Cúm B là gì? Triệu chứng, cách phòng ngừa và điều trị hiệu quả

Cúm B là một trong những chủng cúm mùa phổ biến, thường xuất hiện vào thời điểm giao mùa hoặc khi thời tiết thay đổi đột ngột. Dù có triệu chứng tương tự cúm thông thường, cúm B vẫn có thể gây biến chứng nguy hiểm, đặc biệt ở trẻ nhỏ, người già và người có hệ miễn dịch yếu. Nhận biết sớm dấu hiệu và chủ động phòng ngừa cúm B là cách hiệu quả để bảo vệ sức khỏe cá nhân và cộng đồng.

Cúm B là gì?

Cúm B là một trong ba loại virus cúm mùa (A, B và C), gây nhiễm trùng đường hô hấp cấp tính. Bệnh thường xuất hiện vào mùa lạnh hoặc thời điểm giao mùa, lây lan nhanh trong cộng đồng qua đường hô hấp và tiếp xúc gần.

Khác với cúm A, loại virus có khả năng gây đại dịch toàn cầu do biến đổi nhanh về cấu trúc gen, cúm B chỉ lây ở người, không xuất hiện ở động vật và cũng không gây đại dịch. Tuy nhiên, cúm B vẫn có thể gây dịch vừa đến nhỏ tại các trường học, văn phòng hoặc khu dân cư, đặc biệt khi thời tiết lạnh và ẩm.

Trong khi cúm C thường gây bệnh nhẹ, hiếm khi bùng phát, cúm B lại có thể khiến người bệnh mệt mỏi kéo dài, đau nhức và sốt cao, đặc biệt ở nhóm có sức đề kháng yếu.

Tác nhân gây bệnh:

Virus cúm B thuộc họ Orthomyxoviridae, có hai dòng chính là Victoria và Yamagata. Hai dòng này thường thay phiên nhau lưu hành mỗi năm, nên vắc xin cúm mùa hiện nay thường được thiết kế bao gồm cả hai dòng để mang lại hiệu quả bảo vệ tối đa.

Đặc điểm:

• Chỉ lây nhiễm ở người, không qua động vật.
• Gây bệnh quanh năm, nhưng tăng mạnh vào mùa đông - xuân.
• Không biến đổi gen nhanh như cúm A, nên ít nguy cơ gây đại dịch.
• Triệu chứng có thể nặng tương đương cúm A, đặc biệt ở trẻ em và người lớn tuổi.

Nguyên nhân gây bệnh cúm B

Nguyên nhân trực tiếp gây bệnh là virus cúm B, thuộc họ Orthomyxoviridae. Loại virus này lây chủ yếu qua đường hô hấp, khi người bệnh ho, hắt hơi hoặc nói chuyện gần, các giọt bắn nhỏ chứa virus sẽ phát tán ra không khí. Người xung quanh hít phải hoặc tiếp xúc với các hạt giọt bắn này rất dễ bị nhiễm bệnh.

Bên cạnh đó, cúm B còn lây gián tiếp qua tiếp xúc tay hoặc đồ vật có chứa virus. Khi bạn chạm vào tay nắm cửa, điện thoại, bàn làm việc, ly tách hoặc khăn giấy mà người bệnh đã dùng rồi đưa tay lên mũi, miệng, mắt, virus có thể xâm nhập vào niêm mạc đường hô hấp và gây nhiễm trùng.

Đáng chú ý, virus cúm B có thể tồn tại trong không khí hoặc trên bề mặt vật dụng trong vài giờ, đặc biệt là trong môi trường kín, lạnh, độ ẩm thấp. Đây là lý do tại sao bệnh cúm thường bùng phát mạnh vào mùa đông - xuân, khi thời tiết thuận lợi cho virus sinh sôi và lây lan nhanh chóng.

Dấu hiệu và triệu chứng của cúm B

Cúm B thường có thời gian ủ bệnh 1 - 4 ngày sau khi tiếp xúc với nguồn lây. Sau đó, các triệu chứng xuất hiện đột ngột và dễ bị nhầm lẫn với cảm lạnh thông thường, nhưng mức độ nặng hơn.

Triệu chứng khởi phát:

• Sốt cao đột ngột (38 - 40°C).
• Ớn lạnh, run rẩy, đau nhức toàn thân.
• Đau đầu dữ dội, mỏi cơ, đau khớp.
• Cảm giác mệt mỏi kiệt sức, khó tập trung.

Dấu hiệu điển hình:

• Ho khan hoặc ho có đờm nhẹ.
• Đau họng, khô rát cổ.
• Nghẹt mũi, sổ mũi.
• Ăn uống kém, chán ăn, mệt lả người.

Các biểu hiện khác (nhất là ở trẻ nhỏ):

• Nôn ói, tiêu chảy nhẹ, dễ mất nước.
• Khó ngủ, quấy khóc.
• Một số trường hợp có thể phát ban nhẹ hoặc đau bụng.

Hầu hết các triệu chứng sẽ thuyên giảm sau 5 - 7 ngày, nhưng cảm giác mệt mỏi, yếu sức có thể kéo dài đến 2 tuần.

Cúm B có nguy hiểm không?

Thông thường, người mắc cúm B hồi phục hoàn toàn sau 5 - 7 ngày nếu được nghỉ ngơi và chăm sóc đúng cách. Tuy nhiên, bệnh có thể trở nên nghiêm trọng hơn trong các trường hợp đặc biệt.

Biến chứng có thể gặp:

• Viêm phổi, viêm phế quản: Thường do bội nhiễm vi khuẩn hoặc virus tấn công sâu vào phổi.
• Viêm tai giữa (ở trẻ nhỏ): Do ứng dịch trong tai khi bị nghẹt mũi, ho kéo dài.
• Viêm cơ tim, viêm màng não, viêm não: Hiếm nhưng có thể xảy ra ở người có hệ miễn dịch yếu.
• Làm nặng thêm các bệnh mạn tính như: Hen phế quản, tiểu đường, bệnh tim mạch, COPD...

Đối tượng nguy cơ cao:

• Trẻ em dưới 5 tuổi, đặc biệt là trẻ sơ sinh.
• Người cao tuổi (>65 tuổi).
• Phụ nữ mang thai.
• Người suy giảm miễn dịch, người đang điều trị bệnh mạn tính.

Ở những nhóm này, cúm B có thể gây biến chứng nguy hiểm đến tính mạng nếu không được phát hiện và xử lý sớm.

Cách chẩn đoán cúm B

Khi đến cơ sở y tế, bác sĩ sẽ khai thác bệnh sử, triệu chứng lâm sàng và chỉ định các xét nghiệm để xác định chính xác loại virus cúm.

Các phương pháp chẩn đoán phổ biến:

• Test nhanh cúm: Giúp phân biệt cúm A và cúm B chỉ trong 15 - 30 phút.
• Xét nghiệm PCR: Cho kết quả chính xác, xác định chủng virus và dòng lưu hành (Victoria hoặc Yamagata).
• Xét nghiệm máu, X-quang phổi: Thực hiện nếu nghi ngờ có biến chứng như viêm phổi, viêm phế quản.

Việc chẩn đoán sớm giúp bác sĩ chỉ định thuốc kháng virus đúng thời điểm, rút ngắn thời gian bệnh và giảm nguy cơ biến chứng.

Điều trị cúm B

Hiện nay chưa có thuốc đặc trị tiêu diệt hoàn toàn virus cúm B, nhưng điều trị sớm và đúng cách giúp giảm triệu chứng, rút ngắn thời gian bệnh và ngăn ngừa biến chứng.

Điều trị triệu chứng tại nhà:

• Nghỉ ngơi đầy đủ, tránh làm việc gắng sức.
• Uống nhiều nước (nước lọc, nước trái cây, canh, súp loãng) để bù dịch.
• Dùng thuốc hạ sốt, giảm đau: Paracetamol hoặc ibuprofen theo hướng dẫn bác sĩ.
• Giữ ấm cơ thể, đặc biệt là ngực, cổ và bàn chân.
• Súc họng bằng nước muối ấm, vệ sinh mũi họng thường xuyên.
• Ăn thức ăn dễ tiêu, bổ sung rau xanh, trái cây, tránh đồ chiên rán, cay nóng.

Thuốc kháng virus:

• Oseltamivir (Tamiflu) hoặc Zanamivir là hai thuốc kháng virus thường được kê.
• Thuốc có tác dụng ức chế sự nhân lên của virus cúm B, hiệu quả cao nhất trong 48 giờ đầu kể từ khi khởi phát triệu chứng.

Người bệnh nên đến cơ sở y tế ngay khi có các dấu hiệu sau:

• Sốt cao liên tục > 39°C trong hơn 3 ngày.
• Khó thở, thở nhanh, ho ra máu.
• Đau ngực, lơ mơ, co giật.
• Trẻ nhỏ bú kém, nôn nhiều, tím tái.
• Người có bệnh nền mệt mỏi bất thường hoặc không ăn uống được.

Nhập viện giúp bác sĩ theo dõi sát, truyền dịch, hỗ trợ hô hấp và xử trí biến chứng kịp thời.

Cúm B là bệnh nhiễm trùng đường hô hấp cấp tính do virus cúm B gây ra. Bệnh dễ lây, thường nhẹ, nhưng có thể dẫn đến biến chứng nguy hiểm ở trẻ nhỏ, người già, phụ nữ mang thai và người có bệnh nền.Tiêm vắc xin cúm hàng năm là biện pháp phòng ngừa hiệu quả nhất, giúp giảm nguy cơ mắc và mức độ nặng nếu nhiễm bệnh.

Bên cạnh đó, cần giữ vệ sinh cá nhân, rửa tay thường xuyên, đeo khẩu trang nơi đông người, và duy trì lối sống lành mạnh để tăng sức đề kháng. Khi mắc cúm B, người bệnh nên theo dõi triệu chứng, nghỉ ngơi, dùng thuốc đúng hướng dẫn, và đi khám ngay nếu có dấu hiệu bất thường để đảm bảo an toàn sức khoẻ.