Giải phẫu da: Cấu trúc, chức năng, các tầng lớp, các tuyến và phần phụ

Da là một trong những cơ quan lớn nhất của cơ thể và giữ nhiều vai trò quan trọng đối với cơ thể người. Để hiểu rõ hơn về cấu trúc và chức năng của da, Nhà thuốc Long Châu sẽ chia sẻ những thông tin hữu ích về giải phẫu da trong bài viết dưới đây.

Giải phẫu da nói chung

Da là một cơ quan có diện tích lớn nhất trong cơ thể con người. Da được tạo thành từ nước, chất béo, khoáng chất và protein, có nhiệm vụ bảo vệ và ổn định nhiệt độ của cơ thể. Để giúp bạn đọc hiểu rõ hơn về da, Nhà thuốc Long Châu sẽ chia sẻ những thông tin hữu ích về giải phẫu da liên quan đến cấu trúc và chức năng của da, cụ thể như sau:

Giải phẫu về cấu trúc của da

Da trên cơ thể người được cấu tạo bởi 3 lớp khác nhau, bao gồm:

• Lớp biểu bì (thượng bì): Đây là lớp da bên ngoài cùng gồm có 5 lớp tế bào, bao gồm lớp đáy, lớp gai, lớp hạt, lớp bóng và lớp sừng.
• Lớp trung bì: Bao gồm lớp nhú và lớp lưới.
• Lớp dưới da (hạ bì): Bao gồm các mô mỡ, chứa các tiểu thể Vater - Pacini và các nang lông.

Chức năng của da

Một vấn đề không thể thiếu trong giải phẫu da chính là chức năng của da. Dưới đây là những chức năng chính có thể kể đến của da, bao gồm:

Bảo vệ cơ thể

Một trong những chức năng chính của da là bảo vệ cơ thể trước các tác nhân bên ngoài, chẳng hạn như:

• Cơ, nhiệt độ và chấn thương vật lý khác;
• Các tác nhân gây hại;
• Mất quá nhiều vitamin và độ ẩm;
• Tác hại từ tia UV và bức xạ.

Điều hoà nhiệt độ của cơ thể

Điều hoà nhiệt độ của cơ thể là một trong những chức năng quan trọng khác của da. Da giúp điều hoà nhiệt độ cơ thể tránh khỏi tình trạng nóng hoặc lạnh, đồng thời ổn định thân nhiệt cho cơ thể. Điều này diễn ra nhờ sự thay đổi của lưu lượng máu trong hệ thống mạch máu nằm dưới da.

Theo đó, trong không khí ấm áp, các mạch máu sẽ giãn nở ra, làn da đỏ lên và hình thành ra các giọt mồ hôi trên bề mặt, có thể hiểu đơn giản là khi mạch máu giãn nở sẽ làm tăng lưu lượng máu dưới da và tỏa nhiệt trực tiếp nhiều hơn. Ngược lại, trong không khí lạnh, các mạch máu dưới da sẽ co lại để cản trở nhiệt thoát ra bên ngoài, có thể hiểu đơn giản là mạch máu co lại sẽ làm giảm lưu lượng máu dưới da để hạn chế sự mất nhiệt. Bên cạnh đó, sự bài tiết và bay hơi của mồ hôi trên bề mặt da cũng có tác dụng làm mát cơ thể.

Cảm nhận các kích thích dễ chịu và đau đớn

Da chính là cơ quan “xúc giác” có tác dụng kích hoạt phản ứng nếu con người chạm vào hoặc muốn cảm nhận một thứ gì đó, bao gồm cả những thứ có thể gây ra đau đớn. Đây là một chứng năng rất quan trọng đối với những bệnh nhân mắc phải các bệnh lý về da, bởi có không ít người có thể bị ngứa, đau rát và gây ảnh hưởng đến chất lượng cuộc sống.

Một số chức năng khác

Bên cạnh những chức năng chính của da được nêu trên, da còn giữ một số vai trò quan trọng khác có thể kể đến như:

• Giám sát hệ miễn dịch học: Da là một trong những cơ quan miễn dịch quan trọng và được tạo thành từ cấu trúc, tế bào quan trọng. Tùy thuộc vào mỗi phản ứng miễn dịch của cơ thể, nhiều loại tế bào cũng như cytokine (sứ giả hoá học) có liên quan.
• Chức năng sinh hoá: Da cũng tham gia vào một số quá trình sinh học diễn ra trong cơ thể người. Chẳng hạn, cholecalciferol (vitamin D) trong ánh nắng mặt trời được tổng hợp từ một chất dẫn xuất của cholesterol steroid có trong da, sau đó gan sẽ chuyển đổi chất cholecalciferol trở thành calcidiol và thận sẽ tiếp tục chuyển hoá thành calcitriol (một dạng hoá học hoạt động của vitamin). Vitamin D là chất cần thiết cho quá trình hấp thu canxi và phospho cần thiết cho sự phát triển của xương. Ngoài ra, da cũng có chứa các thụ thể đối với một số hormone steroid khác và vitamin A.
• Chức năng xã hội và tính dục: Vẻ bề ngoài được xem là một yếu tố gây ấn tượng đầu tiên của một người với người khác. Theo dòng lịch sử, làn da chính là một yếu tố được đánh giá của một người, chẳng hạn như màu sắc da hoặc tình trạng của da hoặc sẹo, ảnh hưởng trực tiếp đến ngoại hình và sinh hoạt hàng ngày của họ. Ngoài ra, các bác sĩ chuyên khoa cũng dựa vào việc đánh giá làn da của bạn để tìm ra dấu hiệu bệnh lý.

Các tầng lớp của da

Cụ thể hơn về giải phẫu da, Nhà thuốc Long Châu sẽ chia sẻ thêm với bạn đọc về các tầng lớp của da ngay sau đây. Các tầng lớp của da bao gồm:

Lớp biểu bì (thượng bì)

Biểu bì chính là lớp ngoài cùng của da và được định nghĩa là biểu mô vảy phân tầng, chủ yếu là các tế bào sừng trong giai đoạn biệt hoá tiến triển. Các tế bào sừng tạo ra chất sừng protein - là thành phần chính cấu tạo nên lớp biểu bì. Hơn nữa, lớp biểu bì da không chứa mạch máu nên phụ thuộc hoàn toàn vào lớp hạ bì nằm tiếp giáp bên dưới để phân phối các chất dinh dưỡng cũng như đào thải chất thải thông qua màng đáy.

Chức năng chính của lớp thượng bì là ngăn chặn sự xâm nhập của các chất kích thích hoặc gây dị ứng từ môi trường bên ngoài để bảo vệ cơ thể. Đồng thời, lớp biểu bì cũng hỗ trợ ngăn ngừa sự mất nước và giúp duy trì cân bằng nội môi.

Lớp biểu bì được cấu tạo bởi các tế bào, bao gồm:

• Tế bào sừng (Keratinocyte);
• Tế bào hắc tố;
• Tế bào Merkel;
• Tế bào Langerhans.

Lớp trung bì

Lớp hạ bì là một lớp mô sợi dày và có tính đàn hồi, được cấu tạo chủ yếu từ collagen với một phần nhỏ elastin mang lại sự dẻo dai và khoẻ mạnh cho da. Lớp hạ bì có chứa các đầu dây thần kinh, mạch máu, tuyến bã nhờn, tuyến mồ hôi và nang lông, trong đó:

• Các đầu dây thần kinh: Có vai trò cảm nhận cảm giác đau đớn, áp lực, xúc giác và nhiệt độ.
• Các mạch máu: Có vai trò cung cấp các chất dinh dưỡng cho da và điều hoà nhiệt độ của cơ thể thông qua có chế co - giãn mạch.
• Các tuyến bã nhờn: Tiết ra chất nhờn vào các nang lông để giữ ẩm cho da, giúp da trở nên mềm mại hơn và chống lại các chất lạ từ bên ngoài.
• Các tuyến mồ hôi: Tiết mồ hôi để phản ứng với nhiệt độ và trạng thái căng thẳng của cơ thể.
• Các nang lông: Có tác dụng lưu trữ chất nhờn để giữ ẩm cho da, điều chỉnh thân nhiệt và bảo vệ cơ thể tránh khỏi tổn thương.

Số lượng các đầu dây thần kinh, mạch máu, tuyến bã nhờn, tuyến mồ hôi và nang lông ở các bộ phận khác nhau không giống nhau. Chẳng hạn, nang lông có nhiều ở đỉnh đầu mà không có ở lòng bàn chân.

Lớp hạ bì

Lớp hạ bì là lớp chất béo nằm dưới lớp trung bì có tác dụng cách nhiệt cho cơ thể tránh khỏi nhiệt độ nóng hoặc lạnh, tạo ra lớp đệm bảo vệ, dự trữ năng lượng cho cơ thể, kết nối da với lớp cơ và xương.

Chất béo được dự trữ trong các tế bào sống của cơ thể, gọi là tế bào mỡ và được liên kết với nhau bằng các mô sợi. Độ dày của lớp mỡ khác nhau ở các bộ phận khác nhau trên cơ thể và ở mỗi người.

Các tuyến và phần phụ của da

Trong giải phẫu da bao gồm cả các tuyến và phần phụ của da, cụ thể như sau:

Các tuyến của da

Da bao gồm các tuyến như sau:

• Tuyến bã nhờn: Tuyến này nằm ở lớp hạ bì của da, có thể tìm thấy ở hầu hết các vị trí trên cơ thể người, không bao gồm lòng bàn tay và bàn chân. Tuyến bã nhờn bao gồm chất đạm, cholesterol và chất điện giải.
• Tuyến mồ hôi: Tuyến này cũng nằm ở lớp hạ bì ở da và có khoảng 2 - 3 triệu tuyến mồ hôi trên cơ thể người. Tuyến mồ hôi được tìm thấy chủ yếu ở lòng bàn tay, lòng bàn chân và nách.
• Tuyến mùi: Chủ yếu được tìm thấy ở nách, quanh núm vú và bộ phận sinh dục. Tuyến mùi đóng vai trò quan trọng trong quá trình tạo ra mùi cơ thể đặc trưng của một người.

Phần phụ của da

Tóc và móng được xem là một phần của hệ thống da, được gọi là phần phụ của da:

• Tóc: là một cơ quan xúc giác quan trọng và giúp bảo vệ cơ thể chống lại nhiệt độ lạnh. Tóc phát triển từ lớp hạ bì của da, đi qua lớp nang lông và trồi lên trên bề mặt da.
• Móng: Được tạo ra từ các tế bào sừng bị hóa cứng của lớp biểu bì. Móng có vai trò bảo vệ các đầu ngón tay và ngón chân trước các chấn thương có thể xảy ra.

Trên đây là những thông tin cơ bản về giải phẫu da. Hy vọng thông qua bài viết này, bạn đọc nắm được cấu tạo và chứng năng của da. Da giữ nhiều vai trò quan trọng đối với cơ thể con người, trong đó phải kể đến là chức năng bảo vệ cơ thể tránh khỏi tổn thương từ các tác nhân bên ngoài.