Miễn dịch qua trung gian tế bào là gì? Cách hoạt động ra sao?

Miễn dịch tế bào còn được gọi là miễn dịch qua trung gian tế bào, là một phản ứng miễn dịch của cơ thể mà không dựa vào việc sản xuất kháng thể. Nói cách khác khả năng miễn dịch qua trung gian tế bào là sự kích hoạt các thực bào, tế bào lympho T gây độc tế bào đặc hiệu với kháng nguyên và giải phóng các cytokine khác nhau để đáp ứng với một kháng nguyên. Để biết rõ hơn về miễn dịch qua trung gian tế bào, bạn đọc hãy cùng Nhà thuốc Long Châu tìm hiểu ngay trong bài viết dưới đây nhé!

Hệ miễn dịch là gì?

Hệ miễn dịch là một hệ thống được tạo thành từ mạng lưới các tế bào đặc biệt, protein, mô và cơ quan. Các tế bào này phối hợp và liên kết chặt chẽ với nhau hình thành nên hệ miễn dịch, đóng vai trò bảo vệ và giúp con người chống lại những tác nhân có hại đến từ môi trường sống như vi khuẩn, virus, vi trùng, vi sinh vật có hại,…

Thành phần quan trọng nhất của hệ miễn dịch là các tế bào bạch cầu, các loại bạch cầu kết hợp với nhau để tìm kiếm và tiêu diệt các vi sinh vật truyền nhiễm có hại xâm lược vào cơ thể. Hệ miễn dịch tấn công các yếu tố gây bệnh và hoạt động theo cơ chế phản ứng miễn dịch.

Hệ miễn dịch của cơ thể khá phức tạp và có vị trí phân bố rải rác khắp các cơ quan (như hệ thống tiêu hóa, da, lá lách, tủy xương, hạch bạch huyết, niêm mạc mỏng, amidan cổ họng,…) và hoạt động liên tục không ngừng để duy trì sức khỏe ổn định cho toàn bộ cơ thể.

Phân loại hệ miễn dịch

Hệ miễn dịch được chia thành 2 loại lớn là miễn dịch đặc hiệu và miễn dịch không đặc hiệu.

Miễn dịch đặc hiệu

Miễn dịch đặc hiệu hay còn gọi là miễn dịch thu được, là một trạng thái miễn dịch có được khi cơ thể đã từng tiếp xúc với kháng nguyên (có thể là tiếp xúc ngẫu nhiên hoặc được chủ động đưa vào cơ thể). Miễn dịch đặc hiệu cũng có thể hình thành khi ta đưa vào cơ thể các kháng thể hoặc các tế bào có thẩm quyền miễn dịch.

Để xảy ra đáp ứng miễn dịch đặc hiệu, cần một khoảng thời gian ngắn từ vài ngày đến vài tuần để cơ thể có thể nhận biết, hoạt hóa và hiệu ứng. Đáp ứng miễn dịch đặc hiệu tức là khả năng nhận biết và ghi nhớ của cơ thể về một tác nhân gây bệnh đặc hiệu đã bị loại trừ trước đó. Thông qua đó, trước những tác nhân gây bệnh đã gặp, hệ miễn dịch có thể nhanh chóng tấn công và đẩy lùi hiệu quả.

Miễn dịch đặc hiệu bao gồm:

• Miễn dịch dịch thể: Khả năng sản xuất ra các kháng thể có khả năng chống lại các tế bào và vi sinh vật gây bệnh đến từ môi trường bên ngoài. Những tế bào lympho B biệt hóa sản xuất ra các kháng thể (hay globulin) trong hệ tuần hoàn hoặc dịch tiết của các màng nhầy để ngăn chặn và tiêu diệt các vi sinh vật gây hại xâm nhập vào các tế bào và mô liên kết.
• Miễn dịch qua trung gian tế bào (hay miễn dịch tế bào): Khả năng đáp ứng miễn dịch có vai trò chống lại những tế bào bất thường hay tế bào bị nhiễm vi khuẩn, virus bằng cách thông qua các tác động trung gian của tế bào lympho T.

Miễn dịch không đặc hiệu

Miễn dịch không đặc hiệu hay còn gọi là miễn dịch tự nhiên là loại miễn dịch có sẵn trong cơ thể, xuất hiện từ khi mới sinh ra, có đặc tính di truyền, có khả năng tự bảo vệ mà không cần đến sự tiếp xúc trước với kháng nguyên lạ xâm nhập lần đầu.

Miễn dịch không đặc hiệu có vai trò là hàng rào bảo vệ cơ thể khỏi sự xâm nhập của các vi sinh vật, kiềm chế và loại bỏ các sinh vật này khi chúng đã xâm nhập vào các mô trong cơ thể. Hệ miễn dịch không đặc hiệu bao gồm các thành phần:

• Da, niêm mạc và các chất được tiết ra trên bề mặt có khả năng kháng khuẩn.
• Các tế bào có khả năng phát hiện và loại trừ những vi sinh vật ngoại lai như đại thực bào, tế bào tua, bạch cầu trung tính, tế bào giết tự nhiên NK…
• Các cytokine và hệ thống bổ thể: Interferon-alpha, interleukin-1,...

Miễn dịch không đặc hiệu có thể xuất hiện nhanh chóng sau khi vi sinh vật xâm nhập vào cơ thể chỉ trong vài phút đến vài giờ. Tuy nhiên, đáp ứng này không có khả năng ghi nhớ như miễn dịch đặc hiệu, do đó nó chỉ có thể tồn tại trong một thời gian nhất định và không được củng cố khi cơ thể gặp lại cùng một tác nhân đó.

Cách hoạt động của miễn dịch qua trung gian tế bào

Miễn dịch qua trung gian tế bào được hoạt động và phát triển thông qua sự bắt giữ của các kháng nguyên lạ và trình diện của tế bào lympho T. Những tế bào trình diện kháng nguyên (APC - Antigen Presenting Cell) có vai trò chịu trách nhiệm bắt giữ và trình diện kháng nguyên.

Tế bào trình diện kháng nguyên bao gồm:

• Tế bào B;
• Tế bào đại thực bào (macrophage);
• Tế bào đuôi gai (dendritic cell-DC).

Các tế bào trình diện này có khả năng bắt giữ các tác nhân có hại đến từ bên ngoài xâm nhập vào cơ thể và vận chuyển các kháng nguyên này đến các cơ quan lympho và trình diện kháng nguyên cho tế bào lympho T để từ đó khởi động đáp ứng miễn dịch.

Miễn dịch qua trung gian tế bào là một loại miễn dịch đặc hiệu do các tế bào lympho T đảm nhiệm - có nguồn gốc từ tủy xương và là tế bào biệt hóa ở tuyến ức, đồng thời có các protein biểu hiện trên bề mặt.

Các tế bào lympho T được phân thành 2 nhóm chính dựa vào các CD bề mặt là:

• Tế bào T hỗ trợ (T CD4+): Đáp ứng miễn dịch đặc hiệu thông qua tế bào T hỗ trợ nhờ khả năng nhận diện và liên kết đặc hiệu với những kháng nguyên lạ như protein hòa tan, protein vi khuẩn. Các APC thực bào xử lý các kháng nguyên gốc ngoại bào và vận chuyển lên trên bề mặt APC nhờ phức hợp MHC sau đó trình diện cho tế bào T CD4+.
• Tế bào T gây độc (T CD8+): Đáp ứng miễn dịch đặc hiệu thông qua tế bào T gây độc nhờ khả năng nhận diện và liên kết đặc hiệu với những kháng nguyên lạ có nguồn gốc nội bào như protein vi khuẩn, protein virus, protein tế bào ung thư. Phức hợp MHC lớp I vận chuyển các kháng nguyên này lên trên bề mặt APC và trình diện cho tế bào T CD8+.

Do đó sự hoạt động chủ yếu của miễn dịch qua trung gian tế bào phần lớn là thông qua khả năng nhận diện phức hợp nguyên - MHC trên bề mặt tế bào trình diện kháng nguyên của tế bào lympho T.

Hệ miễn dịch đóng vai trò quan trọng và không thể thiếu đối với cơ thể con người, có chức năng đẩy lùi và tiêu diệt những tác nhân gây bệnh. Do đó, duy trì một sức khỏe tốt và nâng cao sức đề kháng giúp hạn chế nguy cơ mắc bệnh. Qua những thông tin bên trên về miễn dịch qua trung gian tế bào, nếu bạn đọc còn thắc mắc có thể đặt câu hỏi trên trang web của Nhà thuốc Long Châu để được giải đáp. Chúc bạn có một sức khỏe tốt và đừng quên theo dõi trang web của Nhà thuốc Long Châu để biết thêm những thông tin bổ ích về sức khỏe.