Liệu pháp gia đình có lợi ích gì? Áp dụng thế nào?

Trầm cảm vì áp lực gia đình hay các vấn đề sức khỏe tâm thần liên quan đến gia đình khác cần được giải quyết càng sớm càng tốt. Một trong số các liệu pháp trị liệu tâm lý được thiết kế để giải quyết vấn đề trên chính là liệu pháp gia đình. Phương pháp trị liệu này có tác dụng giúp củng cố mối quan hệ bền chặt giữa các thành viên trong gia đình, quản lý xung đột và cải thiện khả năng giao tiếp, chia sẻ giữa các thành viên.

Liệu pháp gia đình là gì?

Chúng ta thường biết về các liệu pháp trị liệu tâm lý trong cải thiện và hỗ trợ điều trị các bệnh về tâm lý. Có nhiều liệu pháp trị liệu tâm lý khác nhau như: Liệu pháp nhân văn, liệu pháp phân tâm học, liệu pháp tâm động học, liệu pháp tương tác cá nhân,… Tuy nhiên, có một liệu pháp rất phù hợp để giải quyết các vấn đề ảnh hưởng đến sức khỏe tâm thần và các hoạt động của gia đình, điển hình là trầm cảm do áp lực gia đình. Đó chính là liệu pháp gia đình với các mục tiêu như:

• Tạo ra một môi trường gần gũi, thân thiết giữa các thành viên trong gia đình;
• Cải thiện khả năng giao tiếp và thấu hiểu giữa các thành viên trong gia đình;
• Giúp các thành viên trong gia đình biết cách quản lý các xung đột;
• Giải quyết các vấn đề mà một gia đình đang phải đối mặt;
• Xây dựng một mối quan hệ gia đình bền chặt.

Liệu pháp gia đình có thể hỗ trợ vấn đề gì?

Liệu pháp gia đình có thể hỗ trợ nhiều vấn đề khác nhau và đều là những vấn đề thường gặp trong hầu hết các gia đình hiện nay như:

• Các vấn đề liên quan đến những thay đổi của các thành viên trong gia đình, thay đổi mối quan hệ giữa các thành viên;
• Các vấn đề về hành vi của nhóm đối tượng trẻ em và trẻ vị thành niên trong gia đình;
• Vấn đề hay các khó khăn về giao tiếp giữa các thành viên;
• Một mất mát to lớn như sự ra đi mãi mãi của một thành viên trong gia đình;
• Các vấn đề liên quan đến mối quan hệ vợ chồng như ngoại tình, ly thân, ly hôn,…
• Xung đột giữa các thế hệ, đặc biệt là giữa cha mẹ và con cái;
• Các xung đột giữa những đứa con trong gia đình;
• Các vấn đề liên quan đến việc nuôi dạy con cái;
• Những vấn đề liên quan đến sự thay đổi lớn trong cuộc sống hay một sự kiện gây căng thẳng trong gia đình;
• Các vấn đề về sức khỏe tâm thần của cá nhân như: Trầm cảm vì áp lực gia đình làm ảnh hưởng đến mối quan hệ của gia đình, sử dụng chất kích thích làm ảnh hưởng đến toàn bộ gia đình, các lo âu, bệnh mãn tính ảnh hưởng đến toàn bộ gia đình,…
• Sang chấn tinh thần sau chấn thương, tai nạn, điều trị bệnh nghiêm trọng…

Nói chung, liệu pháp gia đình là phương pháp hỗ trợ sức khỏe tinh thần không chỉ cho một thành viên mà còn có tác dụng với các thành viên trong gia đình.

Liệu pháp gia đình có những loại nào?

Có thể kể đến một số loại liệu pháp gia đình thường được áp dụng như:

• Liệu pháp gia đình tường thuật khuyến khích các thành viên trong gia đình chia sẻ câu chuyện và vấn đề riêng của mình. Việc này giúp người kể có thể nhìn nhận vấn đề một cách khách quan hơn và dễ dàng giải quyết những khúc mắc và mâu thuẫn của họ.
• Liệu pháp gia đình hệ thống sẽ giúp mọi người vượt qua vấn đề về sức khỏe tâm thần bằng cách tập trung vào việc giúp từng thành viên tận dụng thế mạnh từ các mối quan hệ của họ.
• Liệu pháp gia đình chức năng thường được áp dụng cho người trẻ đang gặp vấn đề về bạo lực, nguy cơ, sử dụng chất kích thích. Liệu pháp này giúp các thành viên trong gia đình xây dựng lòng tin, sự tôn trọng đối với từng người.
• Liệu pháp giáo dục tâm lý giúp các thành viên hiểu về tình trạng sức khỏe tinh thần của mình, các cách điều trị, các loại thuốc,… để các thành viên có thể hỗ trợ lẫn nhau.
• Liệu pháp gia đình hỗ trợ khuyến khích các thành viên cảm thấy đủ an toàn để chia sẻ một cách cởi mở những vấn đề của họ và nhận được sự hỗ trợ từ các thành viên khác trong gia đình.

Có những nhà trị liệu chỉ áp dụng duy nhất một loại liệu pháp gia đình. Nhưng cũng có những chuyên gia kết hợp nhiều loại trong trị liệu để phù hợp với đặc điểm của từng gia đình.

Kỹ thuật ứng dụng liệu pháp gia đình

Tùy quan điểm, thói quen làm việc của nhà trị liệu và nhu cầu của từng gia đình, các kỹ thuật ứng dụng khác nhau sẽ được lựa chọn. Một số kỹ thuật có thể được áp dụng trong liệu pháp gia đình như:

• Kỹ thuật hành vi nhắm đến giáo dục tâm lý, đào tạo kỹ năng để các thành viên gia đình có thể giải quyết các vấn đề cụ thể.
• Kỹ thuật tâm động học sẽ đánh giá cách mỗi người phản ứng với vấn đề mà họ đang gặp phải. Từ đó, nhà trị liệu giúp các thành viên trong gia đình có cảm xúc và cách phản ứng phù hợp hơn.
• Kỹ thuật cấu trúc nhắm đến việc giúp các thành viên trong gia đình xác định quyền lực và giới hạn trong gia đình. Điều này có thể thiết lập thói quen để cải thiện cách thức vận hành của gia đình.

Tóm lại, các kỹ thuật ứng dụng trong liệu pháp gia đình sẽ tập trung vào cải thiện sự nhận thức về cảm xúc của các thành viên, giúp mọi người chấp nhận những điều tưởng như không thể, cải thiện sự hợp tác và khả năng giao tiếp giữa các thành viên. Giải pháp này chăm sóc sức khỏe tinh thần cho cả gia đình.

Mục đích cuối cùng của những phương pháp trị liệu tâm lý là tăng đề kháng cho sức khỏe tinh thần. Có nhiều bằng chứng đã chứng minh những hiệu quả của liệu pháp gia đình như:

• Điều trị các vấn đề một người trưởng thành thường gặp phải như: Bạo lực tình yêu, rối loạn lo âu, vấn đề về chất kích thích, đau khổ trong các mối quan hệ.
• Cải thiện các vấn đề các thanh thiếu niên đang gặp phải liên quan đến sức khỏe tâm thần.
• Hiệu quả trong điều trị các vấn đề về rối loạn cảm xúc, cách cư xử, phục hồi sau khi bị bỏ rơi, bị lạm dụng.

Các nghiên cứu cho thấy, liệu pháp gia đình hữu ích khi được áp dụng độc lập hoặc kết hợp với các phương pháp điều trị khác. Tuy nhiên, vẫn cần nhiều nghiên cứu chuyên sâu để có thể tối đa hiệu quả của phương pháp trị liệu tâm lý này.