Muỗi vằn: Nhận biết và cách phòng chống muỗi vằn đốt

Muỗi vằn là một trong những trung gian truyền bệnh sốt xuất huyết, và chúng có khả năng sinh sản và thích ứng cực kỳ nhanh chóng. Muỗi truyền bệnh sốt xuất huyết bao gồm 2 loài thuộc họ chi Aedes, đó là Aedes aegypti và Aedes albopictus (tuy tỉ lệ này thấp hơn). Trong số đó, Aedes aegypti là loài muỗi vằn được coi là trung gian chính trong việc truyền bệnh sốt xuất huyết.

Nhận biết muỗi vằn

Muỗi Aedes aegypti hay còn được gọi là muỗi vằn, là loài có kích thước nhỏ, sẫm màu, dài từ 4 đến 7mm. Chúng có các mảng màu trắng đặc trưng trên cơ thể, đặc biệt là ở chân và một vệt hình đàn lia trên ngực. Con cái thường lớn hơn con đực và có thể phân biệt bằng các vòi có vảy bạc hoặc trắng. Muỗi vằn thường tìm kiếm nguồn thức ăn từ máu động vật khi ở vùng không có người sinh sống. Tuy nhiên, khi xuất hiện trong khu dân cư, chúng chuyển sang hút máu người.

Muỗi cái thường đốt người vào ban ngày, với hai giai đoạn cao điểm là vào khoảng 2 - 3h sáng và chiều tối. Chúng rất nhạy cảm và có thể dừng lại khi phát hiện chuyển động nhỏ, sau đó tiếp tục hút máu. Hành vi này giúp một con muỗi cái có thể đốt nhiều người trong một lần ăn và truyền virus cho nhiều người trong thời gian ngắn, ngay cả khi chỉ mới cắm vòi mà chưa hút máu.

Muỗi vằn thích trú ẩn ở các khu vực tối trong nhà, như góc tường, quần áo, chăn màn, dây phơi và các đồ dùng trong nhà.

Về mùa sinh sản, muỗi vằn sinh sản nhiều vào mùa mưa. Do đó, thời gian dịch sốt xuất huyết bùng phát thường từ tháng 3 đến 5 và từ tháng 7 đến 11 hàng năm. Chúng thích đẻ trứng vào các vật chứa nước nhân tạo xung quanh nhà, như bình hoa, lốp xe cũ, xô nước mưa, và các nơi chứa nước khác. Các vật chứa nước lớn hơn như thùng, bể xi măng cũng có thể tạo ra một lượng lớn muỗi vằn. Trứng của muỗi Aedes aegypti có thể tồn tại trong điều kiện khô tận 6 tháng. Chỉ cần có chút nước, trứng có thể nở thành bọ gậy, sau đó phát triển thành lăng quăng và trở thành muỗi trưởng thành trong thời gian ngắn.

Muỗi vằn có xu hướng ưa thích hút máu người và thường sống gần con người, trong nhà. Chúng thích đậu nghỉ ở những nơi tối tăm, như trên quần áo sẫm màu, đồ dùng gia đình, hoặc trên các lọ hoa. Thú vị là không có muỗi nào thường đậu trên vách tường, chúng thích nghỉ ngơi ở các nơi khác. Muỗi vằn thường tấn công nhanh chóng khi có cơ hội, và chúng hoạt động đốt người nhiều vào ban ngày, đặc biệt là vào sáng sớm và chiều tối.

Đặc điểm khác của muỗi vằn là khả năng tồn tại lâu dài của trứng, chúng có thể chịu đựng trong môi trường khô hạn trong nhiều tháng. Các ổ chứa lăng quăng thường bao gồm cả ổ tự nhiên và nhân tạo. Ổ tự nhiên bao gồm hốc cây, thân tre, vỏ ốc, và kẽ bẹ lá của cây thơm, chuối, khóm, môn, trong khi ổ nhân tạo bao gồm lu, hồ, chai lọ, chén bát, vỏ xe vứt bỏ bừa bãi, máng xối, lọ hoa, hòn non bộ, ghe xuồng và thùng xe. Các ổ chứa muỗi đa dạng và thường chứa nước, không cần phải lớn và bẩn thỉu, thậm chí có thể là những ổ muỗi tồn tại trong mùa khô.

Cách phòng chống muỗi vằn đốt

Phòng bệnh sốt xuất huyết hiệu quả nhất là tiến hành diệt muỗi, lăng quăng/bọ gậy và phòng chống muỗi đốt. Bạn có thể loại bỏ các vùng sinh sản của muỗi và diệt lăng quăng/bọ gậy bằng cách:

• Đậy kín tất cả các vật dụng chứa nước để ngăn muỗi đẻ trứng.
• Sử dụng cá hoặc mê zô trong các nơi lớn chứa nước như bể, giếng, chum, vại để loại bỏ lăng quăng/bọ gậy.
• Định kỳ làm sạch các vật dụng nhỏ và vừa chứa nước như lu, khạp hàng tuần.
• Thu gom và loại bỏ các vật dụng phế thải như chai lọ, mảnh vụn, ống bơ, vỏ dừa, lốp/vỏ xe cũ, hốc tre, bẹ lá..., đồng thời làm sạch môi trường và lật úp các vật dụng chứa nước không sử dụng.
• Đặt muối hoặc dầu vào bát nước để ngăn muỗi đẻ trứng, thường xuyên thay nước trong bình hoa/bình bông.

Phòng chống muỗi đốt:

• Mặc quần áo có tay dài.
• Sử dụng màn hoặc mùng ngủ, kể cả ban ngày.
• Sử dụng các phương tiện như bình xịt diệt muỗi, hương muỗi, kem chống muỗi, vợt điện diệt muỗi...
• Lắp rèm che, màn chống muỗi được tẩm hóa chất diệt muỗi.
• Người bị sốt xuất huyết nên nằm trong màn để tránh muỗi đốt và ngăn ngừa sự lây lan bệnh cho người khác.
• Hợp tác tích cực với chính quyền và ngành y tế trong các chiến dịch phun hóa chất phòng chống dịch.

Những lưu ý về bệnh sốt xuất huyết do muỗi vằn đốt

Có những hiểu lầm phổ biến khi đối diện với bệnh sốt xuất huyết:

Chỉ bị sốt xuất huyết một lần: Một khi đã mắc sốt xuất huyết, có thể tái phát và trở nên nghiêm trọng hơn ở những lần sau. Virus gây bệnh sốt xuất huyết tồn tại ở nhiều chủng khác nhau, nên người mắc bệnh có thể mắc nhiều lần với các chủng virus khác nhau. Miễn dịch chỉ được tạo ra đối với chủng virus cụ thể mà người bệnh từng nhiễm, không bảo vệ khỏi các chủng virus khác.

Sốt giảm là kết thúc của bệnh: Sốt cao chỉ là một trong những triệu chứng ban đầu và có thể xuất hiện trong 3 ngày đầu tiên của bệnh. Tuy nhiên, khi sốt giảm có thể là dấu hiệu nguy hiểm, đặc biệt là từ ngày thứ 4 trở đi. Giai đoạn này là khi có thể xảy ra các biến chứng nặng, bao gồm sự tăng tỷ lệ thấm máu và cô đặc máu, và xuất huyết giảm tiểu cầu.

Lây bệnh thông qua tiếp xúc với người mắc bệnh: Sốt xuất huyết chỉ có thể lây qua muỗi vằn đốt người nhiễm virus và sau đó truyền sang người khác qua vết đốt, không lây qua tiếp xúc trực tiếp hoặc qua hô hấp hay dịch tiết của người mắc bệnh.

Sử dụng thuốc kháng viêm: Uống các loại thuốc kháng viêm như Aspirin và Ibuprofen khi mắc bệnh sốt xuất huyết có thể làm tình trạng trở nên nghiêm trọng hơn, có thể gây ra các vấn đề đáng lo ngại như chảy máu dạ dày. Điều này là do hai loại thuốc này có thể gây ra rối loạn đông máu, trong khi người mắc sốt xuất huyết thường gặp vấn đề liên quan đến đông máu. Do đó, khi nghi ngờ mắc sốt xuất huyết, không nên sử dụng các loại thuốc này.

Muỗi vằn thích hút máu người và thường sống gần nơi có con người sinh sống. Chúng thường đậu nghỉ ở những nơi tối, như trong nhà, trên quần áo, và các vật dụng trong nhà. Vì vậy bạn nên sử dụng các loại thuốc diệt muỗi như bình xịt, hương muỗi, kem xua muỗi, hoặc vợt điện diệt muỗi là một cách hiệu quả để giảm số lượng muỗi trong nhà.