phác đồ điều trị viêm gan B cấp và mạn tính

Viêm gan B là một căn bệnh truyền nhiễm gây ra bởi virus viêm gan B (HBV), ảnh hưởng đến chức năng gan và có thể dẫn đến các biến chứng nghiêm trọng như suy gan, xơ gan, và ung thư gan. Để ngăn chặn sự phát triển của bệnh và cải thiện chất lượng sống cho người bệnh, phác đồ điều trị viêm gan B đóng vai trò quan trọng

Thông tin về bệnh viêm gan B

Bệnh viêm gan B là một căn bệnh truyền nhiễm do virus viêm gan B (HBV) gây ra, ảnh hưởng đến chức năng gan và có thể gây suy gan, xơ gan, và ung thư gan. Virus viêm gan B vẫn là mối đe dọa lớn đối với sức khỏe toàn cầu, với hàng tỷ người nhiễm bệnh và hàng triệu ca mới mỗi năm. Ở Việt Nam, tỷ lệ người nhiễm viêm gan B chiếm khoảng 20% dân số. Viêm gan B mạn là nguyên nhân hàng đầu dẫn đến các biến chứng nghiêm trọng, và việc phòng ngừa và điều trị kịp thời rất quan trọng để ngăn chặn sự phát triển của bệnh.

Phác đồ điều trị viêm gan B cấp tính

Trên 95% người lớn bị viêm gan B cấp tính sẽ phục hồi mà không cần dùng thuốc. Theo Quyết định số 3310/QĐ-BYT, điều trị viêm gan B cấp chủ yếu mang tính hỗ trợ.

Phương pháp điều trị hỗ trợ

Người mắc viêm gan B cấp sẽ được hướng dẫn thực hiện các biện pháp sau:

• Nghỉ ngơi đúng mức, tránh làm việc nặng và không gắng sức khi có các triệu chứng lâm sàng.
• Tuân thủ chế độ ăn uống lành mạnh bằng cách giảm chất béo, kiêng rượu bia,... Trong trường hợp nôn nhiều hoặc không thể ăn uống, chỉ cần nuôi dưỡng tạm thời bằng đường tĩnh mạch.
• Hạn chế sử dụng các loại thuốc chuyển hóa qua gan.
• Đối với các trường hợp nặng, cần thực hiện điều trị hồi sức nội khoa tích cực bao gồm duy trì hô hấp, đảm bảo tuần hoàn máu ổn định.
• Tiêm bắp vitamin K1 (10mg/ngày) hoặc thực hiện pha loãng tiêm mạch chậm trong 3 ngày nếu tỷ lệ prothrombin giảm dưới 60%.
• Đánh giá các dấu hiệu lâm sàng đặc biệt để điều chỉnh các rối loạn đông máu, ngăn chặn phù não và kiểm soát lọc huyết tương.

Các loại thuốc kháng virus HBV

Bác sĩ có thể đề xuất sử dụng một số loại thuốc kháng virus như entecavir hoặc tenofovir (TDF, TAF) cho đến khi HBsAg mất.

Các trường hợp sử dụng thuốc bao gồm:

• Viêm gan B thể tối cấp;
• Viêm gan B cấp kèm 2 tiêu chí: Nệnh não gan; Bilirubin toàn phần > 3 mg/dL (hoặc bilirubin trực tiếp > 1,5 mg/dL); INR > 1,5;
• Bệnh trên 4 tuần, bilirubin tăng.

Theo dõi điều trị

Người bệnh cần theo dõi các dấu hiệu lâm sàng như: Rối loạn tiêu hóa, vàng da, vàng mắt, xuất huyết, rối loạn tri giác, cổ trướng,…

Trong môi trường cận lâm sàng, cần kiểm tra các chỉ số sau:

• AST và ALT 1 - 2 tuần/lần đến khi ALT < 2 lần ULN. Theo dõi 4 - 12 tuần/lần, trong 24 tuần.
• INR, bilirubin toàn phần và trực tiếp 1 - 2 tuần/lần đến khi bình thường.
• Xét nghiệm HBsAg, anti-HBs vào tuần 12 và 24.
• Tiêm phòng virus viêm gan B khi anti-HBs < 10 IU/L).

Khi kết quả HBsAg dương tính sau khoảng 6 tháng, viêm gan B đã chuyển sang giai đoạn mạn tính.

Phác đồ điều trị viêm gan B mạn tính

Theo Quyết định số 3310/QĐ-BYT của Bộ Y tế, mục tiêu trong điều trị viêm gan virus B mạn tính bao gồm:

• Ức chế sự sao chép của HBV trong thời gian dài.
• Cải thiện chất lượng sống và ngăn ngừa diễn tiến thành xơ gan, ung thư biểu mô tế bào gan.
• Dự phòng lây nhiễm virus viêm gan B trong cộng đồng, kể cả dự phòng lây truyền từ mẹ sang con.
• Phòng ngừa bùng phát viêm gan virus B.

Nguyên tắc điều trị

Nguyên tắc phác đồ điều trị viêm gan B theo Bộ Y tế bao gồm:

• Sử dụng các thuốc uống nucleot(s)ide analogues - NAs là lựa chọn ban đầu, chỉ có một số trường hợp đặc biệt mới được khuyến nghị sử dụng Peg-IFN.
• Điều trị NAs khi viêm gan B mạn tính là điều trị mang tính lâu dài, có thể kéo dài suốt đời.
• Người bệnh nên nghiêm túc tuân theo phác đồ điều trị.

Chuẩn bị trước điều trị

Trước khi bắt đầu điều trị, người bệnh có thể cần thực hiện các xét nghiệm sau:

• Xét nghiệm máu.
• Đo lường creatinine huyết thanh, AST, ALT.
• Xét nghiệm đánh giá chức năng gan, bao gồm bilirubin, albumin, tỷ lệ prothrombin, INR.
• Siêu âm ổ bụng.
• Xét nghiệm HBeAg, HBV DNA, Anti-HCV.
• Đánh giá mức độ xơ hóa gan thông qua chỉ số APRI, FibroScan, ARFI, hoặc sinh thiết gan.
• Đối với người bệnh được điều trị bằng Peg-IFN, cần thực hiện các xét nghiệm đánh giá chức năng tuyến giáp và điện tâm đồ.
• Các xét nghiệm khác theo như chỉ định của bác sĩ.

Điều trị bằng thuốc kháng virus

Bác sĩ sẽ chỉ định thuốc dựa trên 3 yếu tố: Nồng độ ALT, tải lượng HBV DNA và mức độ xơ hóa gan.

Đối với trường hợp xơ gan, bác sĩ dựa vào triệu chứng lâm sàng và kết quả đánh giá xơ hóa gan để chẩn đoán. Việc điều trị phụ thuộc vào tải lượng HBV DNA, không cần quan tâm đến chỉ số ALT và HBeAg.

Đối với người bệnh không xơ gan, điều trị viêm gan B mạn tính áp dụng khi có 2 tiêu chuẩn: Tổn thương tế bào gan và virus đang tăng sinh.

Tổn thương tế bào gan thể hiện qua AST, ALT > 2 lần ULN và/hoặc xơ hóa gan từ F2 trở lên.

Virus đang tăng sinh được xác định bằng: HBV DNA từ 20.000 IU/mL trở lên nếu HBeAg dương tính; hoặc HBV DNA > 2.000 IU/mL nếu HBeAg âm tính.

Những trường hợp không đáp ứng đủ 2 tiêu chuẩn trên sẽ được xem xét điều trị khi có ít nhất 1 trong các tiêu chuẩn sau:

• Trên 30 tuổi, ALT > ULN kéo dài ít nhất trong 24 - 48 tuần và HBV DNA > 20.000 IU/ml, bất kể tình trạng HBeAg.
• Thành viên trong gia đình mắc bệnh xơ gan hoặc ung thư gan.
• Có các biểu hiện ngoại gan: Viêm đa khớp, viêm cầu thận, cryoglobulin máu, viêm đa nút động mạch,...
• Tái phát sau khi dừng điều trị.

Trong bối cảnh nguy cơ và ảnh hưởng của viêm gan B đối với sức khỏe toàn cầu ngày càng tăng, việc áp dụng phác đồ điều trị hiệu quả là vô cùng quan trọng. Qua bài viết này, ta đã thấy rằng phác đồ điều trị viêm gan B không chỉ nhằm vào việc kiểm soát virus và cải thiện chức năng gan mà còn hướng tới ngăn chặn các biến chứng nguy hiểm như suy gan và ung thư gan.