Những nhóm thuốc không được bẻ và lưu ý khi sử dụng một số nhóm thuốc đặc biệt

Khi sử dụng thuốc, người dùng cần nắm rõ hướng dẫn dùng thuốc để đảm bảo hiệu quả điều trị tốt nhất cũng như hạn chế tối đa tác dụng không mong muốn. Bởi vậy, người bệnh cần chú ý một số loại thuốc không được bẻ nát hay nhai nhuyễn trước khi sử dụng.

Nhóm thuốc bao tan trong ruột không được bẻ

Trong lĩnh vực dược học, việc bào chế thuốc đóng vai trò quan trọng trong việc tối ưu hóa hiệu quả điều trị cũng như giảm thiểu tác dụng phụ. Một trong những dạng bào chế đặc biệt là thuốc bao tan trong ruột, loại thuốc này được thiết kế để hoạt chất không bị tan ở dạ dày mà chỉ tan ở phần đầu ruột non, tức là tá tràng. Việc này giúp phóng thích dược chất ở ruột, từ đó đạt được mục tiêu điều trị mong muốn.

Một số dược chất có thể gây hại cho niêm mạc dạ dày nếu chúng được phóng thích ở đây. Ví dụ điển hình là viên nén bao tan ở ruột aspirin pH8. Khi aspirin tiếp xúc trực tiếp với niêm mạc dạ dày dễ gây kích ứng, dẫn đến loét dạ dày. Bằng cách bao tan trong ruột, thuốc sẽ chỉ phóng thích aspirin khi đến ruột non, giảm thiểu nguy cơ gây hại cho dạ dày.

Bên cạnh đó, một số dược chất dễ bị phân hủy bởi acid dịch vị trong dạ dày. Ví dụ như viên nang zymoplex chứa các vi hạt bao tan trong ruột, trong đó chứa pancreatin – một enzym tuyến tụy. Pancreatin giúp cho việc tiêu hóa sẽ bị hủy hoại nếu tiếp xúc với acid dịch vị. Do đó, việc bao tan trong ruột giúp bảo vệ dược chất khỏi bị phân hủy trước khi nó có cơ hội phát huy tác dụng.

Chính vì vậy, đối với các viên thuốc bao tan trong ruột cần dùng cả viên, thuốc không được bẻ nhỏ hay nhai, ngậm.

Dạng thuốc không được bẻ với hoạt chất kéo dài

Đây là loại thuốc được thiết kế để phóng thích dược chất từ từ trong suốt thời gian di chuyển qua ống tiêu hóa, kéo dài tác dụng của thuốc suốt 12 hoặc 24 giờ. Vì vậy, người bệnh chỉ cần uống thuốc 1 hoặc 2 lần trong ngày, thuận tiện cũng như đảm bảo hiệu quả điều trị liên tục.

Dạng thuốc kéo dài thường có một lớp màng mỏng đặc biệt hoặc khung trơ (matrix) chứa thuốc. Cơ chế phóng thích dược chất từ từ giúp duy trì nồng độ thuốc trong máu ổn định, ngăn ngừa lượng hoạt chất quá lớn, từ đó giảm thiểu tác dụng phụ và tăng cường hiệu quả điều trị. Các dạng thuốc này thường được ký hiệu bằng các chữ viết tắt như LP, SR, retard, repetabs, TR, XR, extentabs, XL, CR...

Vì vậy nhóm thuốc này cần được uống nguyên viên. Bẻ nhỏ, nhai hoặc mở viên nang sẽ phá vỡ cơ chế phóng thích dược chất từ từ, từ đó toàn bộ dược chất sẽ được phóng thích ngay lập tức, làm mất đi hiệu quả kéo dài của thuốc. Điều này dẫn đến nồng độ thuốc trong máu tăng đột ngột, gây quá liều cùng tác dụng phụ nguy hiểm.

Dạng thuốc ngậm dưới lưỡi

Thuốc ngậm dưới lưỡi (sublingual tablets) là một dạng bào chế đặc biệt được thiết kế để đặt dưới lưỡi, ngậm cho đến khi tan hoàn toàn. Dạng thuốc này có những đặc điểm và yêu cầu riêng biệt so với các loại thuốc uống thông thường.

Thuốc ngậm dưới lưỡi được bào chế để tan nhanh chóng khi tiếp xúc với nước bọt. Chúng thường được thiết kế dưới dạng viên nén mỏng, nhỏ có khả năng phân hủy nhanh. Khi đặt dưới lưỡi, viên thuốc sẽ bắt đầu tan, dược chất sẽ thẩm thấu qua màng nhầy dưới lưỡi vào hệ tuần hoàn một cách nhanh chóng. Đây là một con đường hấp thu trực tiếp, giúp thuốc đi thẳng vào máu mà không cần qua đường tiêu hóa.

Việc sử dụng thuốc ngậm dưới lưỡi mang lại nhiều lợi ích:

• Hấp thu nhanh chóng: Thuốc tan dưới lưỡi và được hấp thu trực tiếp vào máu, giúp phát huy tác dụng nhanh chóng, thích hợp cho các tình huống cần tác dụng thuốc nhanh như giảm cơn đau thắt ngực.
• Tránh sự phá hủy của dạ dày: Một số thuốc có thể bị phá hủy hoặc giảm hiệu quả khi đi qua dạ dày hay chuyển hóa qua gan. Thuốc ngậm dưới lưỡi giúp tránh được hiện tượng này, duy trì độ hiệu quả cao.
• Tiện lợi: Dạng thuốc này thường dễ sử dụng, không cần nước, có thể mang theo người dễ dàng.

Để đảm bảo hiệu quả của thuốc ngậm dưới lưỡi, cần ngậm viên thuốc theo hướng dẫn, thuốc không được bẻ nát hay nhai nhỏ. Nếu bị nghiền nát hoặc bẻ nhỏ sẽ phá vỡ cấu trúc, làm hỏng dạng thuốc. Việc này không chỉ giảm hiệu quả mà còn có thể gây ra những tác dụng phụ không mong muốn.

Thuốc sủi bọt tan trong nước

Thuốc sủi bọt như Efferalgan thường được bào chế dưới dạng viên nén có chứa các chất hoạt động cùng các chất phụ trợ như chất kết dính, chất làm sủi bọt. Khi tiếp xúc với nước, viên thuốc sẽ phân hủy và tạo ra các bọt khí, dẫn đến hòa tan dược chất trong dung dịch nước. Quá trình này giúp thuốc dễ dàng hấp thu vào cơ thể thông qua đường tiêu hóa.

Để đảm bảo hiệu quả và an toàn, người dùng cần tuân thủ các nguyên tắc sau:

• Giữ nguyên viên thuốc: Viên thuốc không được bẻ mà phải được giữ nguyên vẹn cho đến khi sử dụng. Không nên bẻ nhỏ viên hoặc bỏ nguyên viên vào miệng uống.
• Hòa tan đúng cách: Viên thuốc phải được hòa tan trong một lượng nước vừa đủ, theo hướng dẫn cụ thể của nhà sản xuất. Điều này đảm bảo viên thuốc tan hoàn toàn, dược chất được hấp thu đầy đủ.
• Bảo quản đúng cách: Để tránh hút ẩm và giữ cho viên thuốc không bị biến đổi, cần bảo quản thuốc trong bao bì kín ở nơi khô ráo.

Nhóm thuốc hạn chế tiếp xúc trực tiếp

Một số thuốc như Betapen-VK, Cipro, Ceftin, Desyrel và Equanil được khuyến cáo phải uống nguyên vẹn viên. Nguyên nhân chính là do những loại thuốc này có vị rất đắng, nếu bẻ nhỏ hay nghiền nát sẽ khiến bệnh nhân khó chịu khi uống.

Sự khó chịu này không chỉ làm giảm tính tuân thủ của bệnh nhân mà còn có thể gây ra tình trạng nôn mửa, giảm hiệu quả của việc điều trị. Hơn nữa, một số loại thuốc có lớp bao phim hoặc lớp bảo vệ để kiểm soát quá trình giải phóng dược chất trong cơ thể, khi bị bẻ nhỏ hoặc nghiền nát, lớp bảo vệ này bị phá vỡ, dẫn đến giải phóng dược chất không kiểm soát gây tác dụng phụ.

Mặt khác, những loại thuốc như Dolobid, Feldene và Posicor khi bị mở viên nang, bột thuốc sẽ phân tán, tiếp xúc với da hoặc niêm mạc gây kích ứng. Sự kích ứng này có thể biểu hiện dưới nhiều dạng khác nhau, từ ngứa, đỏ đến viêm da. Điều này đặc biệt nguy hiểm đối với những người có làn da nhạy cảm hoặc có tiền sử dị ứng với các thành phần của thuốc.

Bên cạnh đó, một số loại thuốc như Propecia và Finasteride được khuyến cáo không được nghiền, bẻ nhỏ vì nếu bột thuốc bị phân tán, xâm nhập qua cơ thể phụ nữ mang thai (qua đường miệng, mũi, hoặc dính vào tay sau đó vào miệng) sẽ ảnh hưởng đến thai nhi.

Các dược chất này có thể gây ra những dị tật bấm sinh nghiêm trọng cho thai nhi. Điều này nhấn mạnh tầm quan trọng của việc bảo quản và uống thuốc đúng cách, chú ý nhóm thuốc không được bẻ.

Thông qua bài viết trên, Nhà thuốc Long Châu xin gửi tới quý độc giả một số nhóm thuốc không được bẻ khi sử dụng. Mong bạn đọc đã có những thông tin hữu ích về hướng dẫn dùng một số loại thuốc được điều chế đặc biệt như thuốc bao tan trong ruột, thuốc chứa hoạt chất kéo dài hay thuốc sủi tan trong nước.

Xem thêm:

• Các dạng bào chế thuốc: Tìm hiểu chi tiết về các hình thức thuốc phổ biến
• Thuốc bột là gì? Phân loại và những lưu ý quan trọng khi sử dụng