Giải phẫu khớp vai và các bệnh lý thường gặp ở khớp vai

Khớp vai là một khớp quan trọng giúp chúng ta thực hiện nhiều cử động phức tạp. Tuy nhiên, khớp vai cũng dễ bị tổn thương và mắc các bệnh lý. Hiểu rõ về khớp vai sẽ giúp bạn có thể chăm sóc sức khỏe bản thân tốt hơn. Bài viết này sẽ cung cấp cho bạn thông tin chi tiết về giải phẫu bệnh cũng như giải phẫu khớp vai và các bệnh lý thường gặp. 

Giải phẫu khớp vai

Khớp vai là một khớp phức tạp được cấu tạo bởi nhiều bộ phận khác nhau. Hiểu rõ về giải phẫu khớp vai sẽ giúp bạn hiểu được cách thức hoạt động và cách bảo vệ khớp vai khỏi chấn thương. Cụ thể giải phẫu khớp vai có cấu trúc như sau:

Các xương xung quanh vai

Khớp vai là khớp lớn trong cơ thể và là khớp linh hoạt nhất. Nó được hình thành bởi sự kết hợp của ba xương: Xương cánh tay, xương đòn và xương bả vai:

• Xương cánh tay (Humerus): Là xương lớn nhất trong khớp vai. Đầu xương có dạng hình cầu, khớp với ổ chảo của xương bả vai. Cho phép cánh tay cử động lên xuống, ra ngoài và xoay.
• Xương đòn (Clavicle): Là một xương dài, mỏng nằm ở phần trước ngực. Kéo dài qua phía trước của khớp vai, nối từ xương ức đến xương cánh tay. Giúp ổn định khớp vai khi cử động.
• Xương bả vai (Scapula): Có hình tam giác. Nối với xương đòn và các thành phần phía trước của khớp vai. Tạo điểm bám cho các cơ giúp cử động cánh tay.

Khớp

Khớp vai có những đặc điểm như sau:

• Khớp ổ chảo là một khớp hình cầu và ổ chảo. Nó được hình thành bởi đầu hình cầu của xương cánh tay và ổ chảo của xương bả vai. Khớp ổ chảo cho phép cánh tay cử động lên xuống, ra ngoài và xoay.
• Khớp vai là một khớp trượt. Nó được hình thành bởi đầu dưới của xương đòn và mỏm cùng vai của xương bả vai. Khớp vai cho phép cánh tay di chuyển về phía trước và phía sau.

Dây chằng và gân

Khớp vai được giữ cố định bởi các dây chằng và gân. Các dây chằng là những dải mô chắc chắn nối các xương với nhau. Các gân là những dải mô chắc chắn nối cơ với xương. Dây chằng chính ở vai bao gồm:

• Dây chằng ổ chảo trên;
• Dây chằng ổ chảo dưới;
• Dây chằng ngang;
• Dây chằng coracohumeral;
• Dây chằng ròng rọc.

Gân chính ở vai bao gồm:

• Gân cơ chóp xoay;
• Gân cơ nhị đầu;
• Gân cơ tam đầu;
• Gân cơ dưới vai.

Khớp vai được cung cấp máu bởi động mạch dưới đòn và động mạch cánh tay. Các dây thần kinh đến vai bao gồm dây thần kinh musculocutaneous, dây thần kinh thượng vị và dây thần kinh nách.

Vòng xoay Cuff (vòng bít)

Vòng bít quay là một nhóm gồm bốn cơ và gân bao quanh khớp vai. Các cơ này bám vào đỉnh của xương cánh tay và chèn vào mỏm cùng vai, một phần của xương bả vai. Các cơ của vòng bít quay hoạt động cùng nhau để xoay cánh tay ra ngoài, đưa cánh tay ra sau và giữ cho đầu xương cánh tay ở vị trí trong ổ chảo.

Vòng bít quay rất quan trọng đối với chức năng vai bình thường. Rách vòng bít quay là một chấn thương phổ biến xảy ra ở những người chơi thể thao và những người sử dụng vai nhiều. Các triệu chứng của rách vòng bít quay bao gồm đau vai, yếu và giảm phạm vi chuyển động. Điều trị rách vòng bít quay có thể bao gồm nghỉ ngơi, chườm đá, vật lý trị liệu và phẫu thuật.

Sụn khớp

Sụn khớp là một mô mềm, trơn, trắng bao phủ các đầu xương trong khớp. Nó giúp giảm ma sát và cho phép các xương di chuyển dễ dàng dọc theo nhau. Sụn ở khớp vai có độ dày khoảng 2mm và được cấu tạo từ các sợi collagen và proteoglycan. Sụn khớp không có nguồn cung cấp máu trực tiếp, vì vậy nó nhận chất dinh dưỡng từ chất lỏng synovial bao quanh khớp. Chất lỏng synovial cũng giúp bôi trơn khớp và loại bỏ chất thải.

Sụn khớp có thể bị tổn thương do nhiều yếu tố, bao gồm chấn thương, sử dụng quá mức và lão hóa. Chấn thương sụn khớp có thể gây đau, sưng và cứng khớp. Viêm khớp là một tình trạng có thể gây tổn thương sụn khớp theo thời gian.

Viên nang vai

Viên nang vai là một túi chứa đầy chất lỏng nằm ở mặt trước của khớp vai. Giúp bôi trơn khớp và giảm ma sát giữa các bộ phận của khớp. Được lót bởi màng hoạt dịch, tạo ra chất lỏng hoạt dịch giúp nuôi dưỡng sụn. Được bao quanh bởi bao xơ giúp giữ bao hoạt dịch ở đúng vị trí và cung cấp độ ổn định cho khớp. Viên nang vai dễ bị viêm do sử dụng quá mức, chấn thương và nhiễm trùng.

Cơ bắp vai

Cơ bắp vai có khoảng tám cơ ở vai bám vào xương cánh tay và xương đòn để bảo vệ khớp vai và giúp ổn định các hoạt động của khớp vai. Dưới đây là một số cơ quan quan trọng nhất:

• Cơ Delta: Đây là cơ lớn nhất ở vai. Nó có ba phần: Trước, bên và sau. Cơ delta chịu trách nhiệm đưa cánh tay ra ngoài, xoay và duỗi.
• Cơ Supraspinatus: Cơ này nằm ở phần trên của vai. Nó chịu trách nhiệm xoay cánh tay ra ngoài.
• Cơ hạ gai: Cơ này nằm ở mặt sau của vai. Nó chịu trách nhiệm xoay cánh tay vào trong.
• Cơ Teres minor: Cơ này nằm ở mặt sau của vai. Nó hoạt động cùng với cơ dưới gai để xoay cánh tay vào trong.
• Cơ dưới vai: Cơ này nằm ở mặt trước của vai. Nó chịu trách nhiệm xoay cánh tay ra ngoài và đưa cánh tay ra trước.
• Cơ nhị đầu: Cơ này nằm ở mặt trước của cánh tay. Nó chịu trách nhiệm gập khuỷu tay.
• Cơ tam đầu: Cơ này nằm ở mặt sau của cánh tay. Nó chịu trách nhiệm duỗi khuỷu tay.
• Cơ ngực: Cơ này nằm ở mặt trước của ngực. Nó chịu trách nhiệm đưa cánh tay vào trong và xoay cánh tay ra ngoài.

Bệnh lý thường gặp liên quan đến khớp vai

Dưới đây là một số bệnh lý thường gặp liên quan đến khớp vai:

• Viêm khớp vai: Viêm khớp vai là tình trạng viêm khớp khá phổ biến. Nó có thể do nhiều nguyên nhân gây ra, bao gồm thoái hóa khớp, viêm khớp dạng thấp và chấn thương. Các triệu chứng của viêm khớp vai bao gồm đau, cứng và giảm phạm vi chuyển động.
• Viêm gân: Đây là tình trạng viêm của gân, là dải mô nối cơ với xương. Viêm gân có thể do nhiều nguyên nhân gây ra, bao gồm sử dụng quá mức, chấn thương và lão hóa. Các triệu chứng của viêm gân bao gồm đau, sưng và yếu.
• Rách chóp xoay: Đây là một loại rách xảy ra ở vòng bít quay, là một nhóm gồm bốn cơ giúp xoay cánh tay. Rách chóp xoay có thể do nhiều nguyên nhân gây ra, bao gồm sử dụng quá mức, chấn thương và lão hóa. Các triệu chứng của rách chóp xoay bao gồm đau, yếu và giảm phạm vi chuyển động.
• Viêm bao hoạt dịch: Đây là tình trạng viêm bao hoạt dịch, là một túi chứa đầy chất lỏng giúp giảm ma sát giữa các bộ phận của khớp. Viêm bao hoạt dịch có thể do nhiều nguyên nhân gây ra, bao gồm sử dụng quá mức, chấn thương và nhiễm trùng. Các triệu chứng của viêm bao hoạt dịch bao gồm đau, sưng và hạn chế phạm vi chuyển động.
• Thoái hóa khớp vai: Đây là tình trạng sụn khớp vai bị mòn theo thời gian. Thoái hóa khớp vai có thể do nhiều nguyên nhân gây ra, bao gồm lão hóa, sử dụng quá mức và chấn thương. Các triệu chứng của thoái hóa khớp vai bao gồm đau, cứng và giảm phạm vi chuyển động.

Nếu bạn đang gặp những triệu chứng trên hãy đi khám bác sĩ để được chẩn đoán và điều trị thích hợp.

Chẩn đoán và điều trị bệnh ở khớp vai

Việc chẩn đoán và điều trị bệnh phải được thực hiện bởi bác sĩ chuyên môn.

Chẩn đoán

Dưới đây là các phương pháp được sử dụng để chẩn đoán các bệnh lý tại khớp vai:

• Khám lâm sàng: Bác sĩ sẽ hỏi về các triệu chứng của bạn và kiểm tra phạm vi chuyển động của khớp vai.
• Chụp X-quang: Chụp X-quang có thể giúp bác sĩ tìm kiếm các vấn đề về xương, chẳng hạn như thoái hóa khớp hoặc viêm khớp dạng thấp.
• Chụp MRI: Chụp MRI có thể giúp bác sĩ nhìn thấy các mô mềm trong khớp vai, chẳng hạn như gân và dây chằng.
• Chụp CT: Chụp CT có thể giúp bác sĩ nhìn thấy các chi tiết của xương và mô mềm trong khớp vai.

Điều trị

Hiện nay, có nhiều cách để điều trị tổn thương và đau khớp vai như:

• Thuốc giảm đau: Việc sử dụng thuốc giảm đau có thể giảm bớt các triệu chứng đau nhức do tổn thương, đau khớp vai. Tuy nhiên, cần lưu ý đến tác dụng phụ tiềm ẩn của thuốc và chỉ sử dụng theo hướng dẫn của bác sĩ hoặc dược sĩ. Liều lượng và cách dùng thuốc cần được tuân thủ để đảm bảo an toàn và hiệu quả.
• Tiêm Corticosteroid: Là một phương pháp điều trị hiệu quả cho viêm khớp và thoái hóa khớp, giúp giảm viêm và giảm đau. Tuy nhiên, phương pháp này cần được thực hiện bởi bác sĩ chuyên khoa và có thể có một số tác dụng phụ. Do đó, cần tham khảo ý kiến bác sĩ trước khi thực hiện tiêm Corticosteroid.
• Vật lý trị liệu: Vật lý trị liệu là một phương pháp điều trị an toàn và hiệu quả cho nhiều tình trạng tổn thương khớp vai, bao gồm bong gân, trật khớp, viêm khớp, và sau phẫu thuật. Phương pháp này không chỉ giảm đau và cải thiện phạm vi chuyển động mà còn tăng cường sức mạnh cho khớp vai, giúp người bệnh hoạt động bình thường trở lại.
• Phẫu thuật khớp vai: Phẫu thuật khớp vai là phương pháp điều trị hiệu quả cho nhiều tình trạng tổn thương khớp vai, bao gồm bong gân, trật khớp, rách gân, thoái hóa khớp, và sau chấn thương. Phẫu thuật nội soi khớp vai ngày càng được sử dụng phổ biến bởi tính ít xâm lấn và thời gian hồi phục nhanh hơn so với phẫu thuật mở.
• Phẫu thuật nội soi khớp vai: Phẫu thuật nội soi khớp vai được thực hiện bằng cách tạo ra những vết mổ nhỏ ở vai và đưa ống nội soi vào để quan sát và thao tác bên trong khớp vai. Phương pháp này mang lại nhiều ưu điểm như an toàn, ít đau, ít xâm lấn và thời gian phục hồi nhanh hơn so với phẫu thuật mở.

Bài viết trên đã cung cấp cho bạn đọc những thông tin cơ bản về giải phẫu khớp vai. Hãy đến gặp bác sĩ chuyên môn nếu bạn có thắc mắc nào hoặc gặp những triệu chứng bất thường về khớp vai. Không tự ý điều trị những tổn thương mà không có sự chẩn đoán và hướng dẫn của các bác sĩ.

Xem thêm:

• Giải phẫu khoang ngoài màng cứng và các ứng dụng lâm sàng
• Giải phẫu cấu tạo mũi và chức năng cơ bản của mũi