Thai ngoài tử cung đoạn kẽ là gì? Phương pháp chẩn đoán và điều trị

Việc chẩn đoán thai ngoài tử cung đoạn kẽ gặp nhiều khó khăn do phôi có thể nằm ở vị trí góc tử cung khiến bác sĩ khó phân biệt giữa thai trong tử cung và thai ngoài tử cung. Điều này ảnh hưởng lớn đến quyết định điều trị vì nếu thai có thể tiếp tục phát triển thì cần theo dõi chặt chẽ nhưng nếu là thai ngoài tử cung thì cần can thiệp sớm để tránh biến chứng nguy hiểm. Thai đoạn kẽ có nguồn cấp máu dồi dào từ động mạch tử cung và động mạch buồng trứng nên khi vỡ có thể gây xuất huyết ồ ạt đe dọa tính mạng. Do đó, việc phát hiện sớm và can thiệp kịp thời đóng vai trò quan trọng giúp giảm tỷ lệ biến chứng và tử vong cho thai phụ.

Nguyên nhân gây thai ngoài tử cung

Thai ngoài tử cung xảy ra khi phôi thai làm tổ ở vị trí bất thường ngoài buồng tử cung. Nguyên nhân chính thường liên quan đến tình trạng viêm nhiễm phụ khoa hoặc tổn thương vòi trứng làm cản trở quá trình di chuyển của trứng đã thụ tinh vào tử cung.

Bên cạnh đó, một số yếu tố nguy cơ khác cũng làm tăng khả năng mang thai ngoài tử cung, bao gồm:

• Tiền sử mang thai ngoài tử cung trước đó.
• Đã từng phẫu thuật ống dẫn trứng hoặc vùng bụng chậu.
• Viêm vùng chậu do nhiễm trùng kéo dài.
• Bệnh lây truyền qua đường tình dục như lậu hoặc chlamydia.
• Hút thuốc lá làm ảnh hưởng đến chức năng của vòi trứng.
• Phụ nữ trên 35 tuổi có nguy cơ cao hơn do thay đổi nội tiết tố.
• Vô sinh hoặc từng sử dụng các biện pháp hỗ trợ sinh sản như thụ tinh trong ống nghiệm.

Việc nhận diện các yếu tố nguy cơ và có biện pháp phòng ngừa phù hợp đóng vai trò quan trọng trong việc giảm thiểu nguy cơ mang thai ngoài tử cung và bảo vệ sức khỏe sinh sản của phụ nữ.

Thai ngoài tử cung đoạn kẽ là gì?

Thai ngoài tử cung đoạn kẽ là một dạng hiếm gặp của thai ngoài tử cung khi phôi thai làm tổ tại đoạn kẽ ống dẫn trứng. Đây là phần ống dẫn trứng chạy xuyên qua lớp cơ tử cung trước khi mở ra khoang bụng. Đoạn kẽ có đường kính chỉ khoảng 0,7mm và dài từ 10 - 20mm, làm tăng nguy cơ vỡ thai do giới hạn không gian phát triển.

Tỷ lệ thai ngoài tử cung đoạn kẽ chiếm khoảng 2 - 4% tổng số ca thai ngoài tử cung, tương đương với 1 trong 2.500 - 5.000 trường hợp. Trước đây, tình trạng này chỉ được phát hiện qua khám nghiệm tử thi. Tuy nhiên, nhờ sự phát triển của các phương pháp chẩn đoán hiện đại, tỷ lệ phát hiện sớm đã tăng lên, góp phần giảm tỷ lệ tử vong mẹ xuống khoảng 2 - 2,5%. Dù vậy, nguy cơ tử vong vẫn cao hơn gấp 7 lần so với các dạng thai ngoài tử cung khác.

Các yếu tố nguy cơ của thai ngoài tử cung đoạn kẽ tương tự như các dạng thai ngoài tử cung khác. Nghiên cứu của Tulandi và cộng sự trên 32 trường hợp đã xác định các yếu tố nguy cơ bao gồm: Tiền sử thai ngoài tử cung (40,6%), từng cắt vòi trứng một bên hoặc cả hai bên (37,5%), thụ tinh trong ống nghiệm (34,4%), mắc bệnh lây truyền qua đường tình dục (25%) và sử dụng thuốc kích thích rụng trứng (3,1%).

Một nghiên cứu khác trên 27 ca cho thấy 54% có tiền sử cắt hay thắt vòi trứng, 54% từng bị thai ngoài tử cung, 29,7% mang thai nhờ thụ tinh trong ống nghiệm và 12,5% có tiền sử viêm vùng chậu. Tuy nhiên, nhiều trường hợp thai đoạn kẽ không có yếu tố nguy cơ rõ ràng.

Về thuật ngữ, trước đây “thai đoạn kẽ” và “thai ở sừng tử cung” thường được dùng thay thế nhau để chỉ thai làm tổ ở đoạn kẽ ống dẫn trứng. Tuy nhiên, hiện nay hai khái niệm này được tách biệt rõ ràng. Thai ở sừng tử cung thực chất là một dạng thai trong tử cung, khác với thai đoạn kẽ. Ngoài ra, thai đoạn kẽ cũng có thể bị nhầm lẫn với thai ở góc tử cung do vị trí tương đồng. Việc phân biệt chính xác giữa ba dạng thai này rất quan trọng vì ảnh hưởng trực tiếp đến phương pháp điều trị và tiên lượng của bệnh nhân.

Chẩn đoán thai ngoài tử cung đoạn kẽ

Thai ngoài tử cung đoạn kẽ là một tình trạng hiếm gặp nhưng nguy hiểm, có thể dẫn đến vỡ tử cung và đe dọa tính mạng người mẹ nếu không được phát hiện kịp thời. Việc chẩn đoán sớm có ý nghĩa quan trọng trong việc can thiệp và điều trị hiệu quả, giúp giảm nguy cơ biến chứng nghiêm trọng.

Giống như các dạng thai ngoài tử cung khác, chẩn đoán thai ngoài tử cung đoạn kẽ dựa vào tam chứng điển hình: Trễ kinh, đau bụng và ra máu âm đạo. Tuy nhiên, chỉ khoảng 40% trường hợp có đầy đủ ba triệu chứng này. Ngoài ra, các dấu hiệu này không đặc hiệu vì có thể gặp ở nhiều tình trạng khác trong giai đoạn đầu thai kỳ. Khi túi thai vỡ, sản phụ có thể xuất hiện triệu chứng đau bụng dữ dội, chảy máu ổ bụng nghiêm trọng dẫn đến sốc mất máu và có nguy cơ tử vong nếu không được cấp cứu kịp thời. Chính vì vậy, việc khám thai sớm ngay khi phát hiện có thai là điều cần thiết để phát hiện kịp thời những bất thường.

Hiện nay, siêu âm là phương pháp chẩn đoán chính, đặc biệt là siêu âm đầu dò âm đạo. Các đặc điểm siêu âm gợi ý thai ngoài tử cung đoạn kẽ bao gồm túi thai nằm cao ở đáy tử cung, buồng tử cung trống, khoảng cách từ túi thai đến khoang nội mạc tử cung ít nhất 1cm, lớp cơ tử cung bao quanh túi thai mỏng dưới 5mm. Ngoài ra, dấu hiệu “đường kẽ” (interstitial line sign) cũng là một yếu tố quan trọng trong chẩn đoán, với độ nhạy lên tới 80% và độ đặc hiệu 98%.

Trong những trường hợp khó xác định bằng siêu âm thông thường, các phương pháp hình ảnh nâng cao như siêu âm 3D, chụp cộng hưởng từ (MRI) hoặc nội soi ổ bụng có thể được chỉ định để xác nhận chẩn đoán. Việc áp dụng công nghệ chẩn đoán hiện đại giúp phát hiện sớm thai ngoài tử cung đoạn kẽ, từ đó đưa ra phương án điều trị phù hợp nhằm bảo vệ sức khỏe và tính mạng của thai phụ.

Phương pháp điều trị thai ngoài tử cung đoạn kẽ

Việc điều trị thai ngoài tử cung đoạn kẽ phụ thuộc vào thời điểm phát hiện, kích thước túi thai, triệu chứng lâm sàng cũng như mong muốn bảo tồn khả năng sinh sản của người mẹ. Hiện nay, có nhiều phương pháp điều trị khác nhau, bao gồm điều trị nội khoa và ngoại khoa, mỗi phương pháp đều có ưu điểm riêng và được chỉ định dựa trên tình trạng cụ thể của từng bệnh nhân.

Điều trị ngoại khoa là phương pháp triệt để và thường được lựa chọn trong nhiều trường hợp. Đây có thể là phương án điều trị ban đầu hoặc được áp dụng khi thai đoạn kẽ đã vỡ, điều trị nội khoa thất bại, thai đoạn kẽ đi kèm với thai trong tử cung hoặc khi bệnh nhân có tiền sử thai đoạn kẽ tái phát.

Trước đây, phương pháp kinh điển trong điều trị ngoại khoa bao gồm phẫu thuật cắt tử cung hoặc xén góc hình chêm qua đường mở bụng. Tuy nhiên, những phương pháp này gây tổn thương nghiêm trọng đến cấu trúc cơ tử cung, làm ảnh hưởng đến khả năng mang thai trong tương lai. Nhờ sự phát triển của phẫu thuật nội soi, các phương pháp ít xâm lấn như phẫu thuật xẻ góc và cắt góc qua nội soi ổ bụng ngày càng được ưu tiên, với tỷ lệ thành công đạt từ 95 - 97%.

Ngoài phẫu thuật, điều trị nội khoa bằng methotrexate cũng ngày càng trở thành một lựa chọn phổ biến, đặc biệt khi thai đoạn kẽ được phát hiện sớm. Methotrexate là một loại thuốc giúp làm thoái triển thai mà không cần can thiệp phẫu thuật, hạn chế nguy cơ tổn thương tử cung và giúp bảo tồn khả năng sinh sản. Việc tiêm methotrexate dưới hướng dẫn của siêu âm giúp nâng cao hiệu quả điều trị, giảm nguy cơ biến chứng.

Tóm lại, phương pháp điều trị thai ngoài tử cung đoạn kẽ đã có nhiều tiến bộ, giúp giảm thiểu tổn thương tử cung và cải thiện tiên lượng sinh sản cho bệnh nhân. Việc phát hiện sớm và lựa chọn phương pháp điều trị phù hợp đóng vai trò quan trọng trong việc bảo vệ sức khỏe và chức năng sinh sản của người bệnh. Ngoài ra, việc thăm khám sớm, đặc biệt sau khoảng một tuần trễ kinh, giúp xác định vị trí túi thai, từ đó phát hiện sớm nguy cơ thai ngoài tử cung. Nếu được chẩn đoán sớm, bệnh nhân có thể được điều trị bằng thuốc, tránh can thiệp phẫu thuật không cần thiết và bảo tồn khả năng sinh sản.