Kém hấp thu carbohydrate: Nguyên nhân, triệu chứng và cách điều trị hiệu quả

Kém hấp thu carbohydrate là rối loạn tiêu hóa khi ruột non không thể phân giải và hấp thu tốt các loại đường do thiếu hụt enzyme tiêu hóa. Tình trạng này gây ra triệu chứng như đầy hơi, tiêu chảy, đau bụng và có thể ảnh hưởng đến dinh dưỡng, sức khỏe nếu kéo dài. Bài viết dưới đây sẽ phân tích nguyên nhân, triệu chứng và cách điều trị hiệu quả.

Nguyên nhân gây kém hấp thu carbohydrate

Kém hấp thu carbohydrate có thể phát sinh từ nhiều nguyên nhân khác nhau, chủ yếu liên quan đến sự thiếu hụt enzyme tiêu hóa hoặc tổn thương niêm mạc ruột non. Hiểu rõ các nhóm nguyên nhân này giúp định hướng chẩn đoán và điều trị một cách chính xác và hiệu quả hơn.

Thiếu hụt enzyme bẩm sinh

Đây là nguyên nhân ít gặp nhưng quan trọng, thường liên quan đến thiếu hụt lactase hoặc sucrase-isomaltase ngay từ khi sinh ra. Do di truyền hoặc đột biến gen, cơ thể không sản xuất đủ enzyme cần thiết để phân giải carbohydrate. Hậu quả là không dung nạp Carbohydrate, tích tụ trong ruột và gây triệu chứng tiêu hóa sớm. Phát hiện sớm giúp điều chỉnh chế độ ăn và phòng ngừa biến chứng lâu dài.

Thiếu hụt enzyme mắc phải

Nguyên nhân này xuất hiện do các yếu tố bên ngoài hoặc bệnh lý làm giảm sản xuất enzyme tiêu hóa. Nhiễm trùng đường ruột, bệnh celiac hoặc bệnh Crohn có thể gây tổn thương tế bào tiết enzyme. Ngoài ra, viêm niêm mạc hoặc rối loạn hệ vi sinh đường ruột cũng làm giảm hoạt động tiêu hóa carbohydrate. Khi điều trị nguyên nhân gốc, chức năng tiêu hóa thường được phục hồi.

Thiếu hụt enzyme thứ phát do tổn thương niêm mạc ruột

Tình trạng này xảy ra khi bệnh lý mạn tính như celiac hoặc Crohn phá hủy niêm mạc ruột non. Sự tổn thương khiến tế bào tiết enzym suy giảm hoạt động rõ rệt. Nếu không kiểm soát, kém hấp thu sẽ trở nên nghiêm trọng và ảnh hưởng nhiều dưỡng chất khác, không chỉ carbohydrate. Do đó, phục hồi niêm mạc ruột là yếu tố quyết định để cải thiện hấp thu.

Triệu chứng thường gặp kém hấp thu carbohydrate

Nhận biết các triệu chứng đặc trưng và áp dụng phương pháp chẩn đoán chính xác giúp phát hiện sớm kém hấp thu carbohydrate, từ đó đưa ra hướng điều trị phù hợp. Kém hấp thu carbohydrate có thể gây ra nhiều dấu hiệu khó chịu, phổ biến nhất gồm:

• Tiêu chảy: Xuất hiện vài giờ sau khi ăn thực phẩm chứa loại đường khó hấp thu.
• Đầy hơi, chướng bụng: Do quá trình lên men carbohydrate tạo nhiều khí trong ruột.
• Đau quặn bụng: Thường đi kèm đầy hơi hoặc xảy ra sau đợt tiêu chảy.
• Mệt mỏi, suy nhược: Hậu quả của tiêu chảy kéo dài gây mất nước và điện giải.

Các phương pháp chẩn đoán chính

Để xác định nguyên nhân và loại carbohydrate gây kém hấp thu, bác sĩ sẽ dựa trên các kỹ thuật xét nghiệm chuyên biệt.

Xét nghiệm hơi thở hydro

Đây là phương pháp không xâm lấn, đơn giản và được sử dụng rộng rãi. Bệnh nhân được cho uống một lượng carbohydrate chuẩn (lactose, fructose hoặc sucrose). Nếu cơ thể không hấp thu hết, vi khuẩn đường ruột sẽ lên men và sinh khí hydro, sau đó thải qua hơi thở. Đo nồng độ hydro theo thời gian giúp xác định tình trạng và loại đường không dung nạp.

Các xét nghiệm bổ sung

Trong trường hợp cần đánh giá toàn diện hơn, bác sĩ có thể chỉ định thêm:

• Nội soi và sinh thiết niêm mạc ruột: Phát hiện tổn thương, teo nhung mao hoặc bất thường cấu trúc gây giảm enzyme tiêu hóa.
• Xét nghiệm máu: Kiểm tra dấu hiệu viêm, thiếu hụt dinh dưỡng hoặc bệnh lý nền như bệnh celiac.
• Xét nghiệm phân: Đánh giá sự hiện diện của enzyme tiêu hóa hoặc vi khuẩn bất thường.

Việc kết hợp nhiều phương pháp giúp bác sĩ chẩn đoán chính xác nguyên nhân và xây dựng phác đồ điều trị phù hợp cho từng bệnh nhân.

Phương pháp điều trị kém hấp thu carbohydrate

Điều trị kém hấp thu carbohydrate chủ yếu tập trung vào việc:

• Điều chỉnh chế độ ăn uống.
• Bổ sung enzyme tiêu hóa.
• Kết hợp theo dõi và tư vấn y tế.

Sự phối hợp chặt chẽ giữa người bệnh và chuyên gia y tế đóng vai trò quyết định thành công trong quản lý bệnh.

Thay đổi chế độ ăn uống phù hợp

Chế độ ăn là yếu tố then chốt giúp kiểm soát triệu chứng và cải thiện khả năng hấp thu. Người bệnh nên:

• Hạn chế hoặc loại bỏ các thực phẩm chứa disaccharide khó tiêu hóa (ví dụ: sữa và sản phẩm từ sữa nếu không dung nạp lactose).
• Ưu tiên thực phẩm dễ tiêu hóa, ít carbohydrate phức tạp.
• Bổ sung chất xơ hòa tan để hỗ trợ hệ tiêu hóa.
• Tránh thực phẩm gây kích ứng.
• Duy trì thói quen ăn uống đều đặn, chia nhỏ bữa ăn để giảm gánh nặng cho đường ruột.

Một chế độ ăn cân bằng và phù hợp giúp giảm khó chịu, hỗ trợ hấp thu dưỡng chất và cải thiện chất lượng cuộc sống.

Sử dụng enzyme bổ sung

Khi chế độ ăn uống chưa đủ kiểm soát triệu chứng, việc bổ sung enzyme tiêu hóa có thể cần thiết:

• Enzyme lactase: Hỗ trợ người không dung nạp lactose phân giải đường lactose thành glucose và galactose.
• Enzyme sucrase-isomaltase: Dành cho người thiếu hụt enzyme này, giúp phân giải đường sucrose và isomaltose.

Việc dùng enzyme bổ sung cần tuân theo chỉ dẫn của bác sĩ hoặc chuyên gia dinh dưỡng để đảm bảo liều lượng và thời điểm dùng phù hợp, giúp giảm nhanh triệu chứng và cải thiện hấp thu.

Kém hấp thu carbohydrate là một tình trạng bệnh lý phức tạp do nhiều nguyên nhân gây ra, ảnh hưởng không nhỏ đến sức khỏe tiêu hóa và chất lượng cuộc sống của người bệnh. Việc nhận biết các triệu chứng đặc trưng, áp dụng các phương pháp chẩn đoán chính xác và điều trị kịp thời là rất quan trọng. Thay đổi chế độ ăn uống và bổ sung enzyme tiêu hóa là những biện pháp điều trị hiệu quả, đồng thời sự phối hợp với chuyên gia y tế đóng vai trò thiết yếu trong quản lý bệnh lâu dài. Hiểu rõ và kiểm soát tốt kém hấp thu carbohydrate sẽ giúp người bệnh giảm thiểu các triệu chứng khó chịu và duy trì sức khỏe ổn định