Tăng hồng cầu vô căn: Triệu chứng và cách điều trị

Tăng hồng cầu vô căn là một tình trạng y tế hiếm gặp, khi cơ thể sản sinh quá mức hồng cầu mà không có nguyên nhân rõ ràng. Đây là một loại rối loạn tủy xương, có thể dẫn đến nhiều biến chứng nghiêm trọng nếu không được phát hiện và điều trị kịp thời. Hiểu rõ về bệnh tăng hồng cầu vô căn không chỉ giúp người bệnh nâng cao nhận thức mà còn là chìa khóa quan trọng trong việc kiểm soát và phòng ngừa các biến chứng nguy hiểm.

Hồng cầu là gì?

Hồng cầu là một loại tế bào máu quan trọng trong cơ thể con người và các động vật có xương sống, được gọi là tế bào máu đỏ có chứa hemoglobin, một protein chuyên chở oxy. Hemoglobin giúp hồng cầu vận chuyển oxy từ phổi đến các mô và cơ quan trong cơ thể, đồng thời mang carbon dioxide từ các mô và cơ quan trở lại phổi để thải ra ngoài.

Hồng cầu có hình đĩa lõm hai mặt, giúp tăng diện tích bề mặt để trao đổi khí hiệu quả. Hồng cầu không có nhân, cho phép chứa nhiều hemoglobin hơn và giúp di chuyển dễ dàng qua các mạch máu nhỏ. Hồng cầu có tuổi thọ khoảng 120 ngày, sau đó được lọc ra khỏi máu và phá hủy ở lá lách và gan.

Tủy xương là nơi sản xuất hồng cầu mới thông qua quá trình erythropoiesis, được kích thích bởi hormone erythropoietin (EPO) từ thận khi lượng oxy trong máu thấp.

Tăng hồng cầu vô căn là gì?

Tăng hồng cầu vô căn, còn gọi là tăng hồng cầu tiên phát hoặc đa hồng cầu nguyên phát (polycythemia vera) là một loại rối loạn máu hiếm gặp. Đây là tình trạng mà tủy xương sản xuất quá nhiều hồng cầu, dẫn đến nồng độ hồng cầu trong máu cao bất thường. Từ đó làm tăng độ nhớt của máu, gây khó khăn cho việc lưu thông và tăng nguy cơ hình thành cục máu đông.

Triệu chứng của tăng hồng cầu vô căn

Tăng hồng cầu vô căn có thể biểu hiện qua nhiều triệu chứng khác nhau. Các triệu chứng này thường xuất hiện do máu có độ nhớt cao, làm giảm lưu thông và tăng nguy cơ hình thành cục máu đông. Dưới đây là các triệu chứng phổ biến và chi tiết của tình trạng này:

• Chóng mặt: Chóng mặt hoặc cảm giác choáng váng có thể xảy ra, đặc biệt khi đứng lên hoặc di chuyển nhanh. Tình trạng này là do lưu lượng máu không đều đặn và giảm oxy đến các mô.
• Mệt mỏi: Cảm giác mệt mỏi và kiệt sức là triệu chứng phổ biến. Mệt mỏi có thể do cơ thể phải làm việc nhiều hơn để bơm máu đặc qua hệ tuần hoàn.
• Khó thở: Khó thở, đặc biệt khi gắng sức có thể xảy ra do máu đặc hơn bình thường khiến việc cung cấp oxy cho các cơ quan trở nên khó khăn hơn.
• Đau đầu: Đau đầu là triệu chứng phổ biến và có thể rất nghiêm trọng. Cơn đau đầu có thể là do máu quá đặc làm giảm lưu lượng máu đến não, dẫn đến tình trạng thiếu oxy và gây đau.

• Ngứa: Ngứa, đặc biệt sau khi tắm nước ấm, là một triệu chứng đặc trưng của tăng hồng cầu vô căn. Nguyên nhân của ngứa có thể liên quan đến sự phóng thích histamine và các chất khác từ tế bào máu.
• Đỏ da: Da, đặc biệt là vùng mặt, cổ và tay có thể trở nên đỏ và ấm hơn bình thường do lưu lượng máu tăng cao.
• Rối loạn thị giác: Các vấn đề về thị giác như nhìn mờ, thấy điểm sáng hoặc mất thị giác tạm thời có thể do lưu lượng máu đến mắt bị giảm.
• Đau ở bụng hoặc ngực: Đau bụng hoặc ngực có thể xuất hiện do lá lách hoặc gan bị sưng to, gây áp lực và đau. Đây là kết quả của việc các cơ quan này phải làm việc quá sức để loại bỏ các tế bào máu thừa.
• Đau khớp: Đau khớp, đặc biệt là ở các khớp nhỏ của bàn tay và bàn chân, có thể xảy ra do máu quá đặc và gây ra viêm khớp.

Nhận biết sớm các triệu chứng của tăng hồng cầu vô căn và điều trị kịp thời giúp hỗ trợ kiểm soát bệnh và ngăn ngừa các biến chứng nghiêm trọng. Nếu bạn hoặc người thân có bất kỳ triệu chứng nào kể trên, hãy tham khảo ý kiến bác sĩ chuyên khoa để được chẩn đoán và điều trị kịp thời.

Điều trị tăng hồng cầu vô căn

Điều trị tăng hồng cầu vô căn nhằm mục đích giảm số lượng hồng cầu, cải thiện lưu thông máu, và ngăn ngừa các biến chứng như cục máu đông. Các phương pháp điều trị phổ biến bao gồm:

Trích máu (Phlebotomy): Trích máu là phương pháp chính để giảm số lượng hồng cầu. Bác sĩ sẽ lấy một lượng máu nhất định từ cơ thể bạn, tương tự như hiến máu. Quá trình này giúp giảm độ nhớt của máu và cải thiện lưu thông máu.

Thuốc làm giảm số lượng hồng cầu

• Hydroxyurea: Đây là loại thuốc phổ biến được sử dụng để giảm số lượng hồng cầu và bạch cầu trong máu.
• Interferon alfa: Được sử dụng để giảm sản xuất tế bào máu từ tủy xương.
• Ruxolitinib: Thuốc ức chế Janus kinase (JAK) được sử dụng cho những bệnh nhân không đáp ứng tốt với hydroxyurea.

Aspirin: Liều thấp aspirin có thể được sử dụng để giảm nguy cơ hình thành cục máu đông. Aspirin giúp làm loãng máu và ngăn ngừa huyết khối.

Điều chỉnh lối sống

• Tập thể dục thường xuyên: Giúp cải thiện lưu thông máu và sức khỏe tổng thể.
• Chế độ ăn uống lành mạnh: Bao gồm nhiều trái cây, rau xanh, ngũ cốc nguyên hạt, thực phẩm giàu omega-3 để hỗ trợ sức khỏe tim mạch.
• Uống đủ nước: Để giữ cho máu không quá đặc.
• Tránh hút thuốc và uống rượu: Hút thuốc và uống rượu có thể làm tăng nguy cơ huyết khối.

Điều trị tăng hồng cầu vô căn đòi hỏi một cách tiếp cận toàn diện bao gồm việc giảm số lượng hồng cầu, cải thiện lưu thông máu và ngăn ngừa các biến chứng. Bác sĩ sẽ phát triển một kế hoạch điều trị cá nhân hóa dựa trên tình trạng sức khỏe cụ thể của bạn. Điều quan trọng là tuân thủ chế độ điều trị và theo dõi định kỳ để kiểm soát tốt bệnh và duy trì chất lượng cuộc sống.