Tìm hiểu về ưu nhược điểm của xét nghiệm miễn dịch

Xét nghiệm miễn dịch với khả năng phát hiện chính xác và nhạy bén các chất trong cơ thể đã trở thành một công cụ không thể thiếu trong y học hiện đại. Tuy nhiên, như bất kỳ phương pháp nào, xét nghiệm miễn dịch cũng có những ưu điểm và hạn chế riêng. Việc hiểu rõ những ưu nhược điểm của xét nghiệm miễn dịch giúp chúng ta sử dụng nó một cách hiệu quả và chính xác nhất.

Xét nghiệm miễn dịch là gì? Có những loại nào?

Xét nghiệm miễn dịch là một kỹ thuật xét nghiệm quan trọng trong y học, dựa trên phản ứng đặc hiệu giữa kháng nguyên và kháng thể để phát hiện và định lượng các chất có trong mẫu bệnh phẩm như máu, nước tiểu, dịch cơ thể… Khi kháng nguyên (các chất lạ xâm nhập vào cơ thể) và kháng thể (protein do hệ miễn dịch sản xuất để chống lại kháng nguyên) gặp nhau, chúng sẽ kết hợp với nhau tạo thành phức hợp miễn dịch. Phản ứng này có thể được phát hiện và định lượng bằng các phương pháp khác nhau, từ đó cung cấp thông tin về sự hiện diện và nồng độ của các chất cần xét nghiệm.

Có những loại xét nghiệm miễn dịch nào?

Có nhiều loại xét nghiệm miễn dịch khác nhau, được phân loại dựa trên nguyên lý và kỹ thuật thực hiện như:

• Xét nghiệm miễn dịch cạnh tranh dựa trên sự cạnh tranh giữa kháng nguyên mẫu và kháng nguyên đánh dấu để liên kết với một lượng kháng thể giới hạn.
• Xét nghiệm miễn dịch không cạnh tranh sử dụng kháng thể dư để phát hiện kháng nguyên mẫu.
• Xét nghiệm miễn dịch men sử dụng enzyme gắn với kháng thể hoặc kháng nguyên để tạo ra tín hiệu có thể đo lường được.
• Xét nghiệm miễn dịch huỳnh quang và phóng xạ sử dụng các chất chỉ thị huỳnh quang hoặc phóng xạ để phát hiện phức hợp kháng nguyên - kháng thể.

Ứng dụng của xét nghiệm miễn dịch

Ứng dụng của xét nghiệm miễn dịch rất đa dạng, bao gồm:

• Chẩn đoán các bệnh nhiễm trùng (vi khuẩn, virus, ký sinh trùng), bệnh tự miễn, dị ứng, HIV, viêm gan B, cúm, phát hiện dấu ấn ung thư và nhiều bệnh lý khác.
• Xét nghiệm miễn dịch giúp theo dõi hiệu quả điều trị và phát hiện sớm các dấu hiệu tái phát của bệnh.
• Xét nghiệm miễn dịch có thể được sử dụng để sàng lọc một số bệnh trong cộng đồng, giúp phát hiện sớm bệnh và điều trị kịp thời.
• Xét nghiệm miễn dịch cũng được ứng dụng trong nghiên cứu y sinh để tìm hiểu về cơ chế bệnh và phát triển các phương pháp điều trị mới.

Ưu nhược điểm của xét nghiệm miễn dịch

Giống như bất kỳ phương pháp xét nghiệm nào, xét nghiệm miễn dịch cũng có những ưu điểm và hạn chế riêng. Cụ thể là:

Ưu điểm của xét nghiệm miễn dịch

Xét nghiệm miễn dịch sở hữu những ưu điểm vượt trội, góp phần quan trọng vào việc nâng cao hiệu quả chẩn đoán và điều trị trong y học hiện đại như:

• Tính đặc hiệu cao: Nhờ vào khả năng nhận diện và liên kết đặc hiệu giữa kháng nguyên và kháng thể, xét nghiệm miễn dịch có thể phát hiện chính xác các chất cần phân tích, giảm thiểu đáng kể tỷ lệ kết quả dương tính giả.
• Độ nhạy cao của xét nghiệm miễn dịch cho phép phát hiện các chất ở nồng độ rất thấp, thậm chí chỉ vài picogram (10^-12 gram) trên mỗi ml máu. Nhờ đó, xét nghiệm miễn dịch có thể phát hiện sớm các dấu hiệu bệnh lý, trước khi các triệu chứng lâm sàng xuất hiện, giúp can thiệp và điều trị kịp thời, tăng cơ hội chữa khỏi cho bệnh nhân.
• Xét nghiệm miễn dịch còn có thể thực hiện trên nhiều loại mẫu bệnh phẩm như mẫu máu, nước tiểu, dịch não tủy, dịch khớp, mô...
• Thời gian thực hiện xét nghiệm miễn dịch nhanh, có thể cho kết quả chỉ trong vòng vài phút đến vài giờ. Từ đó giúp bác sĩ đưa ra quyết định điều trị nhanh chóng, nhất là trong các trường hợp cấp cứu.

Nhược điểm của xét nghiệm miễn dịch

Mặc dù sở hữu nhiều ưu điểm vượt trội, xét nghiệm miễn dịch cũng không tránh khỏi một số hạn chế nhất định như:

• Hiện tượng kháng thể chéo: Trong một số trường hợp, kháng thể được tạo ra để chống lại một loại kháng nguyên cụ thể có thể phản ứng với các kháng nguyên khác có cấu trúc tương tự, dẫn đến kết quả dương tính giả.
• Các yếu tố bên ngoài như nhiệt độ, pH, chất bảo quản, kỹ thuật thực hiện xét nghiệm cũng có thể ảnh hưởng đến độ chính xác của kết quả.
• Chi phí thực hiện xét nghiệm miễn dịch khá cao vì xét nghiệm sử dụng công nghệ mới như giải trình tự gen nên chưa được sử dụng rộng rãi.

Lưu ý khi thực hiện xét nghiệm miễn dịch

Ngoài thông tin về ưu nhược điểm của xét nghiệm miễn dịch, nếu có ý định thực hiện xét nghiệm này, bạn cũng nên lưu ý một số vấn đề sau:

Bạn nên lựa chọn phòng xét nghiệm uy tín, được trang bị đầy đủ các thiết bị hiện đại, tuân thủ nghiêm ngặt các quy trình kiểm soát chất lượng và có đội ngũ kỹ thuật viên được đào tạo bài bản để đảm bảo kết quả xét nghiệm chính xác.

Mỗi loại xét nghiệm miễn dịch có yêu cầu khác nhau về loại mẫu, cách lấy mẫu, thời gian và điều kiện bảo quản. Việc tuân thủ đúng quy trình lấy mẫu và bảo quản mẫu bệnh phẩm là rất quan trọng để không làm ảnh hưởng đến kết quả xét nghiệm.

Đa số các xét nghiệm miễn dịch thông thường, như xét nghiệm kháng thể, xét nghiệm viêm gan B, C, HIV, giang mai, xét nghiệm hormon tuyến giáp... không yêu cầu kiêng ăn trước khi thực hiện. Bạn có thể ăn uống bình thường trước khi đi xét nghiệm. Một số xét nghiệm miễn dịch đặc biệt có thể yêu cầu kiêng ăn trong một khoảng thời gian nhất định trước khi thực hiện. Ví dụ, xét nghiệm đường huyết, xét nghiệm mỡ máu thường yêu cầu kiêng ăn từ 8 - 12 tiếng để đảm bảo kết quả chính xác.

Ngoài ra, một số loại thuốc có thể ảnh hưởng đến kết quả xét nghiệm miễn dịch. Vì vậy, bạn nên thông báo cho bác sĩ về các loại thuốc bạn đang sử dụng.

Xét nghiệm miễn dịch là một công cụ hữu ích trong chẩn đoán và theo dõi bệnh. Hy vọng những thông tin về ưu nhược điểm của xét nghiệm miễn dịch trên đây có thể giúp bạn yên tâm hơn khi cần thực hiện xét nghiệm này. 

Xem thêm:

• Những ai cần làm xét nghiệm NIPT?
• Glucose trong xét nghiệm máu là gì? Tìm hiểu về chỉ số Glucose