Sỏi thận có những loại nào? Cách phòng ngừa hiệu quả

Thực tế, sỏi thận thường có sự phát triển lặng lẽ và các triệu chứng của nó có thể dễ dàng nhầm lẫn với các bệnh khác như: Viêm ruột thừa cấp tính, đau gan do sỏi mật, hoặc viêm tá tràng cấp tính.

Sỏi thận có những loại nào?

Sỏi thận có những loại nào? Dựa vào thành phần của sỏi, sỏi thận được phân loại thành 6 loại thường gặp: Sỏi canxi, oxalat, phosphat, acid uric, struvit, và cystin. Mỗi loại có nguyên nhân hình thành và phương pháp điều trị khác nhau.

Sỏi canxi

Sỏi canxi là loại phổ biến nhất trong các loại sỏi thận, chiếm từ 80% đến 90%, chủ yếu là do tình trạng tăng nồng độ canxi trong nước tiểu. Những nguyên nhân làm tăng nồng độ canxi trong nước tiểu bao gồm:

• Cường tuyến giáp cận giáp.
• Gãy xương lớn và bất động lâu ngày.
• Dùng nhiều Vitamin D và Corticoid.
• Di căn của ung thư qua xương khiến xương bị phá hủy.

Ngoài ra, nhiều trường hợp có tăng nồng độ canxi trong nước tiểu mà không rõ nguyên nhân (chiếm khoảng 40-60% tổng số trường hợp).

Sỏi oxalat

Sỏi oxalat chiếm tỷ lệ cao ở các nước nhiệt đới như Việt Nam. Khi nước tiểu bão hòa oxalate do ăn thức ăn chứa oxalate, các phân tử oxalate sẽ đi qua đường tiêu hóa và được bài tiết ra ngoài như chất thải. Khi đi qua ruột, oxalate có thể kết hợp với canxi tạo thành hợp chất canxi oxalate và được bài tiết. Khi có quá nhiều oxalate trong thận, bệnh sỏi thận Canxi Oxalat có thể xảy ra, Oxalate thường kết hợp với canxi để tạo thành sỏi oxalat calci.

Sỏi phosphat

Sỏi thận có những loại nào? Loại sỏi phosphat thường gặp là amoni-magné-phosphat. Loại sỏi này có kích thước lớn, hình san hô và cản quang. Sỏi hình thành do nhiễm khuẩn hệ niệu, đặc biệt là do vi khuẩn proteus.

Sỏi acid uric

Sự tăng nồng độ uric trong máu cũng kéo theo tăng nồng độ uric tại thận. Lắng đọng uric tại thận là nguyên nhân chính gây nên sỏi uric, thường gặp ở bệnh nhân gout (kết quả của rối loạn chuyển hóa acid nucleic). Các nguyên nhân làm tăng chuyển hóa purine:

• Sử dụng nhiều thực phẩm chứa purine như: Lòng heo, lòng bò, thịt cá khô, nấm.
• Bệnh gout.
• Phân hủy các khối ung thư khi dùng thuốc hóa trị liệu.

Lưu ý rằng acid uric dễ tan trong môi trường kiềm và dễ kết tinh trong môi trường acid, khi độ pH nước tiểu dưới 6.

Sỏi struvit

Sỏi thận có những loại nào? Sỏi struvite, còn được gọi là sỏi nhiễm trùng hoặc sỏi san hô, thường hình thành và lắng đọng chủ yếu tại thận. Sỏi struvite được tạo thành chủ yếu do nhiễm trùng đường tiết niệu. Mặc dù chiếm tỷ lệ rất thấp (khoảng 3% trong tổng số ca sỏi tiết niệu), nhưng đây lại là loại sỏi nguy hiểm nếu không được điều trị kịp thời.

Sỏi struvite hình thành do nhiễm trùng kéo dài do các loại vi khuẩn có khả năng phân giải urê thành amoni. Amoni có khả năng kết hợp với phosphate và magiê để tạo thành sỏi. Mặc dù nguy hiểm, sỏi struvite thường không gây ra nhiều triệu chứng rõ ràng như: Đau quặn thận, tiểu nhiều lần và tiểu nóng rát. Tuy nhiên, nước tiểu đục kèm theo cảm giác đau lưng âm ỉ, chán ăn, mệt mỏi có thể là những dấu hiệu của loại sỏi này.

Sỏi cystin

Sỏi cystin, hay còn gọi là cystine, là loại sỏi hình thành do tăng cystine trong nước tiểu, thường có màu vàng nâu, là loại hiếm gặp nhất, chỉ chiếm từ 1 đến 2% số lượng bệnh nhân. 

Nguyên nhân chủ yếu là do đột biến trong gen SLC3A1 hoặc gen SLC7A9. Các đột biến này làm giảm khả năng tái hấp thu cystine của cơ thể, dẫn đến cystine phải được thải qua đường tiểu. Sỏi cystine thường xuất hiện ở độ tuổi từ 10 đến 30, và có những trường hợp ghi nhận sỏi ở trẻ sơ sinh. Triệu chứng phổ biến nhất của loại sỏi này là các cơn đau quặn thận.

Phân loại các loại sỏi thận dựa vào vị trí

Sỏi thận có những loại nào? Ngoài phân loại sỏi theo thành phần hóa học, sỏi thận còn được phân loại theo vị trí xuất hiện.

Sỏi bể thận

Sỏi bể thận là sỏi tồn tại trong bể thận, nơi sỏi thường tập trung nhiều. Khi sỏi lớn dần, nó sẽ gây cản trở dòng chảy, ảnh hưởng đến quá trình lọc máu và làm tắc nghẽn dòng chảy của nước tiểu xuống bàng quang.

Sỏi đài thận

Sỏi đài thận có thể nằm rải rác trong hệ thống đài thận, bao gồm: Đài trên, đài giữa và đài dưới của cả hai thận. Sỏi có thể nằm đơn độc trong một đài, kết lại thành chùm trong một đài hoặc nhiều đài, hoặc chẹn ngay ở cuống đài. So với sỏi bể thận, loại sỏi này ít gây ứ và tắc nghẽn dòng chảy nước tiểu hơn.

Phân biệt các loại sỏi thận như thế nào?

Bệnh sỏi thận thường xuất hiện với những triệu chứng đặc trưng như: Đau lưng, đau vùng mạn sườn dưới, đau khi đi tiểu, tiểu rắt và có thể có tiểu ra máu. Tuy nhiên, người bệnh không thể tự xác định được loại sỏi, vị trí và kích thước của chúng. Do đó, khi phát hiện các dấu hiệu này, việc đến cơ sở y tế để khám lâm sàng và thực hiện các xét nghiệm chẩn đoán là rất quan trọng.

Dựa trên kết quả xét nghiệm và lâm sàng, bác sĩ sẽ xác định chính xác tình trạng bệnh và đưa ra phương pháp điều trị phù hợp. Các yếu tố như: Loại sỏi, vị trí, kích thước, mức độ biến chứng, tình trạng sức khỏe và các yếu tố liên quan sẽ được cân nhắc để lựa chọn phương án điều trị thích hợp nhất. Việc tuân thủ điều trị và loại bỏ sỏi kịp thời là cần thiết để ngăn ngừa các biến chứng nghiêm trọng như: Sỏi kẹt ở niệu quản, bàng quang hay niệu đạo.

Các biến chứng có thể gặp phải bao gồm: Suy thận, thậm chí là suy thận mãn tính hoặc cần phải phẫu thuật ghép thận, giãn đài bể thận, thận ứ mủ, nước bị ứ, nhiễm khuẩn đường tiết niệu.

Cách phòng ngừa các loại sỏi thận

Cung cấp đủ lượng nước cho cơ thể là biện pháp phòng tránh hiệu quả nhất đối với các loại sỏi tiết niệu phổ biến. Các chuyên gia khuyến nghị người bình thường uống khoảng 2 lít nước mỗi ngày. Đối với những người có sỏi tiết niệu, bác sĩ có thể khuyên uống hơn 3 lít nước một ngày để tăng cường quá trình đào thải sỏi. Tuy nhiên, việc uống một lượng lớn nước trong thời gian dài cũng cần phải được kiểm soát để tránh gây hại cho cơ thể.

Thêm citrate vào chế độ ăn cũng là một cách hiệu quả để ngăn ngừa sỏi tiết niệu, vì citrate có khả năng ức chế sự hình thành sỏi. Thiếu citrate niệu là nguyên nhân hàng đầu dẫn đến tích tụ sỏi canxi.

Người có tiền sử bệnh sỏi thận trong gia đình hoặc cá nhân cần hạn chế một số thực phẩm sau:

• Món ăn có nhiều muối và đường.
• Các loại protein động vật, đặc biệt là thịt đỏ và các nội tạng động vật.
• Thực phẩm chứa nhiều oxalate như: Củ cải trắng, rau muống, khoai lang.
• Đồ uống như: Rượu bia và nước ngọt, có thể tăng áp lực lên thận và khả năng tích tụ sỏi.

Trên đây là thông tin về sỏi thận có những loại nào cũng như cách phòng người các loại sỏi này. Dù bạn bị mắc sỏi thận loại nào, điều quan trọng là nên đến cơ sở y tế để được điều trị kịp thời. Việc này giúp ngăn ngừa các biến chứng nguy hiểm có thể ảnh hưởng đến sức khỏe và chất lượng cuộc sống.