Ung thư da có di truyền không? Cách phòng ngừa như thế nào?

Hiểu biết về yếu tố di truyền trong ung thư da có thể giúp nhận diện nguy cơ cá nhân và thực hiện các biện pháp phòng ngừa hiệu quả. Bài viết dưới đây sẽ giải đáp cho bạn liệu ung thư da có di truyền không, làm rõ những yếu tố di truyền có thể ảnh hưởng đến nguy cơ mắc bệnh và đưa ra những thông tin quan trọng để giúp bạn bảo vệ sức khỏe của mình và gia đình.

Các loại ung thư da phổ biến nhất

Ung thư biểu mô tế bào sừng

Ung thư biểu mô tế bào sừng là loại ung thư da phổ biến nhất và có thể được chia thành hai loại chính:

• Ung thư biểu mô tế bào đáy: Chiếm khoảng 80% các trường hợp ung thư da, loại này ảnh hưởng chủ yếu đến các tế bào đáy nằm ở lớp ngoài cùng của da, tức lớp biểu bì. Ung thư biểu mô tế bào đáy thường ít nguy hiểm đến tính mạng và phát triển chậm.
• Ung thư biểu mô tế bào vảy (SCC): Xuất phát từ các tế bào vảy, nằm ngay trên lớp tế bào đáy trong lớp biểu bì của da. Loại ung thư này có khả năng phát triển ở các khu vực thường xuyên tiếp xúc với ánh sáng mặt trời, như cổ và đầu. Dù có khả năng lây lan sang các bộ phận khác, điều này hiếm khi xảy ra nếu ung thư được phát hiện và điều trị kịp thời.

Ung thư tế bào hắc tố

Là loại ung thư da ít phổ biến hơn nhưng nghiêm trọng và nguy hiểm hơn so với các loại ung thư da khác. Ung thư tế bào hắc tố có khả năng cao hơn trong việc lây lan sang các phần khác của cơ thể nếu không được phát hiện và điều trị kịp thời.

Các loại ung thư da ít gặp hơn

Ngoài những loại ung thư da phổ biến, còn có các loại ít gặp hơn, bao gồm:

• Ung thư biểu mô tế bào Merkel: Một loại ung thư da hiếm gặp với khả năng phát triển nhanh chóng và lây lan.
• U lympho tế bào T ở da: Ung thư liên quan đến các tế bào lympho T, xuất hiện chủ yếu ở da.
• U xơ da: Một dạng ung thư mô mềm, phát triển từ các tế bào sợi ở lớp da sâu hơn.
• Ung thư biểu mô tuyến bã: Một loại ung thư hiếm gặp xuất phát từ các tuyến bã nhờn trong da.

Ung thư da có di truyền không?

Nhiều người lo lắng liệu ung thư da có thể di truyền hay không? Nhiều loại ung thư phát sinh từ sự kết hợp giữa yếu tố di truyền và môi trường. Dù gen của một người có thể làm tăng nguy cơ mắc ung thư da nhưng yếu tố môi trường thường đóng vai trò quan trọng hơn.

Tiếp xúc với tia cực tím (UV) từ ánh sáng mặt trời là nguyên nhân chính gây ung thư da. Tắm nắng, sử dụng giường tắm nắng và đèn chiếu UV cũng góp phần làm tăng mức độ tia UV tiếp xúc, từ đó gây hại cho làn da.

Các nghiên cứu chỉ ra rằng nguy cơ ung thư da liên quan trực tiếp đến lượng bức xạ tia UV mà một người tiếp xúc trong suốt cuộc đời. Mặc dù tổn thương từ ánh nắng mặt trời có thể bắt đầu từ khi còn nhỏ, nhiều trường hợp ung thư da chỉ phát hiện khi người bệnh đã qua tuổi 50.

Tia UV có khả năng làm thay đổi hoặc tổn hại cấu trúc DNA trong tế bào da, từ đó tạo điều kiện cho sự phát triển của tế bào ung thư. Những người sống ở những vùng có ánh nắng mặt trời mạnh mẽ và tiếp xúc nhiều với bức xạ UV có nguy cơ mắc ung thư da cao hơn.

Bệnh ung thư da di truyền như thế nào?

Mặc dù việc tiếp xúc với tia UV từ ánh nắng mặt trời hoặc tắm nắng là yếu tố chính làm tăng nguy cơ ung thư da, gen di truyền và tiền sử gia đình cũng đóng một vai trò quan trọng trong việc phát triển căn bệnh này.

Các nghiên cứu cho thấy khoảng 10% trường hợp ung thư tế bào hắc tố có liên quan đến tiền sử gia đình, tức là có một thành viên trong gia đình từng mắc ung thư da. Điều này có nghĩa là nếu bạn có người thân ruột thịt như bố mẹ, anh chị em từng bị ung thư tế bào hắc tố, nguy cơ mắc bệnh của bạn có thể cao hơn.

Ngoài yếu tố di truyền, những người có nhiều nốt ruồi bất thường hoặc không điển hình cũng có nguy cơ mắc ung thư da cao hơn. Các đặc điểm của nốt ruồi không bình thường bao gồm:

• Nốt ruồi không đối xứng.
• Đường viền nốt ruồi không đều hoặc răng cưa.
• Màu sắc nốt ruồi khác nhau như rám nắng, nâu, đen hoặc đỏ.
• Đường kính của nốt ruồi lớn hơn 1⁄4 inch.
• Thay đổi đáng kể về kích thước, màu sắc, hình dạng hoặc độ dày của nốt ruồi.

Ngoài ra, những người mang gen ung thư da như trong hội chứng đa nốt ruồi không điển hình, có nguy cơ phát triển khối u ác tính cao gấp 17,3 lần so với người khác. Một số gen khiếm khuyết có thể được di truyền và làm tăng nguy cơ mắc bệnh ung thư da.

Các nghiên cứu cho thấy rằng những thay đổi DNA trong các gen ức chế khối u, chẳng hạn như BAP1 và CDKN2A, có thể làm tăng nguy cơ mắc ung thư tế bào hắc tố. Nếu các gen này bị hư hại do tia UV, khả năng kiểm soát sự phát triển tế bào của chúng sẽ bị ảnh hưởng, góp phần hình thành các tế bào ung thư trên da.

Thêm vào đó, những người có làn da sáng hoặc da trắng có nguy cơ mắc ung thư da cao hơn so với những người có làn da tối màu. Những đặc điểm thể chất như tóc đỏ hoặc vàng, da trắng dễ bị tàn nhang và mắt sáng đều có thể làm tăng nguy cơ mắc ung thư da do di truyền.

Làm thế nào để ngăn ngừa bệnh ung thư da?

Nếu bạn có gen ung thư hoặc thuộc nhóm có nguy cơ cao mắc ung thư da, việc thực hiện các biện pháp phòng ngừa để bảo vệ da khỏi tia cực tím là rất quan trọng. Dưới đây là một số biện pháp bảo vệ da và giảm nguy cơ ung thư da mà bạn nên áp dụng:

• Sử dụng kem chống nắng phổ rộng: Chọn kem chống nắng có khả năng ngăn chặn cả tia UVA và UVB để bảo vệ da toàn diện.
• Chọn kem chống nắng với chỉ số SPF cao: Các chuyên gia khuyên bạn nên sử dụng kem chống nắng có chỉ số SPF 30 hoặc cao hơn để đạt hiệu quả bảo vệ tốt nhất.
• Thoa lại kem chống nắng thường xuyên: Để duy trì hiệu quả bảo vệ, bạn nên thoa lại kem chống nắng mỗi 2 giờ hoặc thường xuyên hơn nếu bạn ra nhiều mồ hôi, tập thể dục hoặc bơi lội.
• Hạn chế tiếp xúc trực tiếp với ánh nắng mặt trời: Cố gắng tìm nơi có bóng râm, đặc biệt là từ 10 giờ sáng đến 3 giờ chiều khi tia UV mạnh nhất.
• Đội mũ rộng vành: Sử dụng mũ rộng vành để bảo vệ mặt, đầu, tai và cổ khỏi ánh nắng trực tiếp.
• Mặc quần áo chống nắng: Lựa chọn quần áo nhẹ, rộng rãi và có khả năng chống nắng để bảo vệ da hiệu quả.
• Kiểm tra da định kỳ: Đến các phòng khám da liễu để kiểm tra da hàng năm. Thông báo cho bác sĩ nếu bạn có tiền sử gia đình mắc ung thư tế bào hắc tố hoặc các loại ung thư da khác.

Tóm lại, ung thư da có thể có yếu tố di truyền trong một số trường hợp, nhưng phần lớn là do các yếu tố môi trường như tia UV từ ánh nắng mặt trời và tác động của hóa chất. Những người có tiền sử gia đình bị ung thư da hoặc có các đột biến gen di truyền cần chú ý hơn đến việc kiểm tra da định kỳ và bảo vệ da khỏi tia UV. Việc duy trì lối sống lành mạnh, sử dụng kem chống nắng và hạn chế tiếp xúc với các yếu tố nguy cơ sẽ giúp giảm thiểu nguy cơ mắc bệnh ung thư da. Hãy luôn quan tâm đến sức khỏe của mình và thăm khám bác sĩ khi có bất kỳ dấu hiệu bất thường nào trên da để đảm bảo phát hiện và điều trị kịp thời.