Cơ chế bệnh sinh xơ gan như thế nào? Nguyên nhân và đối tượng có nguy cơ cao bị xơ gan

Xơ gan là bệnh lý phổ biến ở Việt Nam, đặc biệt đối với những người mắc viêm gan B, C hoặc có thói quen uống nhiều rượu bia. Hiểu rõ về cơ chế bệnh sinh xơ gan có thể giúp mỗi cá nhân chủ động hơn trong việc bảo vệ sức khỏe gan cũng như chăm sóc sức khỏe cho bản thân và gia đình.

Cơ chế bệnh sinh xơ gan như thế nào?

Bạn có biết về cơ chế bệnh sinh xơ gan? Cơ chế bệnh sinh xơ gan là do gan chịu trách nhiệm xử lý nhiều chức năng chuyển hóa và tiếp nhận các chất từ hệ tiêu hóa, nên đây cũng là cơ quan dễ bị tổn thương bởi bệnh lý. Các bệnh liên quan đến gan - mật thường chiếm tỷ lệ cao hơn so với nhiều cơ quan khác. Do đó, xét nghiệm hóa sinh đóng vai trò thiết yếu, không chỉ giúp chẩn đoán mà còn hỗ trợ theo dõi tiến triển điều trị, đảm bảo đánh giá chính xác tình trạng của hệ thống này.

Là cơ quan lớn nhất trong cơ thể, gan đảm nhận nhiều chức năng quan trọng như chuyển hóa sinh học, hỗ trợ tiêu hoá, khử độc và loại bỏ các sản phẩm chuyển hóa ra ngoài. Gan tham gia vào nhiều quá trình khác nhau, bao gồm bài tiết, tổng hợp và chuyển hóa. Điểm đặc biệt của gan là khả năng tái tạo và phục hồi. Cơ quan này có thể tái tạo lại các tế bào bị hư hỏng do tổn thương cấp tính hoặc một số bệnh lý. 

Tuy nhiên, các tổn thương kéo dài hoặc tái diễn nhiều lần có thể dẫn đến tổn thương gan không thể hồi phục. Hoạt động chuyển hóa của gan diễn ra tại các tế bào nhu mô, chiếm khoảng 80% thể tích gan. Ngoài ra, gan còn có các tế bào Kupffer, đóng vai trò như những đại thực bào giúp tiêu diệt vi khuẩn, mảnh vỡ tế bào, chất độc và các hợp chất khác.

Gan là cơ quan có hệ thống mạch máu lớn, trong đó động mạch gan cung cấp khoảng 25% lượng máu giàu oxy từ tim và tĩnh mạch cửa đưa khoảng 75% máu giàu dinh dưỡng từ hệ tiêu hóa đến gan. Lượng máu lưu thông qua gan ước tính khoảng 1.500 mL mỗi phút.

Quá trình bài tiết ở gan bắt nguồn từ các mao quản mật, hình thành từ khoảng không gian giữa các tế bào gan. Từ đây, các mao quản phát triển thành hệ thống đường mật trong gan, tạo nên ống gan phải và ống gan trái. Khi hai ống này hợp lại sẽ tạo thành ống gan chung rồi đổ vào túi mật. Đây là nơi lưu trữ các sản phẩm bài tiết của gan trước khi đưa vào tá tràng.

Nguyên nhân của xơ gan là gì?

Bất kỳ yếu tố nào gây hại cho gan đều có thể dẫn đến xơ gan, trong đó, viêm gan virus và lạm dụng rượu lâu dài là hai nguyên nhân phổ biến nhất.

Viêm gan virus

Tại Việt Nam, viêm gan virus mạn tính là nguyên nhân hàng đầu gây ra xơ gan. Đặc biệt, các virus viêm gan B và C có khả năng tiến triển thành xơ gan và thậm chí ung thư gan. Hiện nay, số ca mắc viêm gan B và C ở Việt Nam rất cao, ước tính có khoảng 10 triệu người nhiễm viêm gan B và 1 triệu người nhiễm viêm gan C.

Xơ gan do lạm dụng rượu

Việc sử dụng rượu thường xuyên cũng là một nguyên nhân quan trọng gây xơ gan. Rượu khi vào cơ thể sẽ gây tổn thương tế bào gan một cách từ từ, bắt đầu từ gan nhiễm mỡ, dẫn đến viêm gan mạn tính và cuối cùng là xơ gan.

Các nguyên nhân khác dẫn đến xơ gan

Một số nguyên nhân khác như:

• Viêm gan nhiễm mỡ không do rượu: Tình trạng này thường liên quan đến béo phì, thừa cân, tiểu đường tuýp 2 và gan nhiễm mỡ, khi mỡ tích tụ trong gan gây viêm nhiễm và tổn thương tế bào gan.
• Viêm gan tự miễn: Là bệnh khi hệ thống miễn dịch của cơ thể tự động tấn công mô gan khỏe mạnh, làm tổn thương chức năng gan.
• Lạm dụng thuốc: Một số loại thuốc, cả kê đơn và không kê đơn (ví dụ như acetaminophen, kháng sinh và thuốc chống trầm cảm) có thể gây hại cho gan nếu sử dụng quá liều hoặc trong thời gian dài.
• Xơ gan do ký sinh trùng: Amip, ký sinh trùng sốt rét và sán lá gan là các tác nhân phổ biến gây tổn thương tế bào gan, dẫn đến xơ gan.
• Một số tình trạng di truyền: Bệnh Wilson, hội chứng Alagille, thiếu hụt alpha-1 antitrypsin, hemochromatosis và các bệnh về dự trữ glycogen có thể ảnh hưởng đến gan, gây ra tình trạng xơ gan.
• Xơ gan do tổn thương ống dẫn mật: Một số bệnh như tắc nghẽn ống mật, viêm đường mật hoặc ung thư đường mật có thể gây tắc nghẽn và làm tổn thương gan.
• Xơ gan do ứ máu kéo dài: Các bệnh lý như suy tim hoặc viêm tắc tĩnh mạch trên gan có thể làm ứ máu, gây tổn thương gan nếu tình trạng kéo dài.

Đối tượng nào có nguy cơ cao bị xơ gan?

Xơ gan có thể với bất kỳ ai nhưng một số nhóm người có nguy cơ mắc bệnh cao hơn, bao gồm:

• Những người thường xuyên sử dụng rượu.
• Người mắc viêm gan siêu vi.
• Bệnh nhân tiểu đường.
• Người bị béo phì.
• Người tiêm chích ma túy hoặc sử dụng chung bơm kim tiêm.
• Người có tiền sử bệnh về gan.
• Người có quan hệ tình dục không an toàn.

Việc nắm vững cơ chế bệnh sinh xơ gan không chỉ giúp người bệnh hiểu rõ về tiến trình phát triển bệnh mà còn góp phần hỗ trợ quá trình chẩn đoán, điều trị và phòng ngừa hiệu quả. Từ đó, mỗi người có thể chủ động thực hiện các biện pháp bảo vệ lá gan, giảm thiểu nguy cơ tiến triển của xơ gan và duy trì sức khỏe lâu dài.