Creatinin là gì? Chỉ số creatinin bao nhiêu thì phải chạy thận?

Nồng độ creatinin trong máu giúp phản ánh chính xác chức năng lọc của thận. Do đó, khi thận bị suy giảm chức năng thì khả năng lọc creatinin cũng bị suy giảm khiến nồng độ creatinin trong máu tăng cao. Cụ thể creatinin là gì và chỉ số creatinin bao nhiêu thì phải chạy thận sẽ được Nhà thuốc Long Châu giải đáp trong bài viết dưới đây.

Creatinin là gì?

Creatinin là một sản phẩm cặn bã của quá trình thoái hoá và được đào thải ra bên ngoài cơ thể qua con đường duy nhất là thận. 

Cơ chế hình thành creatinin: Gan có chức năng tổng hợp creatine rồi được phosphoryl hóa tại gan thành creatinphosphat, sau đó được vận chuyển theo máu đến và dự trữ tại các mô cơ, được dùng trong quá trình co cơ. Sự thoái của cơ dẫn đến sự thoái hóa của creatinphosphat tạo ra creatinin và sẽ được đào thải qua thận. Do vậy, để kiểm tra chức năng lọc của thận sẽ dựa trên kết quả xét nghiệm nồng độ creatinin trong máu và nước tiểu. Nếu nồng độ creatinin trong máu tăng cao bất thường, khả năng cao người bệnh bị suy thận.

Yếu tố làm thay đổi nồng độ creatinin

Những yếu tố gây ảnh hưởng đến chức năng thận đều làm thay đổi nồng độ creatinin trong máu. Một số nguyên nhân thường gặp như:

• Biến chứng của các bệnh lý khác gây suy thận: Suy tim mất bù - mất nước, suy giảm khối lượng tuần hoàn, xuất huyết, hẹp động mạch thận hoặc sử dụng thuốc lợi tiểu, giảm huyết áp.
• Tổn thương cầu thận gây suy thận: Tăng huyết áp, tiểu đường, thoái hóa thận dạng tinh bột, lắng đọng IgA tại cầu thận, sử dụng thuốc ức chế men chuyển hóa Angiotensin để điều trị bệnh.
• Tổn thương ống thận gây suy thận: Viêm thận - bể thận cấp hoặc mạn tính, sỏi thận, đa tủy u xương, tăng canxi máu, tăng Acid Uric trong máu, nhiễm độc thận.
• Sỏi thận, ung thư tuyến tiền liệt, khối u bàng quang, u tử cung, xơ hóa phúc mạc đều có thể là nguyên nhân gây suy thận.

Khi nào nên thực hiện xét nghiệm nồng độ creatinin?

Trong thực tế, một số người bệnh phát hiện ra chỉ số nồng độ creatinin trong máu tăng cao khi đi khám sức khỏe định kỳ nhưng không có triệu chứng gì trước đó. Một số khác cần thực hiện xét nghiệm nồng độ creatinin theo chỉ định của bác sĩ vì một số bệnh lý cấp tính nào đó. Chức năng của thận bởi suy giảm khiến cơ thể xuất hiện một số dấu hiệu sau:

• Cơ thể dễ mệt mỏi, thiếu tập trung và đôi khi xuất hiện tình trạng chóng mặt do thiếu máu.
• Sưng phù mặt và tay chân, nhất là vùng xung quanh mắt.
• Lượng nước tiểu tăng hoặc giảm bất thường, kèm theo đó là nước tiểu có màu vàng đậm, nhiều bọt khí hoặc có lẫn máu.
• Số lần đi tiểu tăng lên và hay tiểu về đêm và có cảm giác nóng rát khi đi tiểu.
• Rối loạn tiêu hoá như đầy bụng, chướng hơi và chán ăn.
• Thường xuyên đau tức ở 2 bên mạn sườn, nhất là phần hố lưng. 
• Tăng huyết áp, rối loạn giấc ngủ hoặc mất ngủ.

Bên cạnh đó, việc xét nghiệm để kiểm tra nồng độ creatinin cần được thực hiện theo định kỳ đối với các trường hợp:

• Người mắc bệnh đái tháo đường tuýp 1 và tuýp 2. Nên thực hiện xét nghiệm này định kỳ ít nhất 1 lần/năm.
• Người bị bệnh suy thận nên kiểm tra nồng độ creatinin thường xuyên để theo dõi diễn biến của bệnh.
• Người có bệnh lý nền như cao huyết áp hoặc tiểu đường.
• Những người thường xuyên sử dụng thuốc có thể gây ảnh hưởng đến chức năng của thận.

Chỉ số creatinin bao nhiêu thì phải chạy thận?

Một trong những chức năng quan trọng của thận là lọc máu và duy trì nồng độ creatinin trong máu ở mức ổn định.

Ở độ độ tuổi trưởng thành, nồng độ creatinin trong cơ thể người bình thường là:

• Nam giới: Dao động từ 0,6 - 1,2 mg/dL (tức 53 - 106 µmol/L).
• Nữ giới: Dao động từ 0,5 - 1,1 mg/dL (tức 44 - 97 µmol/L).

Đối với trẻ em, nồng độ creatinin bình thường vào khoảng 0,2 mg/dL hoặc cao hơn tùy thuộc vào sự phát triển của các khối cơ trong từng giai đoạn.

Khi nồng độ creatinin trong máu tăng cao bất thường, khả năng cao chức năng của thận bị suy giảm và có nguy cơ mắc bệnh suy thận.

Dựa theo kết quả xét nghiệm nồng độ creatinin có thể đưa ra đánh giá và phân loại mức độ suy thận như sau:

• Suy thận độ 1: Chỉ số creatinin được giới hạn < 130 µmol/L hoặc < mg/dL.
• Suy thận độ 2: Chỉ số creatinin trong khoảng 130 - 299 µmol/L hoặc từ 1,5 - 3,4 mg/dL.
• Suy thận độ 3a: Chỉ số creatinin đạt từ 300 - 499 µmol/L hoặc từ 3,5 - 5,9 mg/dL.
• Suy thận độ 3b: Chỉ số creatinin từ 500 - 900 µmol/L hoặc từ 6 - 10 mg/dL.
• Suy thận độ 4 (suy thận giai đoạn cuối): Chỉ số creatinin > 900 µmol/L hoặc > 10 mg/dL.

Vậy, chỉ số creatinin bao nhiêu thì phải chạy thận? Bệnh suy thận mạn sẽ tiến triển theo 5 cấp độ theo mức độ nặng tăng dần. Khi nồng độ creatinin trong suy thận đạt ngưỡng 3b, người bệnh buộc phải tiến hành chạy thận nhân tạo.

Làm thế nào để ổn định nồng độ creatinin trong suy thận? 

Đối với bệnh nhân suy thận, đặc biệt là những người đã chuyển sang giai đoạn chạy thận nhân tạo, ngoài việc thăm khám và chạy thận định kỳ, chế độ sinh hoạt và dinh dưỡng hợp lý đóng vai trò rất quan trọng. Mặc dù chế độ ăn uống có thể giúp giảm gánh nặng cho thận, nhưng không thể trực tiếp ổn định nồng độ creatinin. Dưới đây là một số lưu ý quan trọng trong chế độ ăn uống và sinh hoạt dành cho người suy thận:

Kiểm soát lượng nước uống phù hợp với tình trạng bệnh

Đối với bệnh nhân suy thận chưa chạy thận, có thể uống khoảng 1,5 - 2 lít nước/ngày, tùy thuộc vào mức lọc cầu thận (GFR) và lượng nước tiểu còn lại. Đối với bệnh nhân chạy thận nhân tạo, cần kiểm soát lượng nước uống để tránh tích nước gây phù, tăng huyết áp, suy tim.

Nguyên tắc tính lượng nước: Lượng nước tiểu trong 24 giờ + 500ml. Nếu bệnh nhân không còn nước tiểu, tổng lượng nước uống vào thường dưới 1 lít/ngày. Hạn chế thực phẩm nhiều nước như canh, súp, hoa quả nhiều nước (dưa hấu, cam, bưởi, dứa) để tránh quá tải dịch.

Chế độ ăn uống hợp lý

Bổ sung thực phẩm tốt cho thận:

• Rau xanh, hoa quả ít kali: Bắp cải, súp lơ, dưa chuột, ớt chuông, táo, lê, dâu tây.
• Ngũ cốc nguyên hạt, hạt không ướp muối: Gạo lứt, yến mạch, hạt hạnh nhân, hạt lanh.
• Chất đạm lành mạnh (nên ăn với lượng kiểm soát): Cá trắng (cá rô phi, cá tuyết), thịt gia cầm bỏ da, lòng trắng trứng.

Những thực phẩm cần hạn chế hoặc tránh:

• Thực phẩm nhiều kali: Chuối, cam, bơ, khoai tây, cà chua, bí đỏ.
• Thực phẩm nhiều phốt pho: Phô mai, sữa, hải sản có vỏ, thịt đỏ.
• Nội tạng động vật: Chứa nhiều purin và cholesterol, gây áp lực lên thận.
• Thực phẩm chế biến sẵn, đồ ăn nhanh: Chứa nhiều muối (natri) và phốt pho vô cơ.
• Đồ uống có gas, cồn, chất kích thích: Làm tăng nguy cơ tổn thương thận và tim mạch.

Lưu ý: Không cần cắt bỏ hoàn toàn protein, canxi, kali, mà cần kiểm soát theo chỉ số xét nghiệm máu để điều chỉnh phù hợp.

Duy trì lối sống lành mạnh

Bên cạnh chế độ sinh hoạt và dinh dưỡng hợp lý, việc duy trì một lối sống lành mạnh cũng đóng vai trò quan trọng trong việc hỗ trợ chức năng thận, kiểm soát huyết áp và cải thiện chất lượng cuộc sống cho bệnh nhân suy thận.

• Ngủ đủ giấc, đúng giờ để hỗ trợ quá trình phục hồi cơ thể.
• Tập thể dục nhẹ nhàng như đi bộ, yoga, đạp xe chậm để duy trì sức khỏe.
• Hạn chế căng thẳng, duy trì tinh thần thoải mái giúp kiểm soát huyết áp tốt hơn.

Hy vọng với những thông tin trong bài viết trên đã cung cấp kịp thời những kiến thức cần thiết cho bạn đọc, nhất là ai đang mắc bệnh suy thận. Đồng thời, giúp bạn đọc hiểu được creatinin là gì và chỉ số creatinin bao nhiêu thì phải chạy thận để có thể xem được kết quả xét nghiệm nồng độ creatinin trong máu.