Thất ngôn là gì? Nguyên nhân dẫn đến thất ngôn và phương pháp điều trị

Thất ngôn thường xảy ra sau khi bị chấn thương vùng đầu, chủ yếu là tổn thương não ở bên bán cầu trội. Thất ngôn có thể được điều trị bằng phương pháp y học hoặc các phương pháp phục hồi chức năng. Vậy cụ thể thất ngôn là gì?

Thất ngôn là gì?

Thất ngôn hay còn được gọi là chứng mất ngôn ngữ, là một rối loạn chức năng ngôn ngữ. Thất ngôn có thể liên quan đến giảm khả năng hiểu hoặc khả năng diễn đạt các từ ngữ hoặc thể hiện các tín hiệu ngôn ngữ như đọc, viết do não bị tổn thương. Thất ngôn là hội chứng thuộc về hệ thần kinh, ảnh hưởng đến khả năng ngôn ngữ của người bệnh. Thất ngôn chủ yếu gặp ở người lớn tuổi, người đã biết nghe, đọc, nói, viết bình thường. 

Căn cứ theo lâm sàng, thất ngôn được chia làm hai nhóm chính là thất ngôn tiếp nhận và thất ngôn biểu đạt với các dạng như sau:

Thất ngôn Wernicke

Thất ngôn Wernicke (thất ngôn tiếp nhận) là tình trạng bệnh nhân có thể nghe người khác nói nhưng không hiểu được, người bệnh có thể đọc được chữ viết nhưng không hiểu người khác viết gì. Bệnh nhân mắc chứng thất ngôn Wernicke nói trôi chảy nhưng bị rối loạn ngôn ngữ bao gồm cấu trúc âm thanh biến dạng, dùng sai từ và sai hình vị.

Thất ngôn Broca

Thất ngôn Broca (thất ngôn biểu đạt) là dạng thất ngôn khả năng diễn đạt ngôn ngữ nói hoặc viết bị khó khăn nhưng khả năng hiểu ngôn ngữ nói và viết còn tốt. Người bệnh có thể nói nhanh, nói dễ nhưng người khác không hiểu họ nói những gì.

Thất ngôn Broca dễ bị đánh giá nhầm là thất ngôn hoàn toàn nếu bác sĩ khám không kỹ khả năng hiểu lời nói và chữ viết của bệnh nhân. Thời gian đầu khi bị thất ngôn Broca sẽ khó phân biệt so với thất ngôn hoàn toàn nhưng sau một khoảng thời gian, thất ngôn Broca mới xuất hiện rõ ràng trong khi khả năng hiểu ngôn ngữ nói và viết của người bệnh bình thường.

Thất ngôn dẫn truyền

Thất ngôn dẫn truyền là tổn thương dưới vỏ bán cầu não trái thường là dưới thùy thái dương trên hoặc dưới hồi đỉnh dưới. Thất ngôn dẫn truyền khiến người bệnh khó lặp lại các từ và cụm từ không quen thuộc tuy nhiên khả năng hiểu ngôn ngữ nói và viết tốt hơn những bệnh nhân thất ngôn Wernicke.

Thất ngôn toàn bộ

Thất ngôn toàn bộ là một loại thất ngôn mà người bệnh mất khả năng hoặc khó khăn trong việc hiểu cũng như diễn đạt bằng lời nói và chữ viết. Bệnh nhân mắc chứng thất ngôn toàn bộ do bị tổn thương ở cả vùng Broca và Wernicke do có nhiều ổ nhồi máu hoặc nhồi máu rộng bên bán cầu não trội.

Biểu hiện của người bị thất ngôn

Bệnh nhân thất ngôn thường xuất hiện một số biểu hiện như nói những câu ngắn, không đầy đủ nội dung hoặc vô nghĩa. Người bệnh nói những từ ngữ hoặc âm thanh khác thay thế do không thể diễn đạt được ý muốn của mình. Người bệnh nói những từ khiến người nghe không hiểu được ý nghĩa, khó khăn trong việc tìm từ mô tả. Không hiểu được người khác nói gì trong một cuộc trò chuyện, không hiểu người khác đang đọc những gì và đôi khi viết những câu vô nghĩa. 

Nguyên nhân dẫn đến thất ngôn

Nguyên nhân chính dẫn đến thất ngôn là những tổn thương ở não do đột quỵ, cụ thể là tắc nghẽn hoặc vỡ mạch máu não. Việc này dẫn đến giảm hoặc mất máu lên não khiến các tế bào não chết hoặc tổn thương tại các vùng kiểm soát ngôn ngữ ở não. Đối với các dạng thất ngôn sẽ có những nguyên nhân cụ thể dẫn đến mức độ thất ngôn khác nhau như:

• Thất ngôn Wernicke: Đây là dạng thất ngôn gây nên bởi tổn thương sau trên thùy thái dương của bán cầu ưu thế. Các nguyên nhân hay gặp dẫn đến thất ngôn Wernicke là người bị nhồi máu động mạch não giữa, sa sút trí tuệ mạch máu, xuất huyết não hay bị migraine nhất thời. Một số nguyên nhân ít gặp là người bị bệnh Alzheimer, bị tổn thương dạng khối hoặc bị thất ngôn tiến triển nguyên phát.
• Thất ngôn Broca: Vùng tổn thương là vùng Broca ở bán cầu não trội. Những nguyên nhân thường gặp dẫn đến thất ngôn Broca như nhồi máu động mạch máu não giữa, nhồi máu não, bán cầu ưu thế, chứng mất trí mạch máu. Ngoài ra, người mắc bệnh Alzheimer, có khối tổn thương ở não, chấn thương não, bị migraine hoặc mắc bệnh thất ngôn tiến triển nguyên phát cũng có thể mắc chứng thất ngôn Broca.
• Thất ngôn dẫn truyền: Vùng tổn thương là đường dẫn truyền thần kinh kết nối giữa vùng Broca và vùng Wernicke liên quan đến chức năng lời nói. Nguyên nhân chủ yếu dẫn đến thất ngôn dẫn truyền là do nhồi máu não, xuất huyết não hoặc có khối u não.
• Thất ngôn toàn bộ: Vùng tổn thương bao gồm cả vùng Broca và vùng Wernicke mà nguyên nhân chính là do nhồi máu, xuất huyết não, chấn thương hoặc có khối u não. 

Cách điều trị thất ngôn

Thất ngôn khiến người bệnh gặp nhiều cản trở trong việc giao tiếp hàng ngày. Tùy thuộc vào mức độ bệnh và nguyên nhân chính dẫn đến thất ngôn mà cách điều trị có thể khác biệt. Nếu người bệnh chỉ bị tổn thương não ở mức độ nhẹ thì có thể phục hồi khả năng ngôn ngữ mà không cần điều trị. Tuy nhiên đối với những người thất ngôn sẽ cần học và thực hành lại các kỹ năng ngôn ngữ cũng như các phương thức khác trong giao tiếp, quá trình điều trị này cần có sự hỗ trợ từ các thành viên trong gia đình.

Việc phục hồi kỹ năng ngôn ngữ đối với người thất ngôn là cả một quá trình dài nhưng chỉ tiến bộ đáng kể mà rất ít ai lấy lại hoàn toàn mức độ giao tiếp giống như trước khi bị tổn thương. Người thân trong gia đình cần lưu ý những điều sau đây để hỗ trợ người bệnh cải thiện kỹ năng ngôn ngữ như:

• Dành thời gian trò chuyện, chăm sóc và tương tác với bệnh nhân.
• Sử dụng cử chỉ, hành động kèm theo khi giao tiếp với bệnh nhân.
• Sử dụng từ ngữ ngắn gọn, câu đơn giản để bệnh nhân dễ hiểu nhất.
• Kiên nhẫn trò chuyện với bệnh nhân, không nên chuyển chủ đề nếu bệnh nhân không trả lời được câu hỏi trước đó.
• Không nên cắt ngang lời bệnh nhân đang cố gắng nói.
• Không nên la hét vào tai người bệnh.
• Không nên để bệnh nhân giao tiếp với quá nhiều người cùng một lúc.
• Kết hợp tập các bài tập trị liệu chung với người bệnh và tạo cho người bệnh môi trường vui vẻ để luyện tập.

Thất ngôn là rối loạn ngôn ngữ xuất hiện sau khi người bệnh gặp các tổn thương não khiến người bệnh gặp khó khăn trong việc giao tiếp. Việc điều trị thất ngôn cần nhiều thời gian và đòi hỏi sự kiên trì của các thành viên trong gia đình cùng nhân viên y tế để giúp bệnh nhân phục hồi kỹ năng. Hy vọng bài viết trên đây giúp bạn hiểu rõ hơn về thất ngôn, những nguyên nhân dẫn đến thất ngôn và phương pháp điều trị bệnh. 

Xem thêm: Biểu hiện và cách điều trị rối loạn ngôn ngữ ở trẻ