Huyết áp tăng về đêm: Nguyên nhân, dấu hiệu, nguy cơ và phương pháp điều trị

Huyết áp tăng về đêm đã được công nhận là một yếu tố nguy cơ đáng kể đối với các bệnh tim mạch, mạch máu não và tăng huyết áp về đêm làm tăng nguy cơ tử vong do tim mạch và tử vong do mọi nguyên nhân, không phụ thuộc vào huyết áp ban ngày (HA). Tuy nhiên, huyết áp tăng về đêm thường có thể được phát hiện bằng cách theo dõi huyết áp lưu động 24 giờ, thay vì đo huyết áp thường quy tại phòng khám hoặc tại nhà. Do đó tình trạng này thường ít được chẩn đoán trong thực hành lâm sàng.

Nguyên nhân và dấu hiệu

Theo hướng dẫn của Châu Âu năm 2018 về quản lý tăng huyết áp động mạch, tăng huyết áp về đêm được định nghĩa là huyết áp tâm thu trung bình ban đêm ≥ 120 mmHg và/hoặc huyết áp tâm trương trung bình ≥ 70 mmHg, bất kể kiểu giảm huyết áp ban đêm hay huyết áp ban ngày. Trong khi đó, tăng huyết áp ban đêm đơn độc là một tình trạng cụ thể với huyết áp trung bình ban đêm ≥ 120/70 mmHg trong khi huyết áp ban ngày < 135/85 mmHg, nguy hiểm hơn và khó xác định hơn. Bệnh nhân có huyết áp ban đêm trung bình ≥ 120/70 mmHg trong khi huyết áp ban ngày < 135/85 mmHg khi dùng thuốc hạ huyết áp có thể được chẩn đoán là tăng huyết áp về đêm không kiểm soát được.

Huyết áp cao thường không biểu hiện triệu chứng nên thường được gọi là “kẻ giết người thầm lặng”. Điều này vẫn đúng với bệnh tăng huyết áp về đêm. Các triệu chứng huyết áp tăng về đêm bao gồm:

• Thường xuyên bị kích thích khi ngủ vào ban đêm.
• Ngáy, nín thở và thở hổn hển vào ban đêm.
• Thường xuyên thức giấc để đi tiểu vào ban đêm (được gọi là tiểu đêm).

Tăng huyết áp về đêm có nhiều biến chứng giống như huyết áp cao nói chung và có liên quan đến những vấn đề như suy thận, bệnh thận mạn, đột quỵ, đau tim, tử vong do tim mạch, suy giảm nhận thức, suy tim,...

Các yếu tố nguy cơ mắc phải huyết áp tăng về đêm

Các yếu tố sinh lý hoặc bệnh lý liên quan chặt chẽ đến tăng huyết áp về đêm được tóm tắt như sau:

• Sử dụng muối quá nhiều: Một trong những cơ chế quan trọng của tăng huyết áp về đêm ở người dân châu Á là ăn quá nhiều muối hoặc độ nhạy cảm với muối cao, dẫn đến nhu cầu bài tiết natri qua thận ngày càng tăng vào ban đêm và dẫn đến tăng tưới máu thận áp lực và sự xuất hiện của tăng huyết áp về đêm.
• Rối loạn chức năng thận và bệnh tim mạn: Bệnh nhân rối loạn chức năng thận hoặc tim mạn tính có thể tích tuần hoàn tăng lên, dẫn đến máu tĩnh mạch trở về tim nhiều hơn ở tư thế nằm ngửa và có thể làm tăng huyết áp vào ban đêm.
• Bệnh tiểu đường, bệnh Parkinson, rối loạn giấc ngủ hoặc rối loạn chức năng thần kinh tự chủ: Có thể tăng hoạt động giao cảm vào ban đêm, dẫn đến rối loạn huyết áp sinh học bình thường cũng như xuất hiện chứng tăng huyết áp về đêm.
• Ở những bệnh nhân mắc hội chứng ngưng thở khi ngủ, tình trạng thiếu oxy máu về đêm cũng có thể gây ra kích hoạt giao cảm bất thường, dẫn đến tăng huyết áp và thậm chí là các biến cố tim mạch bất lợi.
• Ở những bệnh nhân cao tuổi bị giảm độ đàn hồi của các động mạch lớn, cứng động mạch hoặc xơ vữa động mạch, rối loạn chức năng nội mô mạch máu hoặc giảm khả năng tự điều hòa HA do giảm độ nhạy phản xạ baroreceptor,... Rối loạn nhịp sinh học HA và tăng huyết áp về đêm thường xảy ra. Một số bệnh nhân cao tuổi bị hạ huyết áp thế đứng có thể kèm theo tăng huyết áp khi nằm ngửa về đêm.
• Một số tăng huyết áp thứ phát, chẳng hạn như cường aldosteron nguyên phát, hội chứng Cushing, nhu mô thận hoặc tăng huyết áp mạch máu thận, thường có tình trạng tăng thể tích quá mức và biểu hiện dưới dạng tăng huyết áp về đêm.
• Nhiệt độ môi trường cao khi ngủ (chẳng hạn như vào mùa hè), ngủ không đủ giấc hoặc thường xuyên thức dậy vào ban đêm, lo lắng, trầm cảm, rối loạn chức năng nhận thức và các yếu tố tâm lý khác cũng có thể gây tăng huyết áp vào ban đêm.

Điều trị tăng huyết áp về đêm

Điều trị tăng huyết áp về đêm cũng tương tự như điều trị huyết áp cao nói chung, bao gồm thay đổi lối sống và sử dụng thuốc. Thời điểm dùng thuốc điều trị huyết áp rất quan trọng và có một số tình trạng gây tăng huyết áp về đêm cần được điều trị riêng biệt.

Thay đổi lối sống

Nhiều thói quen trong cuộc sống của chúng ta có thể ảnh hưởng đến huyết áp. Nếu bạn bị tăng huyết áp, nên điều chỉnh như sau:

• Giảm lượng muối ăn vào.
• Tăng lượng kali.
• Đảm bảo giấc ngủ đầy đủ, chất lượng.
• Hoạt động thể chất thường xuyên.
• Duy trì cân nặng khỏe mạnh.
• Bỏ thuốc lá và tránh hút thuốc thụ động.
• Hạn chế sử dụng bia rượu hay đồ uống có cồn.

Sử dụng thuốc

Khi nói đến điều trị tăng huyết áp, có rất nhiều loại thuốc có sẵn. Thuốc uống một lần mỗi ngày là một lựa chọn thuận tiện và có thể dễ nhớ hơn khi uống. Tuy nhiên, thuốc điều trị huyết áp dùng một lần mỗi ngày có thể không có tác dụng đủ 24 giờ và có thể dẫn đến huyết áp cao không được điều trị vào ban đêm.

Tóm lại, huyết áp tăng về đêm hoặc tình trạng huyết áp không giảm vào ban đêm như bình thường có thể làm tăng nguy cơ biến chứng nghiêm trọng. Có nhiều nguyên nhân tiềm ẩn và các tình trạng liên quan, trong đó phổ biến nhất là chứng ngưng thở khi ngủ, tiểu đường và bệnh thận.