Lão hóa ngoại sinh là gì? Nguyên nhân, biểu hiện và cách khắc phục

Lão hóa là quy luật tự nhiên mà không ai trong số chúng ta có thể tránh khỏi. Tuy nhiên, việc hiểu rõ về các loại lão hóa và cách chúng tác động lên làn da sẽ giúp bạn chủ động chăm sóc bản thân tốt hơn và làm chậm quá trình lão hóa. Trong bài viết này, chúng ta sẽ cùng tìm hiểu chi tiết về lão hóa ngoại sinh - một trong những nguyên nhân chính gây ra các vấn đề về da như nếp nhăn, sạm nám và da chùng nhão.

Lão hóa ngoại sinh là gì?

Hiểu theo cách đơn giản nhất, lão hóa chính là quá trình già đi - một quá trình tự nhiên xảy ra ở tất cả các sinh vật sống, trong đó có cả con người. Ngoại sinh chỉ những gì có nguồn gốc từ bên ngoài, từ môi trường xung quanh, chứ không phải từ bên trong cơ thể.

Như vậy, lão hóa ngoại sinh là quá trình lão hóa da, lão hóa các mô trên cơ thể, do các yếu tố tác động bên ngoài. Quá trình lão hóa ngoại sinh có đặc điểm là thường xảy ra nhanh hơn và dễ nhận thấy hơn so với lão hóa nội sinh (lão hóa do các yếu tố bên trong cơ thể). Khi bị lão hóa ngoại sinh, chúng ta nhìn sẽ già hơn so với tuổi thật.

Nguyên nhân gây lão hóa ngoại sinh

Có nhiều yếu tố khác nhau từ yếu tố bên ngoài môi trường, stress, thuốc, giấc ngủ… đều có thể là “thủ phạm” chính gây lão hóa ngoại sinh.

Yếu tố gây lão hóa từ môi trường

Tia UV bao gồm tia UVA, UVB thường là các yếu tố được kể đến đầu tiên. Trong đó, tia UVA xuyên sâu vào da phá hủy collagen và elastin trong da, dẫn đến việc hình thành nếp nhăn, sạm nám. Còn tia UVB gây tổn thương lớp biểu bì, tăng nguy cơ cháy nắng, bỏng nắng và ung thư da. 

Ngoài ra, ánh sáng xanh (HEV) và tia hồng ngoại đều là yếu tố làm thúc đẩy lão hóa ngoại sinh. Ánh sáng xanh, chủ yếu phát ra từ các thiết bị điện tử, có khả năng xâm nhập sâu vào da, kích thích sự phân hủy collagen, từ đó làm giảm độ đàn hồi và gây lão hóa sớm. Tia hồng ngoại cũng gây tổn thương cho các tế bào da tương tự, làm suy yếu cấu trúc da và thúc đẩy quá trình lão hóa. Cả hai loại tia này đều góp phần vào việc hình thành nếp nhăn và làm xỉn màu da.

Bên cạnh đó, không khí ô nhiễm chứa các hạt bụi, khí thải chứa nhiều gốc tự do. Chúng sẽ tấn công tế bào da, gây oxy hóa, khiến da trở nên xỉn màu, mất sức sống.

Lão hóa ngoại sinh do giấc ngủ, stress và thuốc

Ngoài những nguyên nhân trên, lão hóa ngoại sinh còn có thể được gây ra bởi thiếu ngủ. Trong giấc ngủ, các tế bào da được tái tạo và phục hồi mạnh mẽ. Cơ thể cũng sẽ tăng cường sản xuất collagen và elastin, giúp sửa chữa các tổn thương da và làm chậm quá trình lão hóa da. Thiếu ngủ khiến quá trình này bị gián đoạn và hậu quả là làn da sẽ xuống sắc, thiếu sức sống.

Stress làm tăng sản xuất cortisol, một hormone gây viêm, phá hủy collagen và elastin. Vì vậy, stress cũng chính là thủ phạm gây lão hóa ngoại sinh. Ngoài ra, một số thuốc có thể gây lão hóa da thông qua tác động như khô da, mỏng da và giảm độ đàn hồi. Một số loại thuốc có thể gây khô da và mỏng da bao gồm isotretinoin - một loại retinoid uống thường được sử dụng trong điều trị mụn trứng cá nặng. Ngoài ra, corticosteroid cũng gây mỏng da khi sử dụng lâu dài với liều lượng cao do tác dụng chống viêm mạnh.

Tuy nhiên, mức độ tác dụng phụ có thể khác nhau tùy thuộc vào liều lượng, thời gian sử dụng, và cơ địa của từng người. Vì vậy, việc sử dụng các loại thuốc này nên được giám sát bởi bác sĩ để đảm bảo an toàn và hiệu quả.

Lão hóa do thói quen, lối sống

Một số thói quen, lối sống cũng góp phần đẩy nhanh quá trình lão hóa ngoại sinh. Trong khói thuốc lá có chứa Nicotine và các chất độc hại khác sẽ tác động và thu hẹp các mạch máu. Người hay hút thuốc lá, làn da sẽ bị giảm cung cấp oxy, trở nên nhăn nheo, xỉn màu.

Ngoài ra, chế độ ăn uống thiếu hụt vitamin và khoáng chất thiết yếu, thiếu chất chống oxy hóa cũng là nguyên nhân gây lão hóa ngoại sinh. Chế độ ăn uống thiếu hụt dưỡng chất này khiến da mất đi độ đàn hồi, tươi trẻ và dễ bị tổn thương bởi tác nhân gây hại từ môi trường.

Bên cạnh đó, rượu bia khiến cơ thể bị mất nước. Chúng cũng phá hủy vitamin B, gây tổn thương gan, ảnh hưởng đến quá trình giải độc của cơ thể. Uống quá nhiều rượu bia sẽ khiến da kém sắc, sần sùi.

Lão hóa ngoại sinh thể hiện qua dấu hiệu nào?

Lão hóa ngoại sinh để lại những dấu hiệu rõ rệt trên làn da, mái tóc và móng của chúng ta. Nếp nhăn quanh mắt, nếp nhăn trán, khóe miệng, nếp nhăn rãnh cười chính là dấu hiệu rõ ràng nhất của lão hóa ngoại sinh. Các nếp nhăn này xuất hiện do sự suy giảm collagen và elastin. Đây vốn là hai thành phần quan trọng giúp da căng mịn, tươi trẻ. Khi chúng bị suy giảm, làn da sẽ giảm sự săn chắc, đàn hồi và trở nên chảy xệ, chùng nhão, có nhiều nếp nhăn và vết chân chim.

Bên cạnh đó, khi da chảy xệ, bạn cũng có thể quan sát thấy các lỗ chân lông to hơn, lỏng lẻo hơn do thiếu các sợi collagen nâng đỡ. Ánh nắng mặt trời và không khí ô nhiễm cũng là nguyên nhân làm tăng sắc tố melanin. Các hắc sắc tố này tăng sinh không đồng đều dẫn đến sự xuất hiện của các vết sạm nám, đồi mồi, các vùng da sẫm màu hơn bình thường.

Không chỉ biểu hiện rõ rệt trên làn da, lão hóa ngoại sinh còn để lại dấu ấn trên mái tóc của bạn. Sự suy giảm sản sinh melanin dần khiến tóc mất đi sắc tố tự nhiên. Lão hóa ngoại sinh có thể khiến tóc bạc sớm, tóc giòn, dễ gãy rụng, mỏng manh, yếu ớt.

Ngoài ra, bạn có thể nhận biết dấu hiệu của lão hóa ngoại sinh qua móng tay, móng chân của mình. Khi bị lão hóa, móng thường giòn, mỏng, dễ gãy, trên móng xuất hiện nhiều đốm trắng.

Hậu quả của lão hóa ngoại sinh

Lão hóa ngoại sinh không chỉ gây ảnh hưởng đến vẻ bề ngoài mà còn tác động tiêu cực đến sức khỏe và chất lượng cuộc sống của chúng ta. Lão hóa ngoại sinh làm tăng nguy cơ mắc các bệnh về da. Tiếp xúc lâu dài với tia UV, ô nhiễm môi trường là những yếu tố nguy cơ hàng đầu dẫn đến các bệnh lý về da như ung thư da, viêm da, nám da.

Những tổn thương da này không chỉ gây mất thẩm mỹ mà còn ảnh hưởng đến sức khỏe tổng thể. Lão hóa da sớm cũng khiến nhiều người mất tự tin, cảm thấy già trước tuổi. Điều này ảnh hưởng đến tâm lý và sức khỏe tinh thần của họ. Một làn da không đều màu, nhiều nếp nhăn khiến người ta trở nên tự ti, ngại giao tiếp. Điều này có thể ảnh hưởng đến các mối quan hệ xã hội, công việc và cuộc sống cá nhân.

Cách phòng ngừa và điều trị lão hóa ngoại sinh

Chúng ta không thể loại bỏ hoàn toàn các yếu tố ngoại cảnh gây lão hóa ngoại sinh. Tuy nhiên, chúng ta hoàn toàn có thể giảm tác động tiêu cực của chúng bằng những cách:

Chế độ ăn uống lành mạnh

Trong chế độ ăn uống hàng ngày, bạn nên bổ sung các loại thực phẩm giàu vitamin, khoáng chất, chất chống oxy hóa từ các loại trái cây, rau xanh, hạt, các loại đậu... Những thành phần dinh dưỡng này giúp nuôi dưỡng làn da từ bên trong, tăng đề kháng cho da để chống lại tác nhân gây hại từ bên ngoài. Uống đủ nước giúp duy trì độ ẩm cho da, thúc đẩy đào thải độc tố và tăng cường quá trình trao đổi chất, giúp da khỏe mạnh.

Chăm sóc da cẩn thận

Hàng ngày, bạn hãy áp dụng cách chăm sóc da mặt khoa học. Tẩy trang sạch sẽ giúp loại bỏ bụi bẩn, dầu thừa và lớp makeup, ngăn ngừa lỗ chân lông bị bít tắc. Dưỡng ẩm thường xuyên giúp cấp ẩm cho da, tạo hàng rào bảo vệ da, ngăn ngừa mất nước và làm chậm quá trình lão hóa. 

Bạn có thể bổ sung các sản phẩm có chứa hoạt chất chống lão hóa như retinoids, vitamin C, và peptide kết hợp trong quy trình chăm sóc da để phát huy tối đa hiệu quả chống lão hóa, giúp duy trì làn da săn chắc, mịn màng và trẻ trung, tuy nhiên cần tham khảo ý kiến bác sĩ da liễu về cách sử dụng và tần suất hợp lý.

Đồng thời, việc bôi kem chống nắng hàng ngày sẽ giúp chống lại tia UV, ngăn ngừa sạm nám, đồi mồi và ung thư da. Tùy theo loại da và tình trạng da, bạn nên chọn những sản phẩm phù hợp để cung cấp các dưỡng chất cần thiết cho da.

Tập luyện thể dục và ngủ đủ giấc

Tập thể dục giúp tăng cường lưu thông máu, cung cấp oxy và chất dinh dưỡng cho da. Tập thể dục cũng giúp giảm stress hiệu quả. Nhờ đó sẽ giúp da hồng hào và tươi trẻ. Ngủ đủ giấc là bí quyết để làn da của bạn phục hồi và tái tạo nhanh chóng, giúp làm chậm quá trình lão hóa.

Bên cạnh quá trình lão hóa nội sinh (lão hóa tự nhiên) xảy ra từ bên trong cơ thể khi các chức năng sinh lý giảm dần theo thời gian, thì quá trình lão hóa ngoại sinh là kết quả của các yếu tố môi trường như ánh nắng mặt trời, ô nhiễm, và chế độ dinh dưỡng. Các yếu tố này không hoàn toàn tách biệt mà thường tương tác và tạo ra ảnh hưởng lẫn nhau, khiến quá trình lão hóa trở nên phức tạp hơn.

Do đó, việc làm chậm quá trình lão hóa ngoại sinh đòi hỏi một quá trình chăm sóc toàn diện từ bảo vệ da khỏi các tác nhân bên ngoài đến việc cải thiện lối sống. Kết hợp các biện pháp như n chăm sóc da đúng cách, sử dụng các sản phẩm dưỡng da phù hợp, chế độ sinh hoạt khoa học và kiên trì sẽ giúp bạn làm chậm đáng kể quá trình lão hóa ngoại sinh, mang lại làn da khỏe mạnh và trẻ trung hơn.