Đau bụng là gì? Nguyên nhân và cách điều trị

Đau bụng là gì? 

Đau bụng là cảm giác đau ở vùng bụng. Đau bụng là cảm nhận và mô tả riêng của từng bệnh nhân, có nhiều loại đau như:

• Đau bụng cấp tính, cơn đau có thể kéo dài không quá một tuần.

• Đau bụng mãn tính là cơn đau liên tục hoặc tái phát, kéo dài trong khoảng thời gian 3 tháng hoặc lâu hơn.

• Đau bụng tiến triển là cơn đau trở nên tồi tệ hơn theo thời gian. Thông thường, các triệu chứng khác xảy ra khi cơn đau bụng tiến triển. Đau bụng tiến triển thường là một dấu hiệu nghiêm trọng hơn.

Những dấu hiệu và triệu chứng của đau bụng

Đau toàn thân 

Cảm thấy đau hơn một nửa bụng. Loại đau này nguyên nhân thường là nhiễm trùng do virus, vi khuẩn sinh sôi ở dạ dày, chứng khó tiêu hoặc đầy hơi. Nếu cơn đau trở nên nghiêm trọng hơn có thể là do tắc nghẽn đường ruột.

Đau cục bộ

Cơn đau chỉ xuất hiện ở một vùng trên bụng. Đau cục bộ có nhiều khả năng là dấu hiệu của vấn đề ở một cơ quan, chẳng hạn như ruột thừa, túi mật hoặc dạ dày (vết loét hở trên niêm mạc bên trong dạ dày).

Đau giống như chuột rút

Loại đau này không nghiêm trọng trong hầu hết thời gian. Nguyên nhân có thể là do đầy hơi và đầy hơi, và thường kèm theo tiêu chảy. Ở nữ độ tuổi dậy thì, cơn đau này có thể liên quan đến kinh nguyệt, sẩy thai hoặc các biến chứng sinh sản. Cơn đau này có thể tự biến mất mà không cần điều trị. Các dấu hiệu đáng lo ngại hơn bao gồm cơn đau xuất hiện thường xuyên hơn, kéo dài hơn 24 giờ hoặc xuất hiện kèm theo sốt.

Đau dữ dội

Loại đau này xảy ra theo từng đợt. Biểu hiện là thường bắt đầu và kết thúc đột ngột, và thường nghiêm trọng. Sỏi thận và sỏi mật là nguyên nhân phổ biến của loại đau bụng này.

Tác động của đau bụng đối với sức khỏe 

Đau bụng không rõ nguyên nhân có thể ảnh hưởng đến tâm lý người bệnh. Ngoài ra, đau bụng gây cảm giác khó chịu và bất tiện trong cuộc sống, chưa kể các biến chứng nguy hiểm có thể có của đau bụng liên quan đến các bệnh khác.

Biến chứng có thể gặp khi mắc bệnh đau bụng

Đau bụng có thể là hậu quả của một căn bệnh tiềm ẩn nào đó hoặc là dấu hiệu cấp tính. Vì thế khi bị đau bụng mà không rõ lý do nên thăm khám và tầm soát tốt hơn.

Khi nào cần gặp bác sĩ?

Nếu có bất kỳ triệu chứng nào nêu trên xảy ra, bạn nên liên hệ ngay với bác sĩ để được kiểm tra và tư vấn. Chẩn đoán và điều trị sớm sẽ giảm nguy cơ tăng nặng của bệnh và giúp bạn mau chóng hồi phục sức khỏe.

Nguyên nhân dẫn đến đau bụng

Nhiều tình trạng khác nhau có thể gây ra đau bụng. Các nguyên nhân ít nghiêm trọng hơn gây đau bụng bao gồm:

• Táo bón;

• Hội chứng ruột kích thích;

• Dị ứng hoặc không dung nạp thực phẩm (chẳng hạn như không dung nạp lactose);

• Ngộ độc thực phẩm;

• Cảm cúm;

• Chu kỳ kinh nguyệt (nữ giới).

Các nguyên nhân khác có thể bao gồm:

• Viêm ruột thừa;

• Phình động mạch chủ bụng (phình ra và làm suy yếu động mạch chính trong cơ thể);

• Tắc nghẽn ruột;

• Ung thư dạ dày, ruột kết (ruột già) và các cơ quan khác;

• Viêm túi mật (viêm túi mật) có hoặc không có sỏi mật;

• Giảm cung cấp máu cho ruột (thiếu máu cục bộ ruột);

• Viêm túi thừa (viêm và nhiễm trùng ruột kết);

• Lạc nội mạc tử cung;

• Ợ chua, khó tiêu hoặc trào ngược dạ dày thực quản (GERD);

• Bệnh viêm ruột (bệnh Crohn hoặc viêm loét đại tràng);

• Sỏi thận;

• Căng cơ;

• Viêm tụy (sưng hoặc nhiễm trùng tuyến tụy);

• Bệnh viêm vùng chậu (PID);

• U nang buồng trứng vỡ;

• Đau bụng kinh dữ dội;

• Mang thai ống dẫn trứng (ngoài tử cung);

• Vết loét;

• Nhiễm trùng đường tiết niệu.

Những ai có nguy cơ mắc phải đau bụng?

Nữ giới có nguy cơ mắc đau bụng theo chu kỳ kinh nguyệt. Ngoài ra, vì đau bụng là dấu hiệu của bệnh khác nên các đối tượng mắc phải thường là người lớn, người cao tuổi có chức năng tim, thận suy giảm.

Yếu tố làm tăng nguy cơ mắc phải đau bụng

Một số yếu tố làm tăng nguy cơ mắc đau bụng, bao gồm:

• Tổn thương đường tiêu hóa (loét dạ dày).

• Tổn thương gan.

Phương pháp xét nghiệm và chẩn đoán đau bụng

Tiền sử bệnh

Khai thác tiền sử bệnh khi chẩn đoán đau bụng để tìm nguyên nhân gây đau bụng:

Vị trí đau (đau cục bộ hay toàn thân, đau ở vùng bụng trái/phải,…).

Cường độ đau (đau âm ỉ, đau nhẹ hay đau chuột rút,…).

Thời gian đau (đau kéo dài hay đau thoáng qua).

Thời gian và tần suất tái phát (các cơn đau có hay tái phát hay không…).

Những yếu tố làm trầm trọng thêm triệu chứng đau bụng như ăn uống không đúng giờ, tiền căn dị ứng lactose (không dung nạp lactose).

Các triệu chứng khác như trào ngược dạ dày thực quản, loét dạ dày, đại tiện phân đen, phân có nhầy máu,…

Khám thực thể

Đánh giá các dấu hiệu sốt, nhịp tim nhanh, vàng da, phát ban và phù ngoại vi.

Khám bụng, vùng nhạy cảm, các dấu hiệu phúc mạc (ví dụ, phản ứng thành bụng, co cứng cơ thành bụng, cảm ứng phúc mạc) và phì đại các cơ quan.

Khám trực tràng và vùng chậu (ở nữ giới) để xác định vị trí đau, khối bất thường và phân máu.

Những dấu hiệu sau đây đang được lưu ý đặc biệt:

Sốt.

Chán ăn, giảm cân.

Máu trong phân hoặc nước tiểu.

Vàng da.

Phù.

Khối vùng bụng hoặc tăng kích thước cơ quan.

Xét nghiệm/chẩn đoán hình ảnh

Tổng phân tích nước tiểu.

Tổng phân tích tế bào máu ngoại vi.

Xét nghiệm chức năng gan.

Tốc độ máu lắng.

Siêu âm đối với ung thư buồng trứng ở phụ nữ trên 50 tuổi.

Chụp cắt lớp vi tính ổ bụng và khung chậu có thuốc cản quang.

Nội soi đường tiêu hóa trên.

Nội soi đại tràng.

Chụp X quang ruột non.

Xét nghiệm phân.

Vị trí của cơn đau trong bụng có thể là một dấu hiệu để xác định nguyên nhân.

Đau lan tỏa khắp vùng bụng (không phải ở một vùng cụ thể) có thể cho thấy:

Viêm ruột thừa (viêm ruột thừa).

Bệnh Crohn.

Chấn thương.

Hội chứng ruột kích thích.

Nhiễm trùng đường tiết niệu.

Bệnh cúm.

Đau tập trung ở bụng dưới có thể cho thấy:

Viêm ruột thừa.

Tắc ruột.

Mang thai ngoài tử cung (thai ngoài tử cung).

Ở nữ, đau ở cơ quan sinh sản của vùng bụng dưới có thể do:

Đau bụng kinh dữ dội (gọi là đau bụng kinh).

U nang buồng trứng.

Sẩy thai.

U xơ tử cung.

Lạc nội mạc tử cung.

Bệnh viêm vùng chậu.

Mang thai ngoài tử cung.

Đau bụng trên có thể do:

Sỏi mật.

Đau tim.

Triệu chứng viêm gan A.

Viêm phổi.

Đau ở giữa bụng có thể do:

Viêm ruột thừa.

Viêm dạ dày ruột.

Chấn thương.

Urê huyết.

Đau bụng dưới bên trái có thể do:

Bệnh Crohn.

Ung thư.

Nhiễm trùng thận.

U nang buồng trứng.

Lá lách to.

Phân cứng không thể đào thải được.

Nguyên nhân của đau bụng dưới bên phải bao gồm:

Viêm ruột thừa.

Thoát vị (khi một cơ quan nhô ra qua một điểm yếu của cơ bụng).

Nhiễm trùng thận.

Ung thư.

Đau bụng trên bên phải có thể do:

Viêm phổi.

Viêm ruột thừa.

Phương pháp điều trị đau bụng hiệu quả

Điều trị dùng thuốc

Thuốc điều trị như aspirin, NSAIDs, thuốc chẹn thụ thể H2, ức chế bơm proton, và thuốc chống trầm cảm ba vòng. 

Hạn chế dùng nhóm Opioids vì dễ lệ thuộc thuốc.

Điều trị không dùng thuốc

Hạn chế stress.

Giải tỏa các vấn đề tâm lý.

Những thói quen sinh hoạt có thể giúp bạn hạn chế diễn tiến của đau bụng

Chế độ sinh hoạt:

• Tuân thủ theo hướng dẫn của bác sĩ trong việc điều trị.

• Duy trì lối sống tích cực, hạn chế sự căng thẳng.

• Liên hệ ngay với bác sĩ khi cơ thể có những bất thường trong quá trình điều trị.

• Thăm khám định kỳ để được theo dõi tình trạng sức khỏe, diễn tiến của bệnh và để bác sĩ tìm hướng điều trị phù hợp trong thời gian tiếp theo nếu bệnh chưa có dấu hiệu thuyên giảm.

• Bệnh nhân cần lạc quan. Tâm lý có ảnh hưởng rất lớn đến điều trị, hãy nói chuyện với những người đáng tin cậy, chia sẻ với những thành viên trong gia đình, nuôi thú cưng hay đơn giản là đọc sách, làm bất cứ thứ gì khiến bạn thấy thoải mái.

Chế độ dinh dưỡng:

• Uống nhiều nước mỗi ngày.

• Ăn nhiều bữa nhỏ.

• Tập luyện thể dục đều đặn.

• Hạn chế thức ăn sinh ra gas.

• Bữa ăn cân bằng và giàu chất xơ. Ăn nhiều trái cây và rau quả.

Phương pháp phòng ngừa đau bụng hiệu quả

Để phòng ngừa bệnh hiệu quả, bạn có thể tham khảo một số gợi ý dưới đây:

• Nếu cơn đau dữ dội ở bụng và xảy ra sau bữa ăn, thuốc kháng axit có thể giúp ích, đặc biệt nếu cảm thấy ợ chua hoặc khó tiêu. Tránh cam quýt, thực phẩm giàu chất béo, thực phẩm chiên hoặc nhiều dầu mỡ, sản phẩm cà chua, caffeine, rượu và đồ uống có ga.

• Nếu bị nôn, hãy đợi 6 giờ, sau đó ăn một lượng nhỏ thức ăn.

• Tránh các sản phẩm từ sữa hoặc thực phẩm chứa lactose nếu bị dị ứng với lactose.