Nhiễm trùng bào thai và cách phòng ngừa

Nhiễm trùng bào thai là tình trạng thai nhi bị nhiễm vi sinh vật từ mẹ trong quá trình mang thai hoặc khi sinh. Đây là một trong những nguyên nhân gây sảy thai, sinh non, dị tật bẩm sinh và thậm chí tử vong sơ sinh. Hiểu rõ nguyên nhân, dấu hiệu và cách phòng ngừa để bảo vệ thai nhi khỏi những rủi ro nghiêm trọng.

Nhiễm trùng bào thai là gì?

Nhiễm trùng bào thai (Congenital Infection) là tình trạng thai nhi bị nhiễm vi sinh vật qua nhau thai, nước ối hoặc đường sinh dục của mẹ. Nhiễm trùng có thể xảy ra trong giai đoạn đầu hoặc cuối thai kỳ, với mức độ nguy hiểm phụ thuộc vào loại tác nhân gây bệnh và thời điểm thai nhi bị nhiễm.

Mức độ ảnh hưởng của nhiễm trùng tùy thuộc vào thời điểm nhiễm bệnh. Nếu mẹ nhiễm trùng trong tam cá nguyệt đầu tiên, nguy cơ sảy thai và dị tật bẩm sinh rất cao. Nếu nhiễm trùng xảy ra vào cuối thai kỳ, có thể dẫn đến sinh non hoặc thai chết lưu.

Các nguyên nhân gây nhiễm trùng bào thai và biến chứng

Virus

• Cytomegalovirus (CMV): CMV là nguyên nhân phổ biến nhất của nhiễm trùng bẩm sinh, có thể gây mất thính giác, giảm thị lực, chậm phát triển trí tuệ, co giật và tổn thương não bộ.
• Rubella: Nếu mẹ mắc rubella trong 3 tháng đầu, nguy cơ thai nhi bị dị tật tim, não, mắt và thính giác, thậm chí có thể bị sảy thai.
• Herpes simplex virus (HSV): Có thể lây từ mẹ sang con khi sinh thường, gây viêm não, tổn thương da và mắt.
• Virus cúm, virus Zika: Gây ra dị tật đầu nhỏ và tổn thương hệ thần kinh.

Vi khuẩn

• Liên cầu khuẩn nhóm B (GBS): Thường có trong âm đạo mẹ, có thể gây nhiễm trùng huyết và viêm màng não sơ sinh.
• Listeria monocytogenes: Lây qua thực phẩm nhiễm khuẩn, có thể dẫn đến sảy thai, thai chết lưu hoặc sinh non.
• Chlamydia, lậu, giang mai: Các bệnh lây truyền qua đường tình dục có thể gây viêm màng ối, viêm phổi sơ sinh, dị tật thần kinh.

Ký sinh trùng và nấm

• Nhiễm Toxoplasmosis bẩm sinh: Tình trạng nhiễm ký sinh trùng Toxoplasma gondii ở thai nhi do lây truyền dọc từ mẹ nhiễm bệnh từ thịt sống hoặc phân mèo, có thể gây tổn thương não, mắt và gan thai nhi.
• Candida: Gây nhiễm trùng huyết và viêm phổi ở trẻ sơ sinh.

Dấu hiệu và chẩn đoán nhiễm trùng bào thai

Dấu hiệu nhiễm trùng bào thai

Dấu hiệu ở mẹ bầu:

• Sốt kéo dài không rõ nguyên nhân;
• Đau bụng dưới, co bóp tử cung bất thường;
• Tiết dịch âm đạo bất thường, có mùi hôi;
• Giảm cử động thai.

Dấu hiệu ở thai nhi và trẻ sơ sinh:

• Thai chậm phát triển trong tử cung;
• Nước ối có màu xanh, vàng hoặc nâu bất thường;
• Trẻ sơ sinh vàng da, gan lách to, xuất huyết dưới da;
• Co giật, chậm phát triển vận động và trí tuệ.

Chẩn đoán nhiễm trùng bào thai

Ở mẹ bầu:

• Xét nghiệm máu để phát hiện kháng thể và dấu hiệu nhiễm trùng.
• Xét nghiệm dịch âm đạo nếu nghi ngờ nhiễm trùng lây qua đường tình dục.

Ở thai nhi:

• Siêu âm khảo sát hình thái thai nhi phát hiện các bất thường như giãn não thất, xuất huyết não, tim to, tràn dịch màng tim, màng phổi, cũng như tình trạng thai chậm phát triển trong tử cung.
• Chọc ối để kiểm tra nhiễm trùng trong nước ối.
• Xét nghiệm máu cuống rốn để phát hiện nhiễm trùng bẩm sinh.

Phòng ngừa nhiễm trùng bào thai như thế nào?

Việc phòng ngừa nhiễm trùng bào thai đóng vai trò quan trọng trong việc bảo vệ sức khỏe thai nhi và giúp mẹ có một thai kỳ an toàn. Nhiễm trùng có thể xảy ra từ trước khi mang thai, trong quá trình mang thai, khi sinh nở hoặc sau sinh, do đó, cần có biện pháp phòng ngừa phù hợp theo từng giai đoạn.

Trước khi mang thai

Tiêm phòng đầy đủ là biện pháp quan trọng giúp giảm nguy cơ nhiễm trùng khi mang thai. Trước khi có kế hoạch sinh con, phụ nữ nên tiêm phòng các bệnh như rubella, viêm gan B, thủy đậu và cúm. Đồng thời, việc kiểm tra sức khỏe tổng quát, xét nghiệm các bệnh lây qua đường tình dục (STDs) như giang mai, HIV, viêm gan B, C giúp phát hiện sớm và có phương án điều trị kịp thời.

Chế độ dinh dưỡng lành mạnh cũng giúp tăng cường hệ miễn dịch. Phụ nữ nên bổ sung axit folic, sắt, kẽm, vitamin D và omega-3 để chuẩn bị cho một thai kỳ khỏe mạnh. Cần tránh tiếp xúc với nguồn lây nhiễm như động vật mang mầm bệnh, thực phẩm chưa nấu chín hoặc môi trường ô nhiễm. 

Ngoài ra, nếu nuôi mèo, cần chú ý vệ sinh khi dọn phân mèo để tránh nhiễm ký sinh trùng Toxoplasma gondii – tác nhân có thể gây dị tật thai nhi.

Trong thai kỳ

Khi mang thai, hệ miễn dịch của người mẹ suy giảm, dễ bị nhiễm trùng hơn. Do đó, mẹ bầu cần đặc biệt chú ý đến việc giữ vệ sinh cá nhân, rửa tay thường xuyên, đặc biệt sau khi đi vệ sinh, trước khi ăn và sau khi tiếp xúc với động vật.

Việc ăn uống an toàn cũng rất quan trọng. Mẹ bầu nên tránh thực phẩm sống hoặc chưa tiệt trùng như sữa chưa tiệt trùng, thịt tái, trứng sống để giảm nguy cơ nhiễm khuẩn Listeria và Salmonella. Nên ăn thực phẩm sạch, chế biến kỹ và đảm bảo nguồn gốc rõ ràng.

Bên cạnh đó, mẹ bầu cần kiểm tra sức khỏe định kỳ, làm xét nghiệm máu, nước tiểu và siêu âm theo chỉ định của bác sĩ để phát hiện sớm các dấu hiệu nhiễm trùng. Nếu mắc các bệnh như cúm, sốt cao, viêm nhiễm phụ khoa, cần đi khám ngay để được điều trị kịp thời, tránh ảnh hưởng đến thai nhi. Ngoài ra, cần quan hệ tình dục an toàn, sử dụng bao cao su khi cần thiết cũng giúp giảm nguy cơ nhiễm trùng đường sinh dục.

Trong quá trình sinh nở

Thời điểm sinh là giai đoạn nhạy cảm, có thể làm tăng nguy cơ lây nhiễm từ mẹ sang con. Nếu mẹ bị nhiễm trùng như viêm gan B, HIV, bác sĩ có thể chỉ định sinh mổ để giảm nguy cơ lây truyền. Trong trường hợp sinh thường, việc đảm bảo môi trường sinh sạch sẽ, vô trùng là rất quan trọng.

Ngoài ra, trong một số trường hợp nguy cơ cao, bác sĩ có thể chỉ định sử dụng kháng sinh dự phòng hoặc tiêm vắc xin cho trẻ ngay sau sinh để giảm thiểu nguy cơ nhiễm bệnh.

Sau sinh

Giai đoạn sau sinh, trẻ sơ sinh rất nhạy cảm với môi trường xung quanh và hệ miễn dịch còn non yếu. Việc tiêm phòng đầy đủ theo lịch là biện pháp hiệu quả giúp bảo vệ trẻ khỏi các bệnh truyền nhiễm nguy hiểm như viêm gan B, lao, bạch hầu, ho gà, uốn ván. Nếu trẻ có dấu hiệu bất thường như sốt, quấy khóc liên tục, bú kém, da vàng, cần đưa trẻ đến bác sĩ ngay để được kiểm tra và điều trị kịp thời.

Nuôi con bằng sữa mẹ cũng là một cách tự nhiên giúp tăng cường hệ miễn dịch cho bé. Sữa mẹ chứa nhiều kháng thể giúp chống lại vi khuẩn, virus, giảm nguy cơ nhiễm trùng. Mẹ cũng cần giữ vệ sinh cá nhân sạch sẽ, thường xuyên rửa tay khi chăm sóc bé, đặc biệt trước khi cho bú hoặc thay tã.

Nhiễm trùng bào thai là một vấn đề nghiêm trọng, có thể gây ra hậu quả nặng nề nếu không được phát hiện và điều trị kịp thời. Việc tầm soát, tiêm phòng và thực hiện các biện pháp phòng ngừa trong thai kỳ là cách tốt nhất để bảo vệ thai nhi. Nếu mẹ bầu có dấu hiệu nghi ngờ nhiễm trùng, cần đến ngay cơ sở y tế để được tư vấn và điều trị kịp thời.