Phân biệt giữa đột quỵ và đột tử do tim: Kỹ năng sống còn ai cũng cần biết!

Hai biến cố nguy hiểm: Đột quỵ và đột tử do tim khác gì nhau?

Theo Tổ chức Y tế Thế giới (WHO), đột quỵ nằm trong top 3 nguyên nhân tử vong toàn cầu, trong khi đột tử do tim cướp đi hàng triệu sinh mạng mỗi năm. Tại Việt Nam, trung bình 200.000 ca đột quỵ mới mỗi năm được ghi nhận, với khoảng 11.000 trường hợp tử vong. Đáng lo ngại, bệnh không chỉ “ghé thăm” người cao tuổi mà còn ngày càng phổ biến ở người trẻ.

Vấn đề lớn nhất là sự nhầm lẫn, nhiều người không phân biệt được đột quỵ và đột tử do tim, dẫn đến xử trí sai cách. Vậy làm thế nào để phân biệt đột quỵ và đột tử do tim?

Đột quỵ và đột tử do tim đều diễn ra đột ngột, có thể cướp đi sinh mạng chỉ trong tích tắc. Chính vì cùng đến bất ngờ nên hai tình trạng này thường bị nhầm lẫn. 

Tuy nhiên, bản chất và cách xử trí ban đầu lại hoàn toàn khác nhau.

• Đột quỵ (stroke): Xảy ra khi dòng máu nuôi não bị gián đoạn do tắc mạch hoặc vỡ mạch máu não. Triệu chứng đột quỵ điển hình là méo mặt, yếu tay chân, nói khó.
• Đột tử do tim (sudden cardiac death): Tim ngừng đập đột ngột, thường do rối loạn nhịp thất hoặc các bệnh tim bẩm sinh, khiến bệnh nhân gục ngã chỉ sau vài giây, thường xảy ra trong vòng ≤ 1 giờ kể từ khi xuất hiện triệu chứng.

Phân biệt đột quỵ và đột tử do tim:

Cách xử trí đúng trong “thời gian vàng”

Mỗi phút trôi qua đều quý giá. Với đột quỵ, chỉ cần chậm trễ vài giờ, vùng não bị tổn thương có thể vĩnh viễn mất chức năng, để lại di chứng liệt hoặc tàn phế. Với đột tử do tim, sự sống có thể rời bỏ chỉ sau vài phút nếu tim không được kích hoạt lại. Điều đó có nghĩa là mọi chần chừ, mọi xử trí sai lầm đều làm giảm cơ hội sống sót của bệnh nhân.

Xử trí khi nghi ngờ đột quỵ

Khi nhận thấy các dấu hiệu đột quỵ, hãy hành động ngay lập tức để không mất thời gian vàng:

Gọi cấp cứu:

• Gọi 115 và thông báo rõ tình trạng bệnh nhân.
• Chuẩn bị đưa bệnh nhân đến bệnh viện có đơn vị đột quỵ sớm nhất có thể.

Trong lúc chờ cấp cứu:

• Đỡ bệnh nhân tránh ngã, cho nằm nơi thoáng mát, kê cao đầu 20 - 30°.
• Nếu bệnh nhân tỉnh, hỏi tên, số người thân, bệnh nền để cung cấp cho nhân viên y tế.
• Nếu bệnh nhân nôn, đặt nghiêng 45° và làm sạch đường thở để tránh hít sặc.

Tuyệt đối không nên làm:

• Không cạo gió, không chích kim đầu ngón tay.
• Không cho bệnh nhân uống bất kỳ loại thuốc hay chất lỏng nào.

Xử trí khi nghi ngờ đột tử do tim

Đây là tình huống tính bằng giây, mọi chậm trễ đều làm giảm cơ hội sống sót:

• Kiểm tra mạch và hô hấp: Nếu bệnh nhân ngừng thở, tim ngừng đập, tiến hành ép tim, thổi ngạt (CPR) ngay lập tức.
• Sử dụng thiết bị hỗ trợ (nếu có): Dùng máy sốc tim tự động (AED) càng sớm càng tốt để khởi động lại tim.
• Sau khi hồi sức ban đầu: Nhanh chóng chuyển bệnh nhân đến cơ sở y tế gần nhất để được xử trí chuyên sâu.

Những ai có nguy cơ cao mắc đột quỵ và đột tử do tim?

Đột quỵ và đột tử do tim tuy khác nhau về cơ chế, nhưng lại chia sẻ nhiều yếu tố nguy cơ chung. Những yếu tố này đều ảnh hưởng trực tiếp đến tim mạch và hệ tuần hoàn, từ đó làm tăng nguy cơ biến cố:

• Hút thuốc lá, lạm dụng rượu bia;
• Huyết áp cao, rối loạn lipid máu;
• Đái tháo đường, béo phì, ít vận động;
• Tiền căn gia đình bệnh tim mạch do xơ vữa động mạch;
• Rung nhĩ - loại rối loạn nhịp tim làm tăng nguy cơ hình thành cục máu đông.

Nói cách khác, những yếu tố trên đều làm suy yếu và “bào mòn” mạch máu, khiến cả tim lẫn não dễ bị tổn thương và tăng nguy cơ hình thành cục máu đông khi xảy ra biến cố cấp tính, từ đó làm tăng nguy cơ đột quỵ và đột tử.

Life’s Simple 7: 7 nguyên tắc vàng để giữ tim và não khỏe mạnh

Life’s Simple 7 là bộ khuyến nghị do Hiệp hội Tim mạch Hoa Kỳ (AHA) đưa ra, gồm 7 hành vi và chỉ số sức khỏe cơ bản nhưng có ảnh hưởng lớn đến nguy cơ mắc bệnh tim mạch và đột quỵ. Đây được xem là “thước đo sức khỏe tim mạch” đơn giản, ai cũng có thể áp dụng.

Nhiều nghiên cứu chứng minh rằng, càng đạt nhiều chỉ số lý tưởng trong Life’s Simple 7 thì nguy cơ mắc bệnh càng giảm. Người duy trì từ 4 - 6 chỉ số trở lên có khả năng phòng tránh hiệu quả các bệnh mạn tính nguy hiểm.

Cụ thể, “Life’s Simple 7”, 7 nguyên tắc vàng để giảm nguy cơ đột quỵ và bệnh tim mạch:

• Không hút thuốc hoặc tiếp xúc với khói thuốc lá.
• Hoạt động thể chất thường xuyên: Vận động cơ thể ít nhất 150 phút mỗi tuần với cường độ vừa phải hoặc 75 phút mỗi tuần với cường độ mạnh, hoặc kết hợp cả hai.
• Chế độ ăn uống lành mạnh: Ăn nhiều trái cây, giàu chất xơ, ngũ cốc nguyên hạt, các loại đậu, thịt nạc, cá, giảm muối và chất béo bão hòa.
• Duy trì cân nặng hợp lý: Giữ chỉ số BMI trong khoảng lý tưởng (18.5 - 24.9) để giảm áp lực lên tim và các cơ quan khác.
• Kiểm soát cholesterol.
• Kiểm soát huyết áp.
• Quản lý đường huyết tốt.

Lợi ích của việc tuân thủ Life’s Simple 7:

• Giảm nguy cơ mắc bệnh tim mạch và đột quỵ.
• Phòng tránh các bệnh mạn tính nguy hiểm.
• Tăng cường sức khỏe tổng thể, nâng cao chất lượng cuộc sống.

Ngoài ra, khám sức khỏe định kỳ và tầm soát tim mạch, thần kinh giúp phát hiện sớm những nguy cơ tiềm ẩn. Đột quỵ và đột tử do tim đều là những biến cố nguy hiểm, có thể cướp đi sinh mạng trong chớp mắt, nhưng chúng không giống nhau. 

Việc hiểu rõ sự khác biệt giúp bạn không nhầm lẫn khi cấp cứu, biết cách xử trí đúng trong những giây phút quyết định và quan trọng hơn cả là chủ động phòng ngừa từ sớm. Đừng đợi đến khi biến cố xảy ra mới tìm hiểu, bởi chỉ một chút kiến thức hôm nay có thể trở thành chìa khóa cứu sống bạn hoặc người thân ngày mai.