Chức năng của hồng cầu là gì và các vấn đề sức khỏe liên quan?

Máu được tạo thành từ các tế bào máu và huyết tương, huyết tương là phần lỏng của máu. Đây là chất dịch vận chuyển các tế bào máu. Hồng cầu là tế bào máu có nhiệm vụ vận chuyển oxy và đóng vai trò quan trọng quá trình sống của cơ thể. Bài viết dưới đây sẽ giúp bạn hiểu chức năng của hồng cầu, số lượng hồng cầu như thế nào là bình thường.

Một số thông tin về tế bào hồng cầu

Hồng cầu là gì?

Hồng cầu là một trong những thành phần quan trọng nhất của máu và chiếm 40 - 45% thể tích máu. Chỉ 2 - 3 giọt máu có thể chứa khoảng một tỷ tế bào hồng cầu. Ngoài hồng cầu, máu còn chứa hai loại tế bào khác là bạch cầu và tiểu cầu cùng với huyết tương. 

Các tế bào hồng cầu được sản xuất liên tục trong tủy xương, nhưng quá trình sản xuất hồng cầu được kiểm soát bởi erythropoietin, một loại hormone được sản xuất chủ yếu bởi thận. Cơ thể người trưởng thành trung bình sản xuất 2 - 3 triệu tế bào hồng cầu mỗi giây, tương đương với khoảng 200 tỷ tế bào hồng cầu mỗi ngày. Phải mất 7 ngày để một tế bào hồng cầu trưởng thành và được đưa vào máu. 

Hồng cầu có đường kính khoảng 6 micron, lớn hơn tiểu cầu và nhỏ hơn bạch cầu. Hình dạng của một tế bào hồng cầu là một đĩa phẳng, hai mặt lõm ở giữa. Không giống như nhiều tế bào khác, hồng cầu không có nhân và nhỏ, cho phép chúng thay đổi hình dạng linh hoạt và chảy qua các mạch máu lớn, nhỏ khác nhau. Tuy nhiên, sự thiếu hụt nhân làm hạn chế tuổi thọ của các tế bào hồng cầu. Chúng thường chỉ tồn tại trung bình khoảng 120 ngày, thực hiện các chức năng của tế bào hồng cầu sau đó bị tiêu hủy trong lá lách.

Chức năng của hồng cầu

Các tế bào hồng cầu chứa một loại protein đặc biệt gọi là hemoglobin. Thành phần này đảm nhiệm chức năng tạo hồng cầu. Oxy và carbon dioxide gắn với hemoglobin để di chuyển trong máu. Ngoài ra, hemoglobin là một thành phần làm cho máu có màu đỏ đặc trưng. 

Chức năng của hồng cầu là giúp vận chuyển oxy từ phổi đến các mô của cơ thể và sau đó đưa carbon dioxide từ các mô đó đến phổi để loại bỏ ra khỏi cơ thể bằng cách thở ra. Chức năng của hồng cầu có đáp ứng nhu cầu trao đổi khí của cơ thể hay không còn liên quan đến số lượng hồng cầu khỏe mạnh. 

Chức năng của tế bào hồng cầu là giúp vận chuyển oxy từ phổi đến các mô của cơ thể

Số lượng hồng cầu bao nhiêu là bình thường?

Số lượng hồng cầu thay đổi theo nhiều yếu tố bao gồm giới tính và tuổi tác. Mức hemoglobin bình thường là từ 13 - 18 g/dl ở nam giới và từ 11.5 - 15 g/dl ở nữ giới. Tổng số hồng cầu khoảng 3.5 - 6 triệu trên mm3 máu, thay đổi theo độ tuổi, giới tính và quá trình mang thai ở phụ nữ.

• Ở trẻ sơ sinh, số lượng hồng cầu khoảng 5.8 triệu/mm3 và hemoglobin khoảng 13 - 16 g/dL. 
• Ở trẻ em, số lượng hồng cầu thay đổi từ 3.6 - 4.8 triệu/mm3, tùy thuộc vào độ tuổi của từng đứa trẻ và mức độ huyết sắc tố nằm trong khoảng từ 11 - 12 g/dl. 
• Số lượng tế bào hồng cầu ở nam giới là từ 4.5 - 6 triệu/mm3 với huyết sắc tố từ 13 - 18 g/100 dl. 
• Số lượng hồng cầu ở phụ nữ là từ 4 - 5.4 triệu/mm3 với huyết sắc tố khoảng 14 g/100 dl, nhưng con số này sẽ giảm ở phụ nữ mang thai. 

Các vấn đề sức khỏe liên quan đến thiếu hoặc thừa tế bào hồng cầu

Hầu hết mọi người thường không quan tâm các tế bào hồng cầu có đang bị thừa hoặc thiếu hay không trừ khi có các vấn đề sức khỏe liên quan. Các tế bào hồng cầu bất thường có thể do thuốc, thiếu sắt, chế độ ăn uống hay do di truyền,… Trong đó, số lượng hồng cầu thấp hoặc cao có thể là lời cảnh báo về các vấn đề sức khỏe.

Số lượng hồng cầu thấp là bệnh gì?

Số lượng hồng cầu thấp thường do bệnh thiếu máu. Đây là tình trạng các tế bào hồng cầu quá ít để mang oxy đi khắp cơ thể. Những người bị thiếu máu có các tế bào hồng cầu bất thường về hình dạng, kích thước hoặc cấu trúc. Các tế bào hồng cầu không được sản xuất đủ hoặc bị phá hủy nhanh chóng nên không thể hoạt động bình thường. Các triệu chứng thiếu máu bao gồm mệt mỏi, nhịp tim nhanh, da nhợt nhạt, ớn lạnh và trong trường hợp nghiêm trọng là suy tim. Những đứa trẻ không có đủ tế bào hồng cầu khỏe mạnh sẽ tăng trưởng và phát triển chậm hơn những đứa trẻ khác. Những triệu chứng này cho thấy tầm quan trọng và chức năng của hồng cầu trong cơ thể con người. Ngoài ra, số lượng hồng cầu thấp có thể do các bệnh lý sau:

• Ung thư máu (bệnh bạch cầu, ung thư hạch và u tủy);
• Suy tủy xương;
• Suy dinh dưỡng;
• Mang thai;
• Bệnh tuyến giáp;
• Mất máu do chấn thương, phẫu thuật, chảy máu đường tiêu hóa, kinh nguyệt quá nhiều hoặc sinh nở;
• Tan máu, sự phá hủy các tế bào hồng cầu bởi một quá trình bất thường trong cơ thể;
• Hoá trị liệu ung thư.

Số lượng hồng cầu có thể bị giảm do tác dụng của một số loại thuốc hoặc do thiếu hụt chất dinh dưỡng (sắt, đồng, vitamin B6, vitamin B12 hoặc axit folic).

Một số bệnh di truyền như thalassemia ảnh hưởng đến máu của bạn. Những người mắc bệnh thalassemia không sản xuất đủ huyết sắc tố khỏe mạnh và các tế bào hồng cầu rất dễ vỡ hoặc bị phá hủy.

Số lượng hồng cầu thấp thường do bệnh thiếu máu

Số lượng hồng cầu cao là bệnh gì?

Chức năng của các tế bào hồng cầu là mang oxy từ phổi đến các mô khắp cơ thể. Do đó, số lượng tế bào hồng cầu tự do cao có thể là do lượng oxy bị hạn chế hoặc tình trạng bệnh lý làm tăng sản xuất hồng cầu. Mặc dù hiếm gặp, nhưng số lượng hồng cầu tăng cao có thể do một số bệnh lý như: 

• Suy tim;
• Dị tật tim bẩm sinh;
• Bệnh đa hồng cầu;
• Mất nước do tiêu chảy nặng, sốt cao;
• Nồng độ oxy trong máu thấp;
• Bệnh phổi như khí phế thũng, COPD, xơ phổi;
• Ngộ độc khí carbon monoxide (thường liên quan đến hút thuốc);
• Bệnh thận (khối u thận).

Cách gia tăng số lượng hồng cầu

Để tạo hồng cầu phục vụ cho các hoạt động của cơ thể, cần xây dựng chế độ ăn uống khoa học: 

• Bổ sung vitamin B12 từ thịt, trứng, sữa, mỗi ngày từ 1 - 3 mg.
• Axit folic (vitamin B9) từ chuối, dưa gang, chanh, gan và thận bò. 
• Tăng cường thực phẩm giàu sắt từ các loại hạt, đậu phụ, gan, thịt đỏ, hải sản, quả lựu, củ dền,... với liều lượng từ 50 - 100 mg. 
• Vitamin A (retinol) rất tốt cho sự phát triển của các tế bào hồng cầu trong tủy xương. Vitamin A thường có nhiều trong khoai lang, bí ngô, cà rốt, các loại rau có màu xanh đậm, bưởi, dưa hấu, dưa lưới,… 
• Tập thể dục hàng ngày giúp cơ thể nhận thêm nhiều oxy, kích thích sản xuất hồng cầu và huyết sắc tố. 
• Không uống rượu bia, hút thuốc làm gián đoạn lưu lượng máu, khiến oxy khó vận chuyển đến các bộ phận khác của cơ thể.
• Khám sức khỏe định kỳ là cách tốt nhất để biết tình trạng số lượng hồng cầu để có biện pháp xử lý thích hợp.

Để tạo hồng cầu phục vụ cho các hoạt động của cơ thể, cần xây dựng chế độ ăn uống khoa học

Hy vọng bài viết này đã giúp bạn hiểu rõ hơn về chức năng của hồng cầu và các vấn đề sức khỏe liên quan. Từ đó bạn sẽ quan tâm hơn đến chế độ dinh dưỡng để đảm bảo sức khỏe hồng cầu nói riêng và sức khỏe nói chung.

Cao Hiếu

Nguồn tham khảo: Hellobacsi