Folate và axit folic khác nhau thế nào và có công dụng gì?

Folate và axit folic là những thuật ngữ thường được sử dụng thay thế cho nhau, đều dùng để chỉ vitamin B9. Đây là một vitamin tan trong nước, đóng vai trò quan trọng trong quá trình tổng hợp ADN và các tế bào mới. Thiếu hụt folate và axit folic có thể gây ra nhiều vấn đề sức khỏe, đặc biệt là đối với phụ nữ mang thai và trẻ sơ sinh. Vậy folate và axit folic có gì khác nhau và chúng có công dụng gì?

Folate và axit folic là gì và khác nhau thế nào?

Folate và axit folic là hai dạng khác nhau của vitamin B9. Nhưng chúng đều đóng vai trò vô cùng quan trọng đối với sức khỏe con người, đặc biệt là trong quá trình phát triển của thai nhi.

Folate là dạng vitamin B9 tự nhiên có sẵn trong các loại thực phẩm. Nó tồn tại trong các loại rau lá xanh đậm như cải xoăn, rau bina, các loại đậu, trái cây họ cam quýt,...

Axit folic, hay còn gọi là folate tổng hợp, là dạng vitamin B9 được sản xuất trong phòng thí nghiệm. Axit folic thường được thêm vào các loại thực phẩm như sữa, bột ăn dặm, bánh mì,… hoặc được bào chế thành dạng thực phẩm chức năng để tăng cường hàm lượng vitamin B9. Cấu trúc hóa học của axit folic khác với folate tự nhiên, giúp cơ thể dễ dàng hấp thu hơn.

Mặc dù có những điểm khác biệt về cấu trúc và nguồn gốc, nhưng folate và axit folic đều có chung một chức năng sinh học quan trọng:

• Cả folate và axit folic đều tham gia vào quá trình tổng hợp ADN và ARN. Đây là hai phân tử mang thông tin di truyền và điều khiển mọi hoạt động của tế bào.
• Chúng đều cần thiết cho quá trình phân chia và phát triển của các tế bào mới, đặc biệt là trong giai đoạn bào thai. Thiếu hụt vitamin B9 có thể dẫn đến các dị tật ống thần kinh ở trẻ sơ sinh.

Vai trò của folate và axit folic đối với sức khỏe

Folate và axit folic là loại vitamin có vai trò quan trọng với sức khỏe, đặc biệt là trong giai đoạn phát triển của thai nhi. Hai loại vitamin B9 này giúp ngăn ngừa dị tật ống thần kinh ở thai nhi. Đây vốn là một nhóm khuyết tật bẩm sinh nghiêm trọng ảnh hưởng đến não và tủy sống.

Theo Trung tâm Kiểm soát và Phòng ngừa Dịch bệnh Hoa Kỳ (CDC), việc bổ sung đủ folate và axit folic trước khi mang thai và trong ba tháng đầu thai kỳ có thể giảm tới 70% nguy cơ mắc dị tật ống thần kinh. Ngoài ra, folate và axit folic còn hỗ trợ sự phát triển não bộ và tủy sống của thai nhi, giúp bé sinh ra khỏe mạnh và thông minh hơn.

Không chỉ tốt cho thai nhi, folate và axit folic còn có nhiều lợi ích đối với sức khỏe tim mạch của bất cứ ai trong chúng ta. Chúng giúp giảm mức homocysteine. Đây là một loại axit amin có liên quan đến việc làm cứng động mạch và tăng nguy cơ mắc bệnh tim mạch. Bằng cách hạ thấp mức homocysteine, folate và axit folic góp phần bảo vệ tim mạch, giảm nguy cơ đột quỵ và đau tim.

Bên cạnh đó, folate và axit folic còn đóng vai trò quan trọng trong việc bảo vệ tế bào và tăng cường hệ miễn dịch. Chúng giúp bảo vệ tế bào khỏi những tổn thương do gốc tự do gây ra. Đồng thời, chúng hỗ trợ chức năng của hệ miễn dịch, giúp cơ thể chống lại các tác nhân gây bệnh.

Ngoài những công dụng trên, folate và axit folic còn có nhiều vai trò khác như:

• Ngăn ngừa thiếu máu: Thiếu folate và axit folic là một trong những nguyên nhân gây ra thiếu máu. Vì vitamin B9 cần thiết cho quá trình sản xuất hồng cầu.
• Folate và axit folic giúp cơ thể sản xuất đủ các tế bào máu đỏ, đảm bảo việc vận chuyển oxy đến các tế bào.

Thiếu hụt folate và axit folic gây ra những hậu quả gì?

Nguyên nhân chính dẫn đến thiếu hụt folate và axit folic bao gồm:

• Việc không tiêu thụ đủ các loại thực phẩm giàu folate trong chế độ ăn uống có thể dẫn đến tình trạng thiếu hụt vitamin này.
• Một số bệnh về đường tiêu hóa như bệnh Celiac, bệnh Crohn có thể ảnh hưởng đến khả năng hấp thu folate của cơ thể.
• Một số loại thuốc như thuốc chống co giật, thuốc giảm đau, thuốc tránh thai có thể tương tác với folate và làm giảm khả năng hấp thu của cơ thể.

Người bị thiếu hụt folate và axit folic có thể gây ra nhiều triệu chứng khác nhau, bao gồm:

• Folate là một thành phần quan trọng trong quá trình sản xuất hồng cầu. Khi thiếu folate, cơ thể sẽ không sản xuất đủ hồng cầu để vận chuyển oxy, dẫn đến tình trạng mệt mỏi, da xanh xao và khó thở.
• Thiếu folate có thể gây ra các vấn đề về tiêu hóa như tiêu chảy, táo bón và đầy hơi.
• Trong trường hợp thiếu hụt folate nghiêm trọng, có thể xảy ra các vấn đề về thần kinh như tê bì chân tay, khó tập trung và rối loạn tâm thần.

Nếu không được điều trị kịp thời, thiếu hụt folate và axit folic có thể dẫn đến nhiều hậu quả nghiêm trọng, bao gồm:

• Tăng nguy cơ xơ vữa động mạch và nguy cơ mắc bệnh tim mạch;
• Một số nghiên cứu cho thấy thiếu folate có liên quan đến nguy cơ mắc một số loại ung thư, đặc biệt là ung thư đại trực tràng;
• Như đã đề cập ở trên, thiếu folate trong giai đoạn đầu của thai kỳ có thể dẫn đến dị tật ống thần kinh ở trẻ sơ sinh.

Nguồn cung cấp folate và axit folic

Chúng ta có thể bổ sung folate và axit folic từ nhiều nguồn và theo nhiều cách khác nhau:

Bổ sung qua thực phẩm giàu folate

Để đảm bảo cung cấp đủ folate cho cơ thể, bạn nên ăn đa dạng các loại thực phẩm. Hãy ưu tiên thực phẩm tươi vì thực phẩm tươi thường chứa nhiều vitamin và khoáng chất hơn so với thực phẩm chế biến sẵn. Các loại thực phẩm giàu folate tự nhiên bao gồm:

• Rau lá xanh đậm: Đây là nguồn cung cấp folate dồi dào nhất. Các loại rau như cải xoăn, rau bina, cải bó xôi, cải thìa,... không chỉ giàu folate mà còn chứa nhiều vitamin và khoáng chất khác.
• Trái cây họ cam quýt: Cam, quýt, bưởi,... là những lựa chọn tuyệt vời để bổ sung folate.
• Đậu các loại: Đậu xanh, đậu đen, đậu lăng, đậu Hà Lan,... đều chứa lượng folate đáng kể.
• Các loại hạt: Hạnh nhân, óc chó, hạt bí, hạt hướng dương,... cũng là nguồn cung cấp folate tự nhiên.

Sử dụng thực phẩm có thành phần axit folic

Nhiều loại thực phẩm như bột mì, ngũ cốc ăn sáng, bánh mì, sữa công thức, bột ăn dặm,… đã được bổ sung axit folic. Tiêu thụ các thực phẩm này cũng là cách hữu hiệu để bổ sung axit folic cho cơ thể.

Dùng viên uống bổ sung axit folic

Ngoài việc bổ sung folate và axit folic qua thực phẩm, bạn có thể sử dụng thực phẩm chức năng dạng viên uống. Cách này thường được bác sĩ tư vấn cho những đối với những người có nhu cầu cao như: Phụ nữ mang thai, người cao tuổi hoặc người có chế độ thiếu vitamin B9 trầm trọng.

Mặc dù folate và axit folic rất quan trọng đối với sức khỏe, việc bổ sung chúng cần được thực hiện một cách cẩn thận. Mỗi người có nhu cầu về folate và axit folic khác nhau. Do đó, việc bổ sung folate và axit folic cần có sự hướng dẫn của bác sĩ hoặc chuyên gia dinh dưỡng.