Kỹ thuật phẫu thuật kích thích não sâu là gì? Chỉ định trong những trường hợp nào?

Phẫu Thuật kích thích não sâu (DBS) là phương pháp thường áp dụng để điều trị bệnh Parkinson có các triệu chứng như run, cứng khớp và khó đi lại. Mặc dù DBS không chữa trị hoàn toàn bệnh Parkinson và không ngăn chặn sự tiến triển của nó, nhưng đối với những người mắc bệnh ít nhất 5 năm và không đạt được kiểm soát tốt bằng thuốc, đây có thể là một phương án hữu ích.

Tổng quan về phẫu thuật kích thích não sâu

Phẫu thuật kích thích não sâu, hay Deep Brain Stimulation (viết tắt là DBS), đã được chấp thuận lần đầu tiên vào năm 1997 để điều trị triệu chứng run do bệnh Parkinson (PD). Sau đó, vào năm 2002, phương pháp này mở rộng sử dụng để điều trị các triệu chứng nặng của bệnh Parkinson. Gần đây hơn, vào năm 2016, phẫu thuật DBS đã nhận được sự chấp thuận để áp dụng cho các giai đoạn trước của bệnh Parkinson, đặc biệt là cho những người đã phải đối mặt với PD ít nhất bốn năm và trải qua các triệu chứng vận động không thể kiểm soát bằng cách sử dụng thuốc.

Trong phẫu thuật, các điện cực được đặt vào khu vực cụ thể của não tùy thuộc vào triệu chứng của bệnh nhân. Chúng được gắn ở cả hai bên trái và phải của não thông qua các lỗ nhỏ trên đỉnh hộp sọ. Sau đó, các điện cực được kết nối bằng dây dẫn dài đi dưới da, xuống cổ, và kết nối với một thiết bị kích thích hoạt động bằng pin được đặt dưới da ngực. Khi kích thích được kích hoạt, nó phát ra xung điện để ngăn chặn tín hiệu thần kinh lỗi và làm giảm các triệu chứng như run, cứng, và các vấn đề khác.

Sau khi phẫu thuật, các cài đặt có thể được điều chỉnh linh hoạt khi tình trạng sức khỏe của bệnh nhân thay đổi. Không giống như một số phương pháp phẫu thuật khác như phẫu thuật rạch cầu nhạt hoặc phẫu thuật đốt đồi thị, DBS không gây tổn thương cho mô não. Phương pháp này đặc biệt hiệu quả trong giảm rối loạn vận động và các cử động run không kiểm soát do sử dụng levodopa ở liều cao. Thông thường, DBS giúp giảm nghiêm trọng các triệu chứng, giảm cần thiết phải sử dụng liều thuốc lớn.

Kích thích não sâu thường được sử dụng điều trị trong những trường hợp nào?

Kích thích não sâu được ứng dụng trong việc điều trị một số tình trạng bệnh, bao gồm:

• Bệnh Parkinson: Là một bệnh đặc trưng bởi các triệu chứng như run, cứng đơ và chậm vận động, xuất phát từ việc tế bào thần kinh sản xuất dopamine - chất truyền thần quan trọng trong việc chuyển động của cơ thể bị suy giảm hoặc chết.
• Run không rõ nguyên nhân: Thường bao gồm những động tác run tay và cánh tay, theo một nhịp không tự chủ. Điều này có thể xảy ra cả khi bệnh nhân đang nghỉ ngơi và khi họ đang thực hiện các hoạt động vận động có chủ đích. Tình trạng này gây ra sự không thoải mái và tăng nguy cơ tai nạn do sự mất kiểm soát về chuyển động.
• Rối loạn trương lực cơ: Gồm cử động không tự chủ và co cơ kéo dài. Điều này có thể dẫn đến các chuyển động cơ thể biến dạng hoặc co giãn, kèm theo rung và tư thế không bình thường. Các triệu chứng này có thể xuất hiện trên toàn bộ cơ thể hoặc tập trung vào một khu vực cụ thể. 

Ngoài ra, kích thích não sâu là một phương pháp điều trị dành cho những người không phản ứng với thuốc trong các trường hợp bệnh rối loạn vận động, bệnh Parkinson, rối loạn trương lực và các rối loạn tâm thần như rối loạn ám ảnh cưỡng chế. Bên cạnh đó, cơ quan quản lý thực phẩm và Dược phẩm Hoa Kỳ (FDA) cũng đã chấp thuận việc sử dụng phương pháp này để giảm các cơn động kinh trong trường hợp động kinh không phản ứng với thuốc.

Khác với một số phương pháp phẫu thuật khác, DBS không tạo ra tổn thương vĩnh viễn ở bất kỳ khu vực nào của não. Điều này cho phép điều chỉnh và đảo ngược kích thích điện khi tình trạng bệnh thay đổi hoặc khi người bệnh có phản ứng thay đổi đối với thuốc điều trị. Máy kích thích cũng có thể được tắt bất cứ lúc nào nếu DBS gây ra các phản ứng phụ quá mức mà không để lại hậu quả lâu dài.

Một số rủi ro có thể xảy ra trong quá trình phẫu thuật

Tương tự như nhiều phương pháp phẫu thuật não khác, DBS mang theo một số rủi ro và biến chứng. Biến chứng của DBS có thể được phân chia thành ba loại chính: biến chứng phẫu thuật, biến chứng liên quan đến phần cứng (bao gồm thiết bị và dây dẫn), và biến chứng liên quan đến quá trình kích thích.

• Biến chứng phẫu thuật: Xuất huyết não, nhiễm trùng não, đặt sai vị trí của các đạo trình DBS.
• Biến chứng liên quan đến phần cứng như: Chuyển động của dây dẫn, hỏng dây dẫn, hỏng các thành phần của hệ thống DBS, hỏng pin, nhiễm trùng xung quanh thiết bị, thiết bị xuyên qua da khi độ dày của da và lớp mỡ thay đổi theo thời gian.
• Biến chứng liên quan đến kích thích: Cử động không kiểm soát, đóng băng, suy giảm khả năng giữ thăng bằng và dáng đi xấu, rối loạn giọng nói, co cơ không tự chủ.

Phẫu thuật kích thích não sâu là một phương pháp quan trọng trong phác đồ điều trị các rối loạn não và tâm thần. Hiểu rõ về quá trình và ưu điểm của phẫu thuật này có thể giúp bệnh nhân và gia đình họ cảm thấy tự tin hơn khi đối mặt với quá trình điều trị. Đồng thời, sự phát triển của nó trong nhiều lĩnh vực y học mở ra những triển vọng tích cực cho tương lai.