Nguyên nhân gây ban xuất huyết và cách phòng ngừa

Ban xuất huyết là dấu hiệu trên da có các mảng đỏ, tím gây lo lắng cho nhiều người khi gặp phải. Không chỉ ảnh hưởng đến thẩm mỹ, ban xuất huyết còn là dấu hiệu tiềm ẩn của nhiều bệnh lý nghiêm trọng cần được chẩn đoán và điều trị kịp thời. Vậy ban xuất huyết là gì, nguyên nhân do đâu và cách xử lý hiệu quả như thế nào? Hãy cùng Nhà thuốc Long Châu tìm hiểu chi tiết trong bài viết dưới đây.

Ban xuất huyết là gì?

Ban xuất huyết (purpura) là tình trạng chấm hoặc mảng màu đỏ, tím xuất hiện trên da do rò rỉ máu từ mao mạch. Đốm xuất huyết (petechiae) là dạng nhỏ hơn (< 2mm), trong khi mảng bầm máu (ecchymosis) lớn hơn 1cm.

Các đốm xuất huyết này thường xuất hiện thành từng chùm, tạo nên hình ảnh giống như phát ban. Chúng có thể xuất hiện ở nhiều vị trí khác nhau, bao gồm các cơ quan hoặc màng nhầy như niêm mạc bên trong miệng, nhưng dễ nhận thấy nhất là trên bề mặt da.

Ban xuất huyết có thể do tổn thương thành mạch, giảm tiểu cầu, rối loạn đông máu hoặc tác dụng phụ của thuốc. Một nhóm nguyên nhân nữa là ban xuất huyết do chấn thương hoặc tăng áp lực cơ học (Ví dụ: Do tác động mạnh, bóp nghẹt hoặc các thủ thuật y khoa). Việc xác định nguyên nhân giúp hướng đến phương pháp điều trị phù hợp.

Cả trẻ em và người lớn đều có thể gặp tình trạng xuất huyết chấm đỏ dưới da. Ở trẻ em, một số trường hợp ban xuất huyết do virus có thể tự hồi phục nhưng cũng có những bệnh nguy hiểm như sốt xuất huyết Dengue hoặc xuất huyết giảm tiểu cầu miễn dịch (ITP) cần được theo dõi và điều trị. Tuy nhiên, ở người lớn, tình trạng này có xu hướng tiến triển thành mạn tính, do đó cần được điều trị kịp thời và đúng cách.

Nguyên nhân gây ra ban xuất huyết là gì?

Dưới đây là những nguyên nhân chính gây ban xuất huyết, được phân loại theo cơ chế bệnh sinh:

Tổn thương thành mạch máu

Khi thành mạch bị tổn thương hoặc suy yếu, máu có thể thoát ra ngoài mao mạch và hình thành ban xuất huyết. Một số nguyên nhân phổ biến bao gồm:

• Viêm mạch máu (Henoch-Schönlein, lupus ban đỏ hệ thống).
• Thiếu vitamin C (Scorbut).
• Bệnh truyền nhiễm (sốt xuất huyết Dengue, nhiễm khuẩn huyết).

Giảm số lượng tiểu cầu

Tiểu cầu đóng vai trò quan trọng trong quá trình đông máu. Khi số lượng tiểu cầu giảm xuống dưới mức bình thường (<150.000/mm³), cơ thể dễ bị xuất huyết dưới da. Một số nguyên nhân phổ biến:

• Xuất huyết giảm tiểu cầu miễn dịch (ITP).
• Nhiễm virus (Dengue, HIV, viêm gan C).
• Bệnh lý tủy xương (bạch cầu cấp, suy tủy).

Rối loạn đông máu

Đông máu là quá trình phức tạp, cần sự tham gia của nhiều yếu tố. Khi có rối loạn đông máu, cơ thể dễ bị xuất huyết, hình thành ban xuất huyết. Các nguyên nhân phổ biến:

• Hemophilia, bệnh Von Willebrand.
• Suy gan, đông máu nội mạch lan tỏa (DIC).

Tác dụng phụ của thuốc

Một số thuốc có thể gây ban xuất huyết do ảnh hưởng đến tiểu cầu, đông máu hoặc thành mạch:

• Thuốc chống đông (Heparin, Warfarin).
• NSAIDs (Aspirin, Ibuprofen).

Các phương pháp điều trị ban xuất huyết

Việc điều trị ban xuất huyết phụ thuộc vào nguyên nhân gây ra tình trạng này, do đó bác sĩ sẽ lựa chọn phương pháp phù hợp nhất cho từng trường hợp cụ thể. Nếu ban xuất huyết do nhiễm trùng hoặc một vấn đề sức khỏe khác, bác sĩ có thể kê đơn thuốc để kiểm soát tình trạng và ngăn ngừa xuất huyết. Một số liệu pháp được áp dụng để điều trị ban xuất huyết như:

Corticosteroid

Đây là loại thuốc phổ biến trong điều trị ban xuất huyết, thường được kê dưới dạng uống như prednisone. Corticosteroid có thể được sử dụng trong xuất huyết giảm tiểu cầu miễn dịch (ITP) để làm giảm sự phá hủy tiểu cầu qua cơ chế điều hòa miễn dịch, nhưng không có tác dụng trong các nguyên nhân khác như viêm mạch hoặc sốt xuất huyết Dengue. Thời gian để tiểu cầu trở lại mức an toàn thường kéo dài từ 2 - 6 tuần, sau đó bác sĩ sẽ giảm dần và ngừng thuốc. Việc điều trị cần được thực hiện dưới sự giám sát của bác sĩ để đảm bảo an toàn và đạt hiệu quả tối ưu.

Truyền tĩnh mạch Immunoglobulin (IVIG)

Truyền tĩnh mạch Immunoglobulin (IVIG) là phương pháp quan trọng trong điều trị xuất huyết giảm tiểu cầu miễn dịch cấp tính (ITP), đặc biệt khi có nguy cơ xuất huyết nặng hoặc không đáp ứng với corticosteroid.

Tác dụng phụ có thể gặp:

• Đau đầu;
• Buồn nôn;
• Sốt;
• Tụt huyết áp.

Trong quá trình điều trị, bạn nên tránh sử dụng các loại thuốc có thể làm giảm số lượng tiểu cầu, chẳng hạn như aspirin hoặc ibuprofen. Đồng thời bạn cần ưu tiên các hoạt động nhẹ nhàng, tránh các hoạt động có nguy cơ gây chấn thương, bầm tím hoặc chảy máu. Việc điều trị cần được thực hiện và giám sát bởi bác sĩ để đảm bảo hiệu quả và hạn chế tối đa các tác dụng phụ.

Biện pháp phòng ngừa ban xuất huyết

Một số biện pháp giúp phòng ngừa ban xuất huyết bao gồm:

• Ăn uống lành mạnh, bổ sung đầy đủ vitamin, đặc biệt là vitamin C và vitamin K để hỗ trợ mạch máu và quá trình đông máu.
• Tránh các chấn thương như va chạm mạnh hoặc kéo căng da quá mức. Khi có vết cắt hoặc trầy xước, cần nhanh chóng xử lý cầm máu để hạn chế tổn thương thêm.
• Tiêm phòng đầy đủ để tránh nhiễm trùng, đặc biệt là các bệnh do virus gây ra, có thể liên quan đến ban xuất huyết (như sốt xuất huyết, sởi).

Ban xuất huyết không chỉ là hiện tượng xuất hiện trên da mà còn có thể là dấu hiệu cảnh báo những vấn đề sức khỏe tiềm ẩn. Hiểu rõ nguyên nhân, triệu chứng và cách điều trị sẽ giúp bạn chủ động hơn trong việc bảo vệ sức khỏe bản thân và gia đình.