trắng và quyết định sự phản ứng của cơ thể với kích thích bên ngoài.

Chất trắng

Được tạo nên từ các sợi trục của các tế bào thần kinh tuỷ tạo nên, tạo thành các dải sợi liên kết với nhau, hướng đi lên và đi xuống. Các sợi trục của tế bào thần kinh cảm giác tạo thành đường hướng tâm (hướng đi lên) và các sợi trục của tế bào thần kinh vận động tạo thành đường li tâm (hướng đi xuống). Các sợi trục này đều có bao myelin không liên tục. Sự không liên tục của bao myelin góp phần đáng kể trong việc làm tăng tốc độ dẫn truyền thần kinh.

Ngoài sợi trục của tế bào thần kinh vận động và cảm giác thì chất trắng còn có các sợi trục của tế bào thần kinh liên hợp, nối các trung khu với nhau. Ở mỗi bên tuỷ sống, chất trắng tạo thành các cột trước, bên và sau. Mỗi cột gồm nhiều bó như:

• Các bó hướng tâm gồm 5 bó tuỷ là bó tuỷ sau giữa, tuỷ sau bên, bó tuỷ - tiểu não sau, bó tuỷ - tiểu não trước, bó tuỷ - thị.
• Các bó ly tâm gồm 3 bó là bó tháp thẳng, tháp chéo và ngoại tháp.
• Các bó dẫn truyền trong tủy gồm 3 bó là bó lưng, bó bên và bó bụng.

Tuỷ sống có chức năng gì?

Tủy sống là cơ quan trung gian giữa não và các bộ phận trong cơ thể vì tủy sống chứa các đôi dây thần kinh tiếp nhận và truyền thông tin từ các đường thần kinh cảm giác đến cơ quan vận động. Dựa vào cấu tạo, tủy sống tham gia và thực hiện các chức năng chủ yếu là chức năng phản xạ, dẫn truyền và dinh dưỡng.

Chức năng phản xạ

Chức năng phản xạ của tủy sống do chất xám đảm nhận, loại phản xạ này là các phản xạ bản năng, tự nhiên nhằm bảo vệ cơ thể với các kích thích từ môi trường bên ngoài.

Cơ chế hoạt động của chức năng này cần có sự tham gia của 3 loại tế bào thần kinh sau:

• Các tế bào thần kinh cảm giác nằm ở rễ sau, dẫn xung cảm giác vào chất xám.
• Các thế bào thần kinh liên lạc dẫn xung thần kinh ra sừng trước của chất xám.
• Tế bào thần kinh vận động ở rễ trước dẫn xung vận động đến cơ vân và các cơ quan thừa hành.

Tuỷ sống tham gia và thực hiện các phản xạ vận động phức tạp cũng như là nơi giao tiếp của các phản xạ vận động. Các phản xạ tuỷ điển hình gồm phản xạ da (xuất hiện khi có kích thích lên da), phản xạ gân (ví dụ điển hình của phản xạ này là dùng búa gõ vào đầu các gân lớn như gân bánh chè, gân gót), phản xạ trương lực cơ (giúp cơ đùi luôn ở trạng thái trương lực, nếu dây thần kinh vận động ở đùi bị đứt sẽ làm loạn trương lực cơ, trở nên mềm nhũn).

Chức năng dẫn truyền

Chất trắng đảm nhận chức năng dẫn truyền của tủy sống. Dẫn truyền xúc giác từ các bộ phận của cơ thể cảm nhận bên ngoài, theo rễ sau phản xạ tới tuỷ sống rồi đi lên não. Chức năng này dẫn truyền cảm giác nóng lạnh, đau nhức.

Chức năng dinh dưỡng

Các tế bào thần kinh dinh dưỡng trong tủy sống chi phối và điều khiển như phản xạ bàng quang, hậu môn, vận mạch, tiết mồ hôi,... Nếu tủy sống bị tổn thương sẽ gây ra rối loạn tiểu tiện

Những điều cần lưu ý về tủy sống

Khi bị chấn thương cột sống

Chấn thương cột sống có thể gây ra những tổn thương đến tủy sống. Bất kỳ sự tổn thương nào đến tủy sống, có thể từ bên ngoài như chấn thương, tai nạn,... hay từ các yếu tố bên trong như u tủy sống, nhiễm trùng, bệnh lý mạch máu,.. đều có thể gây ra những biến chứng nguy hiểm đến các bộ phận của cơ thể như bị liệt, mất kiểm soát bàng quang, trực tràng,...

Nguyên tắc cấp cứu khi nghi ngờ nạn nhân bị chấn thương vùng cổ hoặc vùng lưng:

• Gọi cấp cứu ngay lập tức.
• Trừ những tình huống nạn nhân đang nguy kịch đến tính mạng thì không được tự ý di chuyển hoặc để nạn nhân tự di chuyển.
• Hạn chế tối đa việc thay đổi tư thế nạn nhân, giữ ấm toàn thân cho nạn nhân.
• Không cúi gập cổ, đầu hay lưng của nạn nhân.

Nếu trong trường hợp cần thiết phải di chuyển nạn nhân thì phải thực hiện những điều sau:

• Giữ nạn nhân trên một đường thẳng, cần ít nhất 2 người để giữ đầu và phần lưng của nạn nhân.
• Nếu có thể cần 4 người để giữ lần lượt đầu cổ, vai, thắt lưng và chân của nạn nhân.
• Cột chặt nạn nhân lên một tấm rồi vác tấm ván sẽ giúp việc di chuyển nạn nhân dễ dàng và đảm bảo an toàn cho nạn nhân.

Các bệnh lý liên quan đến tủy sống

Bên cạnh những tổn thương, tác động từ bên ngoài thì tuỷ sống cũng có thể mắc phải những rối loạn từ bên trong, gây ra những bệnh lý, nếu được phát hiện và điều trị kịp thời có thể làm giảm nguy cơ dẫn đến những biến chứng nghiêm trọng lâu dài hoặc vĩnh viễn.

Các bệnh lý phổ biến gồm: Viêm tủy ngang cấp tính, thoái hoá đốt sống cổ, thoát vị đĩa đệm, teo cơ cột sống, khối u cột sống (có thể là khối u lành tính hoặc ung thư), nhiễm trùng cột sống,...

Nếu chỉ qua những triệu chứng thì rất khó để chẩn đoán các tổn thương đang diễn ra ở tủy sống. Các bác sĩ thường chỉ định người bệnh thực hiện chụp cộng hưởng từ MRI để đưa ra những chẩn đoán chính xác nhất. 

Những phương pháp để bảo vệ tủy sống

Bạn có thể ngăn ngừa các triệu chứng tổn thương tủy sống bằng cách giữ cho cột sống lưng luôn khỏe mạnh với các biện pháp như:

• Những trường hợp không tỉnh táo hoặc xảy ra chấn thương vùng cổ, lưng cần được đưa đi cấp cứu càng sớm càng tốt.
• Khi tham gia các môn thể thao, cần mang theo đầy đủ các trang thiết bị bảo hộ và cần thực hiện đúng kỹ thuật để hạn chế tối đa nguy cơ chấn thương.
• Cần thực hiện mặc đồ bảo hộ theo đúng quy định trong quá trình lao động.
• Bổ sung đầy đủ các nhóm thực phẩm vào chế độ ăn uống như trái cây, rau củ, ngũ cốc nguyên cám, chất béo lành mạnh từ các loại hạt, dầu thực vật và protein nạc chứa ít chất báo.
• Tập thể dục thường xuyên, kết hợp thêm các bài tập giúp giãn cơ, tăng cường sức mạnh của cơ như đi bộ, chạy bộ, tập yoga,... Tập thể dục tăng cường cơ bắp hỗ trợ lưng và giúp giữ cho cột sống linh hoạt.
• Hạn chế sử dụng những chất kích thích như bia, rượu, thuốc lá,...
• Các tư thế khi ngủ, ngồi, đứng, đặc biệt là khi khiêng vác các vật nặng cần phải thực hiện đúng để tránh bị chấn thương, tổn thương đến tủy sống.

Tuỷ sống là một trong những cơ quan có vai trò quan trọng. Vì vậy hãy giữ cho cột sống khỏe mạnh, từ đó có thể bảo vệ được tuỷ sống và đảm bảo tuỷ sống thực hiện tốt chức năng. Mong rằng với những thông tin chia sẻ trong bài viết sẽ giúp bạn hiểu thêm về tuỷ sống và trang bị cho bản thân thêm kiến thức khi gặp sự cố chấn thương tuỷ sống.