Hướng dẫn cách sơ cứu mắc nghẹn hiệu quả

Mắc nghẹn là tình trạng vùng họng bị vướng thức ăn hay vật lạ, chúng là tác nhân gây tắc nghẽn đường hô hấp khiến không khí không thể lưu thông vào phổi dẫn đến tình trạng khó thở, tím tái.

Tình trạng này thường gặp ở trẻ em hơn người lớn, đặc biệt ở trẻ nhỏ hơn 4 tuổi chiếm tỷ lệ 75%. Người lớn thường bị mắc nghẹn thức ăn (hóc xương, hóc đồ ăn quá to, quá dai). Trẻ thường mắc nghẹn do nghịch ngợm, cho đồ chơi vào miệng khiến đồ chơi rơi vào vùng hầu họng. Chúng được gọi chung là dị vật. Các dị vật đường thở gây cản trở hô hấp, khiến nạn nhân khó thở, giảm oxy đến nuôi các cơ quan quan trọng như não, tim, phổi, thận... gây nguy hiểm đến tính mạng.

Hãy cùng Nhà Thuốc Long Châu tìm hiểu các dấu hiệu nhận biết một người đang bị mắc nghẹn và cách sơ cứu mắc nghẹn sao cho đúng và nhanh chóng nhất nhé!

Các dấu hiệu nhận biết người bị mắc nghẹn

Nếu người bệnh chỉ bị mắc nghẹn nhẹ, vẫn có thể nói hoặc phát ra âm thanh, nạn nhân ho nhiều để tự đẩy dị vật ra, thì ta chỉ cần ở cạnh động viên bệnh nhân, vỗ lưng giúp bệnh nhân để bệnh nhân tiếp tục ho. Nếu không hiệu quả hãy gọi cấp cứu ngay để xử trí.

Còn nếu bệnh nhân có những dấu hiệu của hội chứng xâm nhập như:

• Bệnh nhân ho sặc sụa, vã mồ hôi, trơn mắt mũi khi nặng hơn bệnh nhân cố ho mà không phát ra âm thanh.
• Bệnh nhân không thở được, không thể phát ra âm thanh.
• Bệnh nhân dùng tay ôm chặt lấy cổ.
• Mặt bệnh nhân hiện rõ sự khó chịu, cố ho nên mặt đỏ lên, nếu lâu có thể thấy mặt tím tái.
• Có thể bất tỉnh.

Đây chính là những dấu hiệu bệnh nhân bị mắc nghẹn mức độ nặng và là một tình trạng cấp cứu mà chúng ta cần xử trí một cách nhanh chóng nhất có thể. Dưới đây sẽ trình bày cách để sơ cứu trong trường hợp này.

Cách sơ cứu mắc nghẹn

Các bước sơ cứu mắc nghẹn kịp thời giúp tránh được nhiều biến chứng nguy hiểm

Sơ cứu mắc nghẹn cho người lớn

• Bước 1: Khi thấy có bệnh nhân có dấu hiệu bị mắc nghẹn hãy tiến lại gần họ và xác nhận ngay. Nếu có người khác ở đấy, hãy hô hào họ gọi cấp cứu, còn mình thì tiến hành sơ cứu cho nạn nhân.
• Bước 2: Vỗ lưng: Đặt lòng bàn tay vào vùng giữa hai xương vai và vỗ vào lưng người bệnh 5 lần.
• Bước 3: Thực hiện Liệu pháp Heimlich cho bệnh nhân.

Đứng sau nạn nhân, dùng tay vòng ôm lấy phần eo bệnh nhân, để nạn nhân hơi cúi người ra trước.

Một tay nắm chặt lại và đặt lên phần trên rốn của bệnh nhân.

Dùng bàn tay còn lại ôm chặt lấy bàn tay đang nắm, ấn thật nhanh và mạnh vào bụng của bệnh nhân theo chiều từ dưới lên trên.

Thực hiện lặp lại thao tác này 5 lần.

• Bước 4: Gọi cấp cứu ngay.

Thực hiện vỗ lưng nạn nhân trong sơ cứu mắc nghẹn

Nếu thực hiện liệu pháp Heimlich mà dị vật vẫn chưa rơi ra hãy thực hiện lại vỗ lưng 5 lần và lặp lại liệu pháp Heimlich. Lặp lại việc vỗ rung - Heimlich đến khi dị vật rơi ra. Nếu dị vật không rơi ra mà bệnh nhân rơi vào bất tỉnh, phải thực hiện cấp cứu ngừng tuần hoàn cho bệnh nhân.

Những lưu ý khi sơ cứu cho người bị mắc nghẹn: 

• Khi tiếp xúc với bệnh nhân, ban đầu bệnh nhân đã bất tỉnh hãy nhanh chóng hô hào mọi người gọi cấp cứu, còn bạn thì nhanh chóng cấp cứu ngừng tuần hoàn cho bệnh nhân.
• Nếu chỉ có mình bạn và bệnh nhân ở đó, hãy thực hiện vỗ lưng - Heimlich trước khi gọi cấp cứu.
• Nếu bạn sơ cứu cho phụ nữ có thai hoặc người béo phì, hãy thực hiện liệu pháp Heimlich bằng cách để vị trí tay bạn cao hơn bình thường, đặt tay tại mũi xương ức, tiến hành nhấn mạnh vào ngực bệnh nhân bằng một lực nhanh, mạnh. Lặp lại các động tác vỗ lưng - Heimlich cho đến khi dị vật rơi ra.
• Nếu bản thân bạn bị nghẹn, hãy tự sơ cứu để cứu bản thân mình. Nếu có thể hãy gọi cấp cứu ngay lập tức rồi tiến hành sơ cứu. Bạn tự ấn bụng để loại bỏ vật lạ. Đặt nắm tay ở phía trên rốn, tay còn lại nắm thật chặt vào tay đặt trên rốn. Sau đó cúi người lên một chỗ dựa cứng rồi ấn nắm tay của bạn vào trong, chiều từ dưới lên trên.

Sơ cứu cho trẻ em bị mắc nghẹn

Đối với trẻ em dưới 1 tuổi

• Bước 1: Xác nhận trẻ bị mắc nghẹn và tiến hành sơ cứu ngay.
• Bước 2: Bạn ở tư thế ngồi, để tay bạn lên đùi và để trẻ nằm cúi mặt lên cánh tay của bạn. Vỗ vào lưng của trẻ 5 lần đủ mạnh.
• Bước 3: Nếu dị vật chưa rơi ra, đặt trẻ nằm ngửa lên cánh tay bạn, phần đầu thấp hơn phần thân. Sau đó dùng hai ngón tay trỏ và giữa ấn mạnh vào giữa xương ức của trẻ 5 lần. Lặp lại quy trình trên đến khi dị vật rơi ra. 
• Bước 4: Sau đó lập tức gọi cấp cứu ngay.

Để trẻ nằm úp mặt và vỗ vào lưng trẻ

Dùng tay ấn mạnh vào giữa xương ức của trẻ

Đối với trẻ lớn hơn 1 tuổi

Sử dụng cách ấn bụng như đối với người lớn.

Các sai lầm khi sơ cứu mắc nghẹn

Những sai lầm này rất phổ biến ở cộng đồng, nó không những không giải quyết được tình trạng mắc nghẹn mà còn khiến nó nghiêm trọng hơn. Do đó mọi người cần tìm hiểu cách sơ cứu đúng đắn để không mắc những sai lầm này gây nên những hậu quả nghiêm trọng.

Những sai lầm thường là:

• Cho tay hoặc các dụng cụ khác để móc dị vật ra. Việc này hoàn toàn sai lầm vì nó có thể khiến dị vật bị rơi vào sâu hơn và gây thương tích vùng niêm mạc hầu họng.
• Vuốt xuôi ngực: Nhiều người khi gặp người bị nghẹn thương vuốt xuôi ngực cho bệnh nhân, nhưng thực ra việc này khiến cho dị vật chui vào đường thở sâu hơn.
• Sử dụng một số mẹo dân gian như khi bị hóc xương cá thường nuốt thêm một cục cơm khá to để đẩy xương xuống nhưng thưc ra cách này lại khiến việc hóc xương trở nên nguy hiểm hơn.

Việc có những sai lầm trên do nhiều người hiểu sai rằng nếu khiến dị vật rơi xuống khỏi hầu họng thì nạn nhân sẽ an toàn. Thực tế, nếu dị vật rơi xuống vùng hầu họng phía dưới hẹp hơn thì nó sẽ có thể gây che lấp hoàn toàn đường thở dẫn tới việc khó thở và suy hô hấp xảy ra nhanh chóng hơn. Chỉ khi nào dị vật rơi qua được vùng thanh quản - nơi hẹp nhất của hầu họng thì tình trạng tắc nghẽn mới được cải thiện.

Dị vật rơi sâu vào các cơ quan khác trong cơ thể có thể gây những tổn hại đến các cơ quan đó. Ví dụ, vật sắc nhọn rơi vào đường tiêu hóa có thể gây tổn thương niêm mạc tiêu hóa, thậm chí gây xuất huyết tiêu hóa. Dị vật rơi vào phế quản sẽ gây viêm phổi do dị vật, việc điều trị có thể rất khó khăn. Do đó hãy cố gắng sơ cứu để đưa dị vật rơi khỏi vùng hầu họng và ra ngoài.

Cách phòng tránh mắc nghẹn

Hãy chắc chắn đã nhai kỹ thức ăn rồi mới nuốt, tránh việc cười đùa nhiều khi đang nhai thức ăn. Đặc biệt là với trẻ nhỏ, bố mẹ cần hướng dẫn trẻ chỉ ăn ở tư thế ngồi, nhai nuốt thức ăn kỹ trước khi cười đùa.

Không để trẻ đùa nghịch, cười đùa, chạy nhảy khi đang ăn kẹo singum hoặc kẹo mút.

Không cho trẻ dưới 4 tuổi ăn những loại hạt dễ gây nghẹn như hạt hướng dương, hạt đậu, dưa hấu có hạt, bỏng ngô, kẹo cứng...

Tránh cho trẻ quá nhỏ ăn các thức ăn mềm dễ gây nghẹn như pho mát, kẹo dẻo, kẹo cao su...

Dạy trẻ không được bỏ những đồ vật vào miệng, đặc biệt ở trẻ khoảng 6 tháng tuổi, lứa tuổi trẻ đang tò mò về mọi thứ xung quanh. Có thể kiểm tra kỹ những đồ chơi của trẻ, không cho trẻ chơi những đồ vật quá bé và có vật liệu không an toàn. 

Đặt ngoài tầm với của trẻ những vật kích thước nhỏ hay đồ dùng dễ vỡ, tránh trẻ lấy và bỏ vào miệng.

Đối với người lớn tuổi, tránh để cho họ ăn những đồ quá dai, khó nhai, khó tiêu hóa như mộc nhĩ, măng khô, các loại thịt dai...

Tránh để trẻ đưa đồ chơi vào miệng

Bài viết đã cung cấp những thông tin hướng dẫn cách sơ cứu mắc nghẹn. Mong rằng bài viết đã đem lại những thông tin hữu ích cho quý bạn đọc. Đừng quên theo dõi trang web của Nhà thuốc Long Châu để cập nhật những bài viết hay về y học và đời sống nhé!

Ánh Vũ

Nguồn tham khảo: Tổng hợp