Tăng động - Rối loạn tăng động giảm chú ý: Bệnh lý thường gặp ở trẻ

Tăng động là gì?

Tăng động được coi là một rối loạn phát triển thần kinh. Rối loạn phát triển thần kinh là các tình trạng thần kinh xuất hiện sớm ở thời thơ ấu, khoảng thời gian trước khi nhập học, làm suy giảm sự phát triển của các chức năng cá nhân, xã hội, học tập và nghề nghiệp. Dẫn đến khó khăn trong việc thu nhận, duy trì hoặc áp dụng các kỹ năng hoặc thông tin.

Rối loạn phát triển thần kinh có thể bao gồm rối loạn chức năng ở một hoặc nhiều điều sau đây: Chú ý, trí nhớ, nhận thức, ngôn ngữ, tương tác xã hội hoặc giải quyết vẫn đề. Các rối loạn phát triển thần kinh phổ biến khác bao gồm rối loạn phổ tự kỷ, rối loạn học tập (ví dụ: Chứng khó đọc) và chậm phát triển trí tuệ.

Những dấu hiệu và triệu chứng của tăng động

Bệnh thường xảy ra trước khi trẻ 4 tuổi và không thay đổi trước 12 tuổi. Độ tuổi cao nhất để chẩn đoán là từ 8 đến 10 tuổi; tuy nhiên, những trẻ bị tăng động ở dạng giảm chú ý có thể không chẩn đoán được cho đến sau tuổi vị thành niên.

Các triệu chứng và dấu hiệu tăng động chính bao gồm:

• Giảm tập trung.
• Hấp tấp, bốc đồng.
• Hiếu động thái quá.

Tính bốc đồng, hấp tấp là các hành động vội vàng có khả năng dẫn đến kết quả tiêu cực (ví dụ chạy qua đường mà không quan sát; đột nhiên nghỉ học hoặc nghỉ việc bất ngờ).

Hiếu động thái quá bao gồm các hoạt động vận động quá mức. Trẻ em, đặc biệt là những trẻ nhỏ hơn, có thể gặp khó khăn khi ngồi yên (ví dụ như ở trường học hoặc nhà thờ). Ở người bệnh lớn tuổi có thể chỉ là thao thức, bồn chồn hay nói nhiều - đôi khi đến mức làm những người xung quanh mệt mỏi.

Giảm chú ý và bốc đồng, hấp tấp ngăn cản sự phát triển khả năng suy nghĩ, học tập và lập luận. Trẻ em mắc chứng tăng động thiếu tập trung chủ yếu có xu hướng gặp khó khăn khi học thụ động (tiếp nhận thông tin từ giáo viên truyền đạt), đòi hỏi sự tập trung liên tục và hoàn thành những yêu cầu.

Nhìn chung, khoảng 20 - 60% trẻ bị tăng động giảm khả năng học tập nhưng một số rối loạn chức năng học đường xảy ra ở hầu hết trẻ tăng động do thiếu chú ý (dẫn đến bỏ sót chi tiết) và bốc đồng (dẫn đến trả lời mà không suy nghĩ kỹ câu hỏi).

Mặc dù không có xét nghiệm cụ thể hoặc các kết quả xét nghiệm liên quan đến tăng động, các dấu hiệu có thể bao gồm:

• Rối loạn vận động hoặc mất phối hợp vận động.
• Các phát hiện thần kinh “mềm”, không phân cấp.
• Mất chức năng vận động và cảm giác.

Tác động của tăng động đối với sức khỏe

Mặc dù triệu chứng và dấu hiệu tăng động có khuynh hướng giảm đi theo tuổi, thanh thiếu niên và người lớn có thể khó biểu hiện hơn. Các hậu quả có thể xảy ra bao gồm:

• Giảm trí thông minh.
• Hung hăng.
• Vấn đề cá nhân và xã hội.
• Rối loạn tâm thần lúc có thai.

Ở thanh thiếu niên và tuổi trưởng thành biểu hiện của tăng động chủ yếu là việc thất bại trong học tập và khó học tập các hành vi xã hội. Thanh thiếu niên và người lớn bị tăng động dạng hấp tấp, bốc đồng có thể làm tăng tỷ lệ rối loạn nhân cách và hành vi chống đối xã hội. Những người mắc chứng tăng động dường như điều chỉnh tốt hơn với công việc hơn là với việc học tập và gia đình, đặc biệt nếu họ có thể tìm được những công việc không đòi hỏi sự tập trung cao độ để thực hiện.

Khi nào cần gặp bác sĩ?

Khi thấy trẻ có triệu chứng của rối loạn tăng động giảm chú ý cha mẹ nên đưa trẻ đến gặp bác sĩ đi khám ngay. Nếu được phát hiện và điều trị sớm thì tiên lượng với bệnh này sẽ cao hơn khi điều trị muộn.

Tăng động không có nguyên nhân cụ thể. Các nguyên nhân tiềm ẩn liên quan đến các yếu tố sinh hóa, di truyền, sinh lý, hệ thần kinh vận động - cảm giác và các yếu tố hành vi.

Một số yếu tố nguy cơ như: Cân nặng lúc sinh < 1,5 kg, chấn thương đầu, có cơn ngưng thở khi ngủ, thiếu sắt, phơi nhiễm chì cũng như rượu, cocaine và thuốc lá trước khi sinh. Khoảng ít hơn 5% trẻ em bị chứng tăng động có bằng chứng tổn thương thần kinh.

Ngày càng có nhiều các bằng chứng, dữ liệu về sự bất thường trong các hệ thống noradrenergic và dopaminergic với sự giảm giảm kích thích hoặc giảm hoạt động ở vùng thân não trên và các vùng trước của não giữa.