Mô cơ bắp là gì? Chức năng của mô cơ bắp

Cơ bắp là một trong những thành phần quan trọng nhất của cơ thể con người, chịu trách nhiệm cho hầu hết các hoạt động vận động và hỗ trợ chức năng của nhiều hệ thống cơ quan. Mô cơ bắp không chỉ giúp chúng ta di chuyển mà còn giữ vai trò quan trọng trong duy trì sự sống và bảo vệ các cơ quan nội tạng. Bài viết này sẽ cung cấp một cái nhìn tổng quan về mô cơ bắp và các chức năng chính của nó, giúp bạn hiểu rõ hơn về tầm quan trọng của việc chăm sóc và bảo vệ cơ bắp.

Mô cơ bắp là gì? 

Mô cơ bắp hay còn gọi là cơ bao gồm các sợi protein actin và myosin, có khả năng trượt qua nhau để tạo ra sự co lại và giãn ra, giúp cơ thể thực hiện các chuyển động cần thiết cho sự sống. Các tế bào cơ dài và mảnh thường được sắp xếp thành bó hoặc lớp và được bao quanh bởi các mô liên kết, tạo nên cấu trúc chắc chắn và linh hoạt cho các cơ.

Các loại mô trong cơ thể

Trong cơ thể, mô cơ được chia thành ba loại chính, mỗi loại có cấu trúc và chức năng riêng biệt: Cơ vân (cơ xương), cơ trơn và cơ tim.

Mô cơ vân

Mô cơ vân hay còn gọi là cơ xương, là loại cơ có vai trò quan trọng trong việc di chuyển các bộ phận bên ngoài cơ thể và các chi. Loại cơ này bám vào và bao quanh xương, tạo hình dáng cho cơ thể và giúp chúng ta thực hiện các hoạt động hàng ngày như đi lại, chạy, và cầm nắm. Cơ vân có đặc điểm là có các vân ngang rõ ràng khi nhìn dưới kính hiển vi, do sự sắp xếp đều đặn của các sợi myofibril.

Cơ vân là loại cơ duy nhất trong cơ thể mà chúng ta có thể kiểm soát theo ý muốn (cơ chủ động). Mỗi chuyển động của cơ vân đều được điều khiển bởi hệ thần kinh, từ việc co lại để nâng vật nặng đến việc giãn ra để thư giãn cơ sau khi hoạt động.

Mô cơ trơn

Mô cơ trơn là loại cơ không có vân ngang, có cấu trúc đơn giản và mịn màng hơn so với cơ vân. Cơ trơn hỗ trợ cho những chuyển động tự động trong các cơ quan nội tạng như thực quản, dạ dày, ruột, bàng quang, và mạch máu. Các chuyển động này bao gồm việc co bóp để đẩy thức ăn qua hệ tiêu hóa, điều chỉnh lưu lượng máu qua các mạch máu, và kiểm soát hoạt động của các cơ quan rỗng khác.

Không giống như cơ vân, cơ trơn hoạt động một cách tự động, không bị điều khiển bởi ý thức. Hệ thần kinh tự chủ điều khiển các hoạt động của cơ trơn, giúp duy trì các chức năng sống thiết yếu mà không cần sự can thiệp trực tiếp từ chúng ta.

Mô cơ tim

Cơ tim là một loại mô cơ đặc biệt chỉ có ở trái tim. Cơ tim có cấu trúc tương tự như cơ vân với các vân ngang, nhưng hoạt động của nó không bị kiểm soát theo ý muốn. Nhiệm vụ của cơ tim là co bóp đều đặn và liên tục để tạo ra lực đẩy cung cấp máu đến mọi tế bào trong cơ thể.

Cơ tim phải làm việc không ngừng nghỉ để duy trì sự sống. Sự co bóp đều đặn của cơ tim được điều khiển bởi các xung điện tự động phát sinh từ các tế bào đặc biệt trong tim. Điều này giúp tim duy trì nhịp đập đều đặn và hiệu quả, đảm bảo rằng máu giàu oxy được bơm đến tất cả các mô và cơ quan.

Chức năng của mô cơ bắp

Cơ bắp là một trong những thành phần quan trọng nhất của cơ thể con người, đảm nhiệm nhiều chức năng thiết yếu. Dưới đây là chi tiết về các chức năng chính của cơ bắp:

Vận động:

Cơ bắp, đặc biệt là cơ vân, chịu trách nhiệm chính cho các chuyển động của cơ thể. Chúng gắn vào xương và chịu sự kiểm soát của hệ thần kinh, cho phép chúng ta thực hiện các chuyển động một cách chủ động. Cơ vân tạo ra hai loại chuyển động chính:

Chuyển động tinh: Bao gồm những chuyển động nhỏ và chính xác như viết, nói, và biểu hiện nét mặt.

Chuyển động thô: Bao gồm các chuyển động lớn và phối hợp như đi bộ, chạy bộ, bơi lội.

Ngoài các chuyển động có ý thức, một số chuyển động của cơ bắp là phản xạ tự động, chẳng hạn như rút tay khỏi nguồn nhiệt quá nóng hoặc lạnh, hoặc phản xạ co cơ duy trì tư thế đứng thẳng.

Ổn định:

Gân cơ bọc xung quanh các khớp giúp ổn định chúng. Các cơ vân cốt lõi như cơ bụng, cơ lưng, và cơ xương chậu đóng vai trò quan trọng trong việc bảo vệ cột sống và duy trì tư thế ổn định. Các nhóm cơ này giống như phần thân của cây, càng mạnh thì cơ thể càng ổn định. Ngoài ra, các nhóm cơ ở chân cũng giúp cơ thể đứng vững và duy trì tư thế.

Tư thế:

Cơ vân giúp kiểm soát và duy trì các tư thế như ngồi, đứng. Sức mạnh từ các cơ này cho phép chúng ta thực hiện các tư thế linh hoạt. Nếu cơ bắp bị căng cứng hoặc suy yếu, chúng có thể làm mất kiểm soát tư thế, dẫn đến các tư thế xấu, sai lệch, và có thể gây đau khớp, yếu cơ theo thời gian. Những vị trí dễ bị ảnh hưởng bao gồm vai, xương sống, hông, và đầu gối.

Lưu thông:

Trái tim, hoạt động như một chiếc máy bơm, bơm máu đi khắp cơ thể để duy trì sự sống. Chuyển động của tim không theo sự kiểm soát có ý thức mà hoạt động tự động nhờ tín hiệu điện. Cơ trơn ở động mạch và tĩnh mạch đóng vai trò quan trọng trong quá trình lưu thông máu, giúp duy trì huyết áp. Khi chúng ta tập luyện với cường độ cao, cơ trơn này giãn rộng để tăng lưu lượng máu, cung cấp đủ oxy cho cơ thể.

Hô hấp:

Hơi thở liên quan đến sự chuyển động của cơ hoành, một cơ hình vòm nằm ngay dưới phổi. Khi cơ hoành co lại, nó đẩy xuống dưới, giúp khoang ngực giãn rộng và lấp đầy không khí. Khi giãn ra, cơ hoành giúp đẩy không khí ra khỏi phổi. Khi thở sâu, cơ thể cần sự trợ giúp của các cơ hô hấp phụ như cơ bụng, cơ lưng, và cơ cổ.

Tiêu hóa:

Đường tiêu hóa từ miệng đến hậu môn được kiểm soát bởi các cơ trơn. Thức ăn di chuyển trong cơ thể nhờ các chuyển động nhu động, tạo ra các chuyển động nhịp nhàng giúp đẩy thức ăn qua thực quản vào dạ dày. Các cơ tại dạ dày giãn ra để cho phép thức ăn vào và trộn thức ăn với dịch tiêu hóa. Sau đó, thức ăn được tiêu hóa sẽ di chuyển từ dạ dày tới ruột non, và cuối cùng, các cơ trơn tại đại tràng co lại để đẩy phần bã thức ăn ra khỏi cơ thể.

Tầm nhìn:

Các cơ vân xung quanh mắt giúp điều khiển chuyển động của mắt, cho phép duy trì hình ảnh ổn định và theo dõi các đối tượng chuyển động. Các cơ trơn bên trong mắt hỗ trợ trong việc điều chỉnh tầm nhìn. Tổn thương các cơ mắt có thể dẫn đến suy giảm góc nhìn và thị lực.

Bài tiết:

Hệ tiết niệu gồm các cơ trơn và cơ vân ở bàng quang, thận, dương vật/âm đạo, tuyến tiền liệt (nam giới), niệu quản và niệu đạo. Các cơ và dây thần kinh phối hợp với nhau để giữ và giải phóng nước tiểu từ bàng quang.

Sinh sản:

Các cơ trơn ở tử cung phát triển và giãn ra trong suốt quá trình mang thai. Khi chuyển dạ, các cơ trơn co hồi từng đợt, giúp đẩy thai qua âm đạo. Cơ sàn chậu cũng giúp hướng đầu thai nhi xuống ngã âm đạo.

Bảo vệ nội tạng:

Cơ bắp bảo vệ các cơ quan nội tạng phía trước, hai bên và phía sau của cơ thể. Chúng hấp thụ lực và giảm ma sát tại các khớp, bảo vệ xương và các cơ quan bên trong.

Điều chỉnh nhiệt độ cơ thể:

Cơ giúp duy trì nhiệt độ cơ thể ổn định. Phản ứng co thắt cơ sinh ra nhiệt, giúp điều chỉnh nhiệt độ cơ thể. Khi nhiệt độ cơ thể xuống thấp, cơ vân tăng hoạt động để sinh nhiệt, và cơ bắp trong mạch máu co lại để giảm lượng máu lưu thông. Khi cơ thể quá nóng, cơ trơn trong mạch máu giãn ra, tăng lưu lượng máu và giải phóng nhiệt dư thừa qua da.

Mô cơ bắp không chỉ là yếu tố chính giúp chúng ta di chuyển và hoạt động mà còn đóng vai trò quan trọng trong nhiều chức năng sống còn khác của cơ thể. Việc duy trì sức khỏe cơ bắp thông qua chế độ ăn uống hợp lý và tập luyện thể dục đều đặn là cực kỳ quan trọng để đảm bảo cơ thể hoạt động hiệu quả và khỏe mạnh.