Muỗi và bệnh sốt rét có liên quan gì? Ai có nguy cơ bị bệnh sốt rét?

Bệnh sốt rét là một trong những bệnh truyền nhiễm nguy hiểm và phổ biến nhất trên thế giới, đặc biệt là ở các vùng nhiệt đới và cận nhiệt đới. Một trong những yếu tố quan trọng nhất trong việc lan truyền bệnh này chính là muỗi. Vậy muỗi và bệnh sốt rét có liên quan gì?

Sốt rét là bệnh gì?

Sốt rét là một căn bệnh truyền nhiễm do ký sinh trùng Plasmodium gây nên. Bệnh lây truyền qua vết cắn của muỗi Anopheles cái bị nhiễm ký sinh trùng. ​​Người bị bệnh thường xuất hiện triệu chứng sau khi bị muỗi Anopheles cắn từ 10 đến 15 ngày.

Theo nhiều chuyên gia đánh giá, sốt rét là một trong những bệnh truyền nhiễm nghiêm trọng nhất ở nhiều vùng nhiệt đới và cận nhiệt đới trên thế giới.

Muỗi và bệnh sốt rét có liên quan gì?

Muỗi và bệnh sốt rét có mối quan hệ mật thiết vì muỗi là vật chủ trung gian truyền bệnh chính của bệnh sốt rét. Cụ thể, muỗi Anopheles cái truyền bệnh sốt rét qua việc hút máu người hoặc động vật bị nhiễm ký sinh trùng Plasmodium.

Quá trình truyền bệnh diễn ra như sau:

• Muỗi Anopheles cái hút máu: Khi muỗi cái cắn người hoặc động vật để hút máu, nếu người hoặc động vật đó đã nhiễm ký sinh trùng Plasmodium, muỗi sẽ hút luôn cả ký sinh trùng này vào cơ thể mình.
• Ký sinh trùng phát triển trong muỗi: Ký sinh trùng Plasmodium sau khi vào cơ thể muỗi sẽ trải qua một giai đoạn phát triển và sinh sản trong ruột của muỗi. Quá trình này thường mất khoảng 10 đến 18 ngày, tùy thuộc vào loài Plasmodium và nhiệt độ môi trường.
• Truyền ký sinh trùng sang người khác: Khi muỗi Anopheles cái đã nhiễm ký sinh trùng cắn một người khác, ký sinh trùng sẽ được truyền qua nước bọt của muỗi vào máu của người đó. Ký sinh trùng Plasmodium sau đó sẽ tiếp tục chu kỳ sống và sinh sản trong cơ thể người, gây ra các triệu chứng của bệnh sốt rét.

Vậy muỗi và bệnh sốt rét có liên quan gì? Câu trả lời là muỗi gây ra bệnh sốt rét, cụ thể là muỗi Anopheles.

Triệu chứng của bệnh sốt rét

Người mắc bệnh sốt rét có thể chỉ có các triệu chứng sốt rét thông thường hoặc biểu hiện của sốt rét ác tính. Những dấu hiệu của bệnh này dựa vào loài ký sinh trùng gây ra bệnh.

Dấu hiệu sốt rét thông thường

Người bệnh thường bộc lộ các triệu chứng như sốt cao, ớn lạnh, đau đầu, thở nhanh, nhịp tim nhanh, ho, đau bụng, mệt mỏi, đau cơ và khớp, cùng với triệu chứng tiêu chảy.

Các triệu chứng này thường không đe dọa tính mạng và có thể khác nhau tùy theo cơ địa của mỗi người. Nếu bệnh nhân bị sốt rét thông thường sẽ trải qua các giai đoạn điển hình: Rét run, sốt và vã mồ hôi. Đối với những trường hợp không điển hình, người bệnh có thể có các biểu hiện như sốt không theo cơn hoặc sốt liên tục, ớn lạnh, rét và nổi da gà. Bên cạnh đó, một số người bệnh còn bị phình to lá lách, xanh xao, suy nhược, gan to và cả thiếu máu.

Dấu hiệu sốt rét ác tính

Sốt rét ác tính là dạng nghiêm trọng của bệnh, thường do ký sinh trùng P. falciparum gây ra. Bệnh này làm tắc nghẽn các mao mạch nhỏ, gây rối loạn tuần hoàn và giảm lượng máu đến các cơ quan, dẫn đến tổn thương não. 

Các biến chứng nguy hiểm có thể đe dọa tính mạng, bao gồm sốt cao liên tục, rối loạn ý thức (mê sảng, nói lảm nhảm, ngủ li bì) hay rối loạn tiêu hóa (buồn nôn, ói mửa, đau bụng và thậm chí là tiêu chảy), đau đầu dữ dội, nhìn lờ đờ, da tái xanh. Ngoài ra, bệnh nhân còn có thể có nguy cơ thiếu máu nặng, phù phổi cấp, hạ đường huyết, thiếu máu, xuất huyết, co giật toàn thân, vàng da và sốt cao. Nếu không được điều trị kịp thời, sốt rét ác tính có tỷ lệ tử vong rất cao.

Ai có nguy cơ bị bệnh sốt rét?

Bên cạnh thắc mắc muỗi và bệnh sốt rét có liên quan gì, nhiều người cũng tự hỏi ai có nguy cơ mắc bệnh này để có biện pháp phòng ngừa hiệu quả. Bệnh sốt rét thường xuất hiện chủ yếu ở các khu vực rừng núi, nơi người dân làm nương rẫy, trồng cao su, hoặc du khách đến những vùng có dịch sốt rét lưu hành. Người bệnh được xác định nhiễm ký sinh trùng sốt rét thông qua kết quả xét nghiệm máu dương tính.

Những người có nguy cơ cao nhiễm bệnh sốt rét là:

• Trẻ nhỏ và trẻ sơ sinh;
• Người cao tuổi;
• Phụ nữ mang thai.

Trẻ trên 6 tháng tuổi bị sốt rét có thể có triệu chứng sốt cao liên tục, nôn, tiêu chảy, bụng chướng, gan lách to, dấu hiệu viêm màng não và co giật với tỷ lệ tử vong cao.

Biến chứng nguy hiểm của bệnh sốt rét

Ký sinh trùng Plasmodium falciparum là loài nguy hiểm nhất gây bệnh sốt rét ác tính, trong khi các loài khác có thể gây bệnh nhẹ hơn nhưng vẫn tiềm ẩn nguy cơ tái phát trong nhiều năm. Tổ chức Y tế Thế giới (WHO) ước tính khoảng 94% số ca tử vong do sốt rét xảy ra ở châu Phi, chủ yếu là trẻ em dưới 5 tuổi. Một số biến chứng nghiêm trọng của bệnh sốt rét bao gồm:

• Sốt rét thể não: Ký sinh trùng làm tắc nghẽn các mạch máu nhỏ dẫn đến não, gây phù nề và tổn thương não. Các triệu chứng kèm theo bao gồm co giật và hôn mê. Trẻ em có thể bị mất máu và tổn thương não, dẫn đến nguy cơ suy giảm chức năng thần kinh, rối loạn hành vi và bệnh động kinh.
• Phù phổi: Tích tụ dịch trong phổi gây khó thở, có thể dẫn đến tử vong.
• Suy nội tạng: Suy thận, suy gan hoặc vỡ lách làm cơ thể rơi vào tình trạng nguy kịch.
• Thiếu máu: Giảm số lượng tế bào hồng cầu, làm giảm khả năng vận chuyển oxy đến các mô trong cơ thể.
• Hạ đường huyết: Có thể dẫn đến hôn mê hoặc tử vong. Tình trạng này có thể do bệnh sốt rét hoặc do tác dụng phụ của thuốc điều trị như quinine.

Bệnh sốt rét nặng có thể tiến triển nhanh chóng và gây tử vong trong vài giờ đến vài ngày. Đối với các trường hợp nghiêm trọng, tỷ lệ tử vong có thể lên đến 20%, vì vậy cần có sự chăm sóc và điều trị đặc biệt. Tuy nhiên, nếu bệnh nhân được chữa trị đúng cách và kịp thời, họ sẽ nhanh chóng hồi phục tốt.

Tóm lại, muỗi và bệnh sốt rét có liên quan gì? Nhìn chung, muỗi và bệnh sốt rét có mối liên kết chặt chẽ và là nguyên nhân chủ chốt trong việc lây lan căn bệnh này. Việc hiểu rõ về cơ chế truyền bệnh, các loài muỗi liên quan, cũng như các biện pháp phòng ngừa và kiểm soát bệnh sốt rét là rất cần thiết để giảm thiểu nguy cơ lây nhiễm và tử vong do bệnh này. Hãy bảo vệ bản thân và gia đình khỏi bệnh sốt rét bằng cách thực hiện các biện pháp phòng ngừa và tuân thủ hướng dẫn của các chuyên gia y tế.