Thế nào là hạ thân nhiệt chỉ huy? Quy trình hạ thân nhiệt chỉ huy như thế nào?

Hạ thân nhiệt chỉ huy là một kỹ thuật có giá trị quan trọng trong hồi sức cấp cứu và cấp cứu tim mạch. Đây là một chiến lực giúp bảo vệ hệ thần kinh hiệu quả, cải thiện tưới máu giúp giảm các tổn thương não bộ sau ngừng tim, giảm phù não, cung cấp oxy và tăng khả năng sống sót cho người bệnh. Vậy hạ thân nhiệt chỉ huy là gì và quy trình hạ thân nhiệt chỉ huy như thế nào? Nhà thuốc Long Châu đã tổng hợp những thông tin hữu ích trong bài viết dưới đây để giúp bạn đọc giải đáp các thắc mắc trên.

Thế nào là hạ thân nhiệt chỉ huy?

Hạ thân nhiệt chỉ huy còn được gọi với những cái tên khác như hạ thân nhiệt chủ động hay liệu pháp kiểm soát thân nhiệt mục tiêu, là một phương pháp sử dụng các kỹ thuật làm lạnh nhằm kiểm soát thân nhiệt của người bệnh một cách chủ động, nhiệt độ cơ thể bình thường của người bệnh sẽ hạ xuống dưới mức thân nhiệt sinh lý bình thường.

Thông thường, thân nhiệt của người bệnh sẽ luôn được giữ ở mức từ 33 - 36 độ C trong vòng từ 24 - 72 giờ sau khi ngừng tuần hoàn hô hấp với mục đích nhằm giảm nguy cơ tử vong và các di chứng thần kinh sau khi ngừng tuần hoàn. Vậy cơ chế hạ thân nhiệt chỉ huy như thế nào?

Cơ chế hạ thân nhiệt chỉ huy

Những bệnh nhân sau khi bị ngừng tuần hoàn cho dù được cứu sống nhưng thường phải đối mặt với các di chứng tổn thương não bộ hết sức nặng nề như liệt nửa người hoặc liệt toàn thân, co giật, mất trí nhớ, hôn mê và sống thực vật.

Trong hạ thân nhiệt chỉ huy, người bệnh sẽ được điều trị bằng nhiệt độ, nhiệt độ ở đây chính là thuốc điều trị. Thân nhiệt của người bệnh sẽ được hạ xuống mức từ 33 - 36 độ C và mực nhiệt độ này sẽ được duy trì trong một khoảng thời gian nhất định. Khi thân nhiệt của bệnh nhân đã hạ xuống, não sẽ giảm phù, bớt viêm, tình trạng độc tế bào não được cải thiện, sự tưới máu và cung cấp oxy cho não được tốt hơn. Từ đó, não bộ sẽ phục hồi nhanh chóng hơn. Do đó, hạ thân nhiệt chỉ huy sẽ giúp tăng cơ hội sống sót cho bệnh nhân, ý thức và vận động phục hồi tốt hơn.

Cơ chế của kỹ thuật hạ thân nhiệt chỉ huy bao gồm nhiều yếu tố như:

• Giảm chuyển hóa yếm khí tế bào;
• Giảm nhu cầu sử dụng oxy của mô;
• Giảm sản xuất gốc tự do;
• Giảm vận chuyển canxi vào tế bào;
• Giảm giải phóng các chất gây chuyển hoá kích thích;
• Giảm tổn thương hàng rào máu não;
• Giảm toan hoá nội bào…

Từ đó, giúp giảm tình trạng tổn thương các mô não do thiếu máu sau khi ngừng tuần hoàn.

Những trường hợp ứng dụng của kỹ thuật hạ thân nhiệt chỉ huy

Phương pháp hạ thân nhiệt chỉ huy được chỉ định trong những trường hợp dưới đây:

• Bảo vệ các tế bào thần kinh ở những người bệnh bị hôn mê sau khi ngừng tuần hoàn hô hấp.
• Bệnh nhân bị hôn mê sau ngừng tuần hoàn và có biểu hiện bị rung thất - nhanh thất vô mạch trong quá trình hồi sinh tim phổi.
• Bệnh nhân bị hôn mê sau ngừng tuần hoàn hô hấp và có biểu hiện tâm thu - hoạt động điện vô mạch trong quá trình hồi sinh tim phổi.
• Người bệnh bị tăng áp lực nội sọ kéo dài và không đáp ứng với các biện pháp điều trị nội khoa.

Không có chống chỉ định tuyệt đối đối với phương pháp hạ thân nhiệt chỉ huy. Đối với trường hợp người bệnh bị rối loạn đông máu, nhiễm trùng nặng, rối loạn huyết động nặng và kéo dài, sốc tim hoặc xảy ra hiện tượng chảy máu kéo dài. Lúc này, bác sĩ có thể tiến hành hạ thân nhiệt chủ động sau khi đã điều chỉnh được các rối loạn đông máu, xử lý các nhiễm trùng và ổn định huyết động.

Quy trình hạ thân nhiệt chỉ huy như thế nào?

Trước khi tiến hành hạ thân nhiệt cho người bệnh, bác sĩ sẽ giải thích rõ ràng cho người nhà về tình trạng sức khỏe của bệnh nhân, những lợi ích và biến chứng có thể xảy ra cũng như chi phí của đợt điều trị bằng phương pháp này.

Có hai cách để hạn thân nhiệt chỉ huy:

• Hạ thân nhiệt ngoại biên (hay còn gọi là hạ thân nhiệt bề mặt): Bác sĩ sẽ sử dụng chăn lạnh, nước lạnh, miếng dán với các thiết bị trao đổi nhiệt… Nếu người bệnh có nhiễm trùng ngoài da ở diện rộng thì sẽ có nguy cơ bị tổn thương do miếng dán hạ thân nhiệt. Do đó, bác sĩ nên lựa chọn phương pháp hạ thân nhiệt trung tâm.
• Hạ thân nhiệt trung tâm (hay còn gọi là hạ thân nhiệt bên trong): Sử dụng một caraher có chứa dung dịch lạnh để đưa vào tĩnh mạch trung tâm hoặc dung dịch lạnh được truyền vào tuần hoàn chung.

Các giai đoạn của phương pháp hạ thân nhiệt chỉ huy:

• Giai đoạn hạ thân nhiệt nhanh: Sử dụng một trong hai phương pháp trên để hạ thân nhiệt, nhiệt độ cơ thể của bệnh nhân sẽ hạ nhanh đến mức đạt được thân nhiệt mục tiêu là 33 - 36 độ C trong vòng từ 1 - 3 tiếng.
• Giai đoạn duy trì thân nhiệt mục tiêu: Tùy thuộc vào chiến lược điều trị và tình trạng sức khỏe của người bệnh mà nhiệt độ trung tâm mục tiêu có thể duy trì từ 24 - 48 tiếng.
• Giai đoạn làm ấm trở lại: Thân nhiệt của người bệnh được tăng từ 0.25 - 0,5 độ C/giờ để tránh tình trạng rối loạn huyết động hoặc các biến chứng phù phổi cấp.
• Giai đoạn duy trì nhiệt độ cơ thể bình thường: Nhiệt độ trung tâm sẽ được duy trì từ 36,5 - 37,5 độ C trong 24 tiếng.

Phương pháp hạ thân nhiệt chỉ huy sẽ giúp cho bệnh nhân bị ngừng tuần hoàn có nhiều cơ hội sống sót. Theo các nghiên cứu khoa học trên thế giới đã chứng minh rằng, kỹ thuật hạ thân nhiệt sẽ giúp giảm tỷ lệ tử vong khoảng 14% và giảm tỷ lệ di chứng nặng nề khoảng 11%. Phương pháp hạ thân nhiệt chỉ huy nên được thực hiện trước 6 tiếng để có thể đạt được hiệu quả cao nhất, hiệu quả điều trị có thể giảm nếu bệnh nhân vào cấp cứu sau 6 tiếng.

Một số lưu ý cần biết trong cấp cứu hạ thân nhiệt chỉ huy

Khi sử dụng kỹ thuật hạ thân nhiệt chỉ huy, bác sĩ cần lưu ý đến một số vấn đề sau:

• Kiểm soát thân nhiệt phải là mục đích then chốt trong quá trình điều trị cho người bệnh bị tổn thương thần kinh.
• Bệnh nhân có thể bị tổn thương não bộ khi tăng thân nhiệt, do đó cần hết sức cẩn trọng.
• Xử trí thân nhiệt phải tiến hành trên những bệnh nhân bị ngừng tim có phân ly/vô tâm thu điện cơ hoặc nhịp tim rung thất/nhanh thất.
• Khuyến cáo nên lựa chọn nhiệt độ 33 độ C trong ít nhất 24 giờ, tuy nhiên 36 độ C vẫn là một chọn lựa nếu được kiểm soát một cách chặt chẽ.

Mặc dù, kỹ thuật hạ thân nhiệt chỉ huy đối với bệnh nhân bị ngừng tuần hoàn đã được ứng dụng rộng rãi trên thế giới và mang lại hiệu quả tốt nhưng vẫn còn ở bước đầu đối với Việt Nam. Tuy nhiên, phương pháp này đã mang lại hiệu quả tích cực và hứa hẹn cho một tương lai khả quan đối với bệnh nhân hôn mê sâu sau ngừng tuần hoàn hoặc nhồi máu cơ tim cấp, đột quỵ.

Xem thêm:

• Tình trạng tăng thân nhiệt ác tính trong gây mê là gì?
• Nhận biết và điều trị rối loạn thân nhiệt ở trẻ sơ sinh
• Giới hạn chịu lạnh của mỗi người có giống nhau không?