Trẻ chậm phát triển trí tuệ: Nguyên nhân, cách nhận biết và điều trị

Trạng thái trí tuệ phát triển chậm ở trẻ đặc trưng bởi sự giảm sâu sắc trong khả năng xử lý thông tin (thường là chỉ số IQ dưới 75), đồng thời gặp phải rào cản trong việc thích ứng như giao tiếp, kỹ năng xã hội, tự chăm sóc… Hãy cùng Nhà thuốc Long Châu tìm hiểu kĩ hơn nữa về trẻ chậm phát triển trí tuệ qua bài viết dưới đây.

Khái niệm về trẻ chậm phát triển trí tuệ

Chậm phát triển tâm thần hay chậm phát triển trí tuệ được xem như một dạng rối loạn phát triển thần kinh, xuất hiện sớm trong giai đoạn thời thơ ấu. Nó thường xuất hiện trước khi trẻ đến tuổi đi học và gây ảnh hưởng đến sự phát triển của các cá nhân và xã hội. 

Chậm phát triển trí tuệ ở trẻ liên quan đến khó khăn trong việc thu nhận, duy trì hoặc áp dụng các kỹ năng và các thông tin chi tiết, bao gồm các khó khăn về khả năng chú ý, trí nhớ, cách giải quyết vấn đề, ngôn ngữ, sự nhận thức hoặc tương tác với xã hội. Các rối loạn phát triển thần kinh phổ biến khác bao gồm: Rối loạn tăng động giảm chú ý, rối loạn phổ tự kỷ và rối loạn học tập.

Trẻ chậm phát triển trí tuệ thường được ghi nhận ở độ tuổi dưới 18 tuổi và được phân loại thành 4 cấp độ như sau:

• Mức độ nhẹ: Thống kê cho thấy khoảng 80% trẻ chậm phát triển trí tuệ ở mức độ nhẹ. Chỉ số IQ thuộc khoảng 50 - 75, điều này giúp trẻ được đi học tiểu học. Mặc dù cần thời gian để học các kỹ năng như nói, viết, đọc... nhưng với sự hỗ trợ và giáo dục đúng cách, trẻ vẫn hoàn toàn có thể học tốt và tự lập khi lớn lên.
• Mức độ trung bình: Ở cấp độ chậm phát triển trung bình, chỉ số IQ dao động từ 35 - 55. Trẻ vẫn có thể thực hiện các hoạt động sinh hoạt cơ bản thường ngày như ăn uống, tắm rửa… dưới sự theo dõi và chỉ bảo của bố mẹ. Trẻ cũng có thể đọc, viết, đếm các con số nhưng tiến trình học hỏi khá chậm. Khi lớn lên, trẻ cần người lớn giám sát và chăm sóc.
• Mức độ nặng: Chỉ khoảng 3 - 5% trẻ chậm phát triển ở mức nặng. Trẻ có chỉ số IQ từ 20 - 40, cho phép họ học được các kỹ năng giao tiếp và kỹ năng tự chăm sóc bản thân. Tuy nhiên, khi trưởng thành, trẻ cần sống trong môi trường nhà tập thể và được giám sát.
• Mức độ rất nặng: Chậm phát triển ở cấp độ rất nặng khá hiếm xảy ra, chỉ chiếm khoảng 1 - 2% tổng số trẻ. Hệ thống thần kinh bị tổn thương là lí do khiến chỉ số IQ của trẻ luôn dưới 20. Do đó, để học các kỹ năng giao tiếp phổ thông và tự chăm sóc, trẻ bị chậm phát triển trí tuệ luôn cần sự giúp đỡ từ người lớn.

Vì vậy, một trong những yếu tố quan trọng nhất là đưa trẻ đi kiểm tra ngay từ sớm. Nghiên cứu đã chỉ ra rằng, nuôi dạy con với tình yêu thương và phát hiện kịp thời các dấu hiệu nghi ngờ về chậm phát triển trí tuệ và ngôn ngữ, giúp điều trị sớm và tạo cơ hội học tập thích hợp, có thể tạo ra sự khác biệt đáng kể trong sự phát triển dài hạn của trẻ.

Nguyên nhân gây ra việc trẻ chậm phát triển trí tuệ

Nếu vô tình bạn nhận thấy con bạn có sự phát triển trí tuệ chậm hơn so với các bạn cùng tuổi, là bậc cha mẹ thì thay vì cảm thấy xấu hổ, hãy đồng hành cùng con để xác định nguyên nhân và tìm ra các phương pháp điều trị hiệu quả.

Dưới đây là một số nguyên nhân dẫn đến trẻ chậm phát triển trí tuệ mà bạn nên biết:

• Yếu tố di truyền: Có khả năng cao trẻ chậm phát triển trí tuệ nếu bố mẹ gặp phải các vấn đề thần kinh hoặc rối loạn chuyển hóa, chẳng hạn như bệnh Phenylceton niệu.
• Vấn đề trong thai kỳ: Thói quen sinh hoạt của mẹ bầu ảnh hưởng trực tiếp đến phát triển của thai nhi. Việc mắc phải những vấn đề như hút thuốc lá, sử dụng rượu bia, ma túy (đặc biệt vào ba tháng đầu thai kỳ), nhiễm ký sinh trùng hoặc vi sinh vật, rối loạn tuyến sữa… đều có thể dẫn đến tăng nguy cơ trẻ chậm phát triển.
• Bệnh tật và chấn thương: Trẻ còn yếu đối với các yếu tố ngoại lai khi mới sinh ra. Thiếu tiêm đầy đủ vaccine phòng ngừa bệnh thủy đậu, sởi… hoặc gặp phải viêm não, nhiễm trùng não, chấn thương bởi tai nạn, ngã từ trên cao, cũng có thể ảnh hưởng đến sự phát triển trí tuệ.
• Môi trường sống: Môi trường ô nhiễm, chất độc hại và tình cảnh bạo lực cũng gây chậm phát triển trí tuệ. Nếu mẹ không cung cấp đủ chất dinh dưỡng trong thai kỳ, trẻ có thể bị suy nhược và chậm phát triển não bộ.

Điều quan trọng là đưa trẻ đi kiểm tra sớm và đồng hành chăm sóc, hỗ trợ con để tìm hiểu nguyên nhân và thực hiện các biện pháp khắc phục hiệu quả.

Cách để nhận biết trẻ chậm phát triển trí tuệ

Dưới đây là một số dấu hiệu giúp phụ huynh nhận biết con của mình liệu có chậm phát triển trí tuệ hay không:

• Thời gian bắt đầu ngồi, đi trễ hơn so với các trẻ khác cùng độ tuổi.
• Nói không rõ ràng, khó hiểu hoặc lờ mờ.
• Trẻ ghi nhớ không tốt các thông tin đơn giản như tên, sự việc vừa diễn ra.
• Việc tiếp thu các kỹ năng cơ bản như ăn uống, mặc quần áo… và kiến thức thường diễn ra chậm hơn, cần sự hỗ trợ từ người khác.
• Thiếu tập trung, khó hiểu hoặc không có khả năng suy nghĩ logic như các trẻ cùng trang lứa.

Liệu trẻ chậm phát triển trí tuệ có khả năng điều trị không?

Phát triển trí tuệ chậm có thể được giải quyết. Thay vì bồn chồn lo lắng, các cặp bố mẹ hãy can thiệp kịp thời để giúp trẻ cải thiện trí tuệ.

Chế độ dinh dưỡng

Chế độ dinh dưỡng đóng vai trò quan trọng trong quá trình phát triển của trẻ. Bố mẹ cần cung cấp đầy đủ chất dinh dưỡng cho bé, đặc biệt là các thực phẩm giàu chất béo Omega 3 như cá hồi, cá thu... Bởi những thực phẩm này có thể cải thiện thị lực, giấc ngủ và hỗ trợ sự phát triển của bộ não. Không những thế, bổ sung các thực phẩm giàu vitamin và khoáng chất cũng hỗ trợ trẻ phát triển toàn diện.

Giáo dục là chìa khóa

Quá trình học tập của trẻ chậm phát triển sẽ đối mặt với rất nhiều khó khăn. Bố mẹ cần sự kiên trì và nhẫn nại đồng hành để cùng trẻ vượt qua. Dành thời gian quan tâm và hướng dẫn trẻ là điều quan trọng. Tùy theo mức độ chậm phát triển, bố mẹ đưa ra kế hoạch học tập phù hợp với khả năng nhận thức và hành vi của trẻ.

Liệu pháp tâm lý hỗ trợ

Trẻ chậm phát triển trí tuệ có thể trải qua tình trạng sợ hãi hoặc lo lắng mà không rõ nguyên nhân. Bố mẹ cần đưa trẻ đến chuyên gia tư vấn nếu nhận thấy những biểu hiện tâm lý bất thường. Chuyên gia về tâm lý sẽ đưa ra kế hoạch điều trị phù hợp cho trẻ và kết hợp chặt chẽ với giáo viên cũng như bố mẹ để giám sát hành vi của trẻ.

Sau khi đọc bài viết, Nhà thuốc Long Châu hy vọng bạn đã hiểu rõ hơn về khái niệm, nguyên nhân, dấu hiệu và cách điều trị đối với trẻ chậm phát triển trí tuệ. Khi nhận thấy trẻ của mình có những biểu hiện tâm lý và hành vi bất thường, bố mẹ nên đưa trẻ đến chuyên gia tư vấn để có các biện pháp can thiệp kịp thời.