Đánh giá mức độ tổn thương thận qua thang điểm RIFLE

Thang điểm RIFLE được sử dụng rộng rãi trong lĩnh vực y tế để đánh giá mức độ tổn thương thận cấp tính (AKI), chia thành các cấp độ khác nhau. Việc áp dụng chính xác thang điểm này đóng vai trò quan trọng trong việc xác định và quản lý tình trạng tổn thương thận, giúp đưa ra các quyết định điều trị kịp thời và chính xác. Vậy thang điểm RIFLE là gì?

Thế nào là tổn thương thận cấp tính (AKI)?

Tổn thương thận cấp tính là tình trạng suy giảm chức năng thận xảy ra đột ngột, dẫn đến mất cân bằng muối và điện giải trong cơ thể. Việc điều trị cần được tiến hành càng sớm càng tốt để ngăn ngừa những biến chứng nghiêm trọng. Nếu kéo dài, tình trạng này có thể dẫn đến quá tải muối hoặc toan chuyển hóa, gây ảnh hưởng nghiêm trọng đến hoạt động của nhiều cơ quan như tim, phổi, não,...

Khác với bệnh thận mãn tính, vốn là quá trình tổn thương kéo dài nhiều năm, tổn thương thận cấp tính xảy ra nhanh chóng và có thể ảnh hưởng tức thời đến sức khỏe của người bệnh.

Tổn thương thận cấp tính phân loại như thế nào?

Tổn thương thận cấp tính được phân thành 3 loại:

• Tổn thương trước thận: Xảy ra khi thận phản ứng với tình trạng giảm thể tích tuần hoàn, trong khi cấu trúc thận vẫn còn nguyên vẹn.
• Tổn thương tại thận: Do viêm nhiễm, thiếu máu, hoặc sự hiện diện của các chất gây độc cho thận, dẫn đến tổn thương cấu trúc và chức năng của thận.
• Tổn thương sau thận: Xảy ra khi có sự tắc nghẽn trong đường tiết niệu.

Thang điểm RIFLE là gì?

Thang điểm RIFLE (Risk, Injury, Failure, Loss, End-stage kidney disease) là một hệ thống đánh giá tổn thương thận cấp tính dựa trên các chỉ số về huyết áp, lưu lượng dịch và chức năng thận. Hệ thống này được các chuyên gia y tế sử dụng để xác định mức độ nghiêm trọng của bệnh nhân và quyết định liệu có cần can thiệp điều trị thay thế thận hay không. Thang điểm RIFLE cung cấp các tiêu chí phân loại bệnh nhân theo các nhóm rủi ro khác nhau, hỗ trợ bác sĩ đưa ra các quyết định điều trị tối ưu cho từng trường hợp cụ thể.

Risk - nguy cơ

Ở giai đoạn này, tổn thương thận vẫn còn ở mức độ nhẹ và được phát hiện thông qua một số xét nghiệm như:

• Giảm GFR trên 25% hoặc;
• Tăng Creatinine máu 1,5 lần so với mức nền hoặc;
• Lượng nước tiểu dưới 0,5 ml/kg/giờ trong 6 đến 12 giờ.

Injury - tổn thương

Tổn thương thận đã bắt đầu xuất hiện, với ảnh hưởng rõ ràng hơn đến chức năng thận.

• Giảm GFR trên 50% hoặc;
• Tăng Creatinine máu 2,0 lần so với mức nền hoặc;
• Lượng nước tiểu dưới 0,5 ml/kg/giờ trong 12 đến 24 giờ.

Failure - suy thận

Giai đoạn suy thận cấp tính, chức năng thận bị suy giảm nghiêm trọng.

• Giảm GFR trên 75% hoặc;
• Tăng Creatinine máu 3,0 lần so với mức nền hoặc;
• Creatinine ≥ 353,6 umol/L (≥ 4 mg/dL) với Creatinine tăng cấp > 44,2 umol/L (> 0,5 mg/dL)hoặc;
• Lượng nước tiểu dưới 0,3 ml/kg/giờ trong 24 giờ hoặc;
• Vô niệu trên 12 giờ hoặc;
• Bắt đầu liệu pháp thay thế thận.

Loss - mất chức năng thận

Cần liệu pháp thay thế thận > 4 tuần.

End-stage kidney disease - bệnh thận giai đoạn cuối

Cần liệu pháp thay thế thận > 3 tháng.

Hạn chế của thang điểm RIFLE

Thang điểm RIFLE vẫn tồn tại một số hạn chế như:

• Công cụ hồi cứu: Yêu cầu phải đo lường sự thay đổi của nồng độ Creatinine và lượng nước tiểu theo thời gian.
• Cần có Creatinine nền: ADQI khuyến nghị nên ước tính Creatinine nền dựa trên công thức MDRD để đảm bảo độ chính xác.
• Tầm quan trọng của lượng nước tiểu: Lượng nước tiểu đóng vai trò quan trọng trong việc xác định tỷ lệ mắc và phân loại AKI, nhưng khả năng dự đoán của nó bị ảnh hưởng bởi nhiều yếu tố nhiễu.
• Thuốc lợi tiểu: Sử dụng thuốc lợi tiểu có thể làm giảm đáng kể độ nhạy và độ đặc hiệu của chỉ số lượng nước tiểu.
• Độ chính xác: Lượng nước tiểu chỉ có thể được đo chính xác ở những bệnh nhân có đặt ống thông tiểu, với yêu cầu đo lường trong khoảng 6 đến 12 giờ sau khi nhập viện.
• Ảnh hưởng của bài tiết qua ống thận: Ngoài chức năng lọc, bài tiết qua ống thận chiếm 10-40% việc thải trừ Creatinine. Điều này có thể dẫn đến đánh giá quá cao chức năng thận ở bệnh nhân AKI nếu chỉ dựa vào eGFR.
• Sự gia tăng SCr: Nồng độ SCr tăng lên khi giảm bài tiết Creatinine qua ống thận, không nhất thiết liên quan đến sự thay đổi chức năng thận. Sự gia tăng này có thể do tác động của các thuốc như Trimethoprim và Cimetidine.
• Độ chính xác của đo lường: Đo lường lượng nước tiểu có thể không chính xác do ảnh hưởng của các yếu tố như sử dụng thuốc lợi tiểu, đáp ứng ADH, hoặc bệnh đái tháo nhạt.
• Ảnh hưởng của bệnh lý đồng mắc: Creatinine nền có thể bị ảnh hưởng bởi các bệnh lý khác của bệnh nhân, ví dụ như tình trạng mất nước khi nhập viện có thể dẫn đến tăng giả Creatinine.
• Sự ổn định của lượng nước tiểu và Creatinine: Mức độ ổn định của các chỉ số này vẫn chưa rõ ràng, mặc dù chúng được coi là có giá trị tương đương. Thang điểm RIFLE sử dụng Creatinine có tỷ lệ tử vong cao hơn so với lượng nước tiểu.
• Những thay đổi nhỏ về Creatinine: Những thay đổi nhỏ hơn về Creatinine so với các mức thay đổi trong phân loại RIFLE (ví dụ: Tăng 0.3 mg/dl) cũng liên quan đến kết quả xấu hơn.

Thang điểm RIFLE là một công cụ quan trọng giúp các bác sĩ đánh giá mức độ tổn thương thận cấp tính, hỗ trợ trong việc đưa ra quyết định điều trị kịp thời và hiệu quả. Tuy còn một số hạn chế, nhưng khi được áp dụng đúng cách, thang điểm RIFLE giúp cải thiện chất lượng chăm sóc bệnh nhân và tối ưu hóa kết quả điều trị.