Giải phẫu tuyến mang tai: Cấu tạo, chức năng và các bệnh lý liên quan

Dưới đây là bài viết được Nhà thuốc Long Châu tổng hợp các đặc điểm giải phẫu tuyến mang tai cũng như các vấn đề sức khỏe thường gặp liên quan đến tuyến này. Qua đó, hy vọng quý bạn đọc sẽ có cái nhìn sâu sắc hơn về tầm quan trọng của tuyến mang tai trong việc duy trì sức khỏe miệng và hỗ trợ quá trình tiêu hóa.

Tuyến mang tai là gì?

Mỗi người đều có một cặp tuyến mang tai nằm ở vùng trước tai mỗi bên mặt. Đây là tuyến nước bọt lớn nhất trong ba tuyến nước bọt chính (hai tuyến còn lại là tuyến dưới hàm và tuyến dưới lưỡi), mỗi tuyến nặng khoảng 15 - 30 gram. Tuyến nước bọt này không đồng nhất bao gồm một thùy nông và một thùy sâu, có màu vàng nâu. Mặc dù tuyến nước bọt có cấu trúc không đồng đều, hình dạng chung của nó là hình chóp ngược với phần gốc ở phía trên và đỉnh tù hướng xuống dưới.

Giống như các tuyến nước bọt chính khác (tuyến dưới hàm và tuyến dưới lưỡi), tuyến mang tai sản xuất nước bọt để giữ cho miệng được bôi trơn và hỗ trợ quá trình nhai và tiêu hóa.

Một số người có thể bị nhiễm trùng hoặc sưng tuyến mang tai (viêm tuyến mang tai). Khi bị viêm tuyến mang tai, các phương pháp điều trị được khuyến cáo có thể bao gồm thuốc kháng sinh, chườm ấm hoặc mát xa tuyến mang tai.

Một số người phát triển khối u tuyến nước bọt và có thể điều trị bằng phẫu thuật cắt bỏ toàn bộ hoặc một phần tuyến nước bọt, xạ trị hoặc hóa trị.

Chức năng tuyến mang tai

Tuyến mang tai sản xuất một loại nước bọt đặc biệt, loãng và chứa amylase - một loại enzyme giúp thúc đẩy quá trình tiêu hóa tinh bột.

Nước bọt đóng vai trò quan trọng trong sức khỏe răng miệng và sức khỏe tổng thể. Ví dụ, nước bọt do tuyến mang tai sản xuất để:

• Giữ cho miệng không bị khô.
• Hỗ trợ tiêu hóa.
• Giảm vi khuẩn có hại trong miệng.
• Giúp bảo vệ răng khỏi sâu răng.

Tuyến nước bọt mang tai sản xuất khoảng 10% lượng nước bọt trong miệng. Khi bạn ăn, tuyến này đóng góp nhiều nước bọt hơn, lên đến khoảng 25%.

Giải phẫu tuyến mang tai

Vị trí

Tuyến mang tai nằm ngay dưới và trước mỗi tai. Ngoài ra, còn có hai cặp tuyến nước bọt chính khác - tuyến nước bọt dưới lưỡi (nằm dưới lưỡi) và tuyến nước bọt dưới hàm (nằm dưới hàm).

Tuyến mang tai kết nối với một ống gọi là ống Stenon dẫn nước bọt đến miệng, giải phóng ở gần răng hàm trên. Tuyến dưới lưỡi và dưới hàm kết nối với một ống gọi là ống Wharton dẫn nước bọt đến sàn miệng.

Giới hạn tuyến mang tai như sau:

• Phía trên: Tiếp giáp với gò má.
• Phía sau trên: Giáp với ống tai ngoài và xương hàm dưới.
• Phía sau - dưới: Giáp với mỏm xương chũm và phần xa của đầu xương chũm.
• Phía dưới: Được giới hạn bởi cơ ức đòn chũm.
• Phía trước: Được phân cách bởi cơ nhai.
• Bề mặt trên của tuyến được bao phủ bởi lớp cân cổ sâu, các sợi cơ bám da phía sau, các đường bạch huyết lân cận, các sợi của dây thần kinh tai lớn và da. Bề mặt sâu của tuyến liên quan đến cơ má.

Hình thái

Tuyến mang tai có hình dạng giống như một kim tự tháp ngược. Nó rộng ở gần đỉnh và thuôn dần về phía dưới, gần đường viền hàm.

Hạch bạch huyết bao phủ phần ngoài của tuyến mang tai. Bề mặt rãnh bên trong tiếp xúc với hàm, cơ nhai, cơ nối hàm dưới và xương gò má.

Dây thần kinh mặt (dây thần kinh sọ số VII) chia tuyến nước bọt mang tai thành hai thùy: Thùy nông và thùy sâu.

Về mặt hình thể và cấu trúc, tuyến nước bọt mang tai có ba mặt, ba bờ và hai cực:

• Mặt ngoài: Mặt ngoài được che phủ bởi da và mạc nông. Trong tổ chức dưới da có các nhánh mặt của thần kinh tai lớn và các hạch bạch huyết nông. Mặt này nằm khá nông, nên khi bị viêm sưng có thể dễ dàng nhận thấy.
• Mặt trước: Mặt trước của tuyến nước bọt mang tai tiếp xúc với bờ sau ngành lên của xương hàm dưới, cơ chân bướm, cơ cắn và dây chằng chân bướm hàm. Mặt trước cũng liên quan đến bó mạch hàm trên và dây thần kinh tai thái dương, nằm ngang mức khuyết cổ xương hàm dưới.
• Mặt sau: Mặt sau của tuyến nước bọt mang tai có liên quan với mỏm chũm, tiếp giáp với bờ trước cơ ức đòn chũm, mỏm trâm và các cơ trâm, bụng sau cơ hai bụng. Động mạch cảnh ngoài, sau khi đi qua khe giữa cơ trâm móng và cơ trâm lưỡi, tạo thành rãnh trên mặt sau của tuyến rồi vào bên trong. Tĩnh mạch và động mạch cảnh trong nằm ở phần trong và sau được phân cách với tuyến bởi mỏm trâm và các cơ trâm. Thần kinh mặt, từ lỗ trâm chăm đi xuống và chui vào trong tuyến ở phần sau trên của mặt này.

Bên trong tuyến nước bọt mang tai có các dây thần kinh và mạch máu. Phần ống tuyến được hình thành từ sự hợp nhất của hai ngành chính ở phần trước tuyến, thoát ra khỏi tuyến tại bờ trước.

Các bệnh lý thường gặp tuyến mang tai

Một số tình trạng sức khỏe có thể gây đau và sưng tuyến mang tai, bao gồm:

• Sỏi tuyến nước bọt: Đây là tình trạng hình thành sỏi canxi hóa trong các ống dẫn tuyến nước bọt, gây tắc nghẽn. Sỏi tuyến nước bọt gây ra sự sưng đau và tình trạng này thường trở nên tồi tệ hơn khi ăn.
• Viêm tuyến nước bọt mang tai: Đây là tình trạng nhiễm trùng tuyến nước bọt do tắc nghẽn, vi khuẩn hoặc virus. Các nguyên nhân phổ biến bao gồm nhiễm trùng do tụ cầu và virus quai bị.
• U tuyến nước bọt mang tai: U có thể phát triển ở bất kỳ thùy nào của tuyến nước bọt, gây sưng ở hàm và mặt. Hầu hết các khối u tuyến nước bọt không phải là ung thư, nhưng một số có thể phát triển thành ung thư.
• Ung thư tuyến nước bọt: Ung thư tuyến nước bọt cũng như ung thư biểu mô niêm mạc và ung thư nang VA, nó không phổ biến và chỉ chiếm khoảng 6% đến 8% trong tổng số các loại ung thư đầu và cổ. Nếu phát triển ung thư tuyến nước bọt, cần điều trị kịp thời để ngăn chặn sự lan rộng của tế bào ung thư đến các hạch bạch huyết.

Tóm lại, hệ thống tuyến nước bọt ở cơ thể người rất dễ bị vi khuẩn xâm nhập và gây ra các bệnh như viêm nhiễm và nhiều vấn đề khác. Vì vậy, mỗi người cần chủ động tìm hiểu và bảo vệ sức khỏe, đặc biệt là chú trọng đến chế độ ăn uống và vệ sinh răng miệng để phòng ngừa các tác nhân gây bệnh. Hy vọng với những chia sẻ trên đây có thể giúp ích cho mọi người trong việc bảo vệ sức khỏe cho bản thân và gia đình. Chúc quý bạn đọc luôn có sức khỏe dồi dào, hẹn gặp lại ở những chuyên đề tiếp theo!