Virus HPV là gì? Dấu hiệu và cách phòng ngừa lây nhiễm

Virus HPV là nguyên nhân gây ra nhiều bệnh lý nguy hiểm, bao gồm các loại ung thư như ung thư cổ tử cung, ung thư vòm họng, ung thư dương vật, ung thư hậu môn, ung thư âm đạo, cũng như gây ra sùi mào gà. Đặc biệt, các loại ung thư này có tỷ lệ liên quan đến virus HPV lên đến 90% ở cả nam và nữ. Việc tiêm phòng vaccine HPV và thực hiện các xét nghiệm định kỳ là biện pháp quan trọng giúp phòng ngừa các nguy cơ này, giảm thiểu tỷ lệ mắc phải các bệnh lý nguy hiểm từ virus HPV.

Virus HPV là gì?

Virus HPV (Human Papilloma Virus) là một loại virus gây u nhú ở người, với hơn 100 chủng khác nhau ảnh hưởng đến các bộ phận khác nhau trong cơ thể. Khoảng 40 chủng HPV có khả năng gây ra các bệnh về đường sinh dục, bao gồm các khu vực như âm hộ, âm đạo, cổ tử cung, dương vật, bìu và trực tràng. Trong số này, có khoảng 14 chủng được đánh giá là có "nguy cơ cao", có thể dẫn đến ung thư cổ tử cung. Theo số liệu từ CDC Hoa Kỳ, mỗi năm tại Mỹ có khoảng 36.000 ca mắc các bệnh lý ung thư liên quan đến virus HPV.

Virus HPV có thể gây ra nhiều căn bệnh nghiêm trọng, bao gồm ung thư cổ tử cung, ung thư hậu môn, ung thư vòm họng, ung thư dương vật, ung thư âm hộ, và mụn cóc sinh dục. Những bệnh này không phân biệt giới tính và có thể ảnh hưởng nghiêm trọng đến sức khỏe của người mắc phải. Một điểm quan trọng là nhiều người nhiễm virus HPV có thể không có triệu chứng nhưng vẫn có khả năng lây nhiễm cho người khác. Vì vậy, việc tiêm vaccine phòng ngừa HPV và thực hiện các xét nghiệm sàng lọc định kỳ là rất quan trọng trong việc ngăn ngừa các bệnh lý nghiêm trọng này.

Có bao nhiêu chủng virus HPV?

Các chuyên gia y tế cho biết phần lớn các chủng virus HPV gây ra mụn nhọt ở các vị trí như cánh tay, ngực, bàn tay hoặc bàn chân. Một số loại HPV khác, chủ yếu ảnh hưởng đến niêm mạc của cơ thể, có thể gây các bệnh lý ở các cơ quan sinh dục, hậu môn và miệng. Trong đó, có khoảng 14 chủng HPV nguy cơ cao, bao gồm HPV 16, 18, 31, 33, 35, 39, 45, 51, 52, 56, 58, 59, 66, và 68. Hai trong số này, HPV 16 và HPV 18, là nguyên nhân chính của hầu hết các bệnh ung thư liên quan đến HPV, đặc biệt là ung thư cổ tử cung. Các chủng HPV:

HPV 6 và HPV 11

Đây là những chủng HPV nguy cơ thấp, thường gây mụn cóc sinh dục và sùi mào gà. Khoảng 90% các trường hợp mụn cóc sinh dục là do HPV 6 và 11. Tiêm vắc xin HPV có thể ngăn ngừa hiệu quả sự nhiễm trùng này. Nghiên cứu cho thấy vắc xin đạt hiệu quả lên đến 90% đối với HPV 6 và 11 ở những người từ 9 đến 45 tuổi.

HPV 16 và HPV 18

Đây là hai chủng HPV nguy cơ cao, thường không có triệu chứng rõ ràng trong giai đoạn đầu nhưng có thể gây ra ung thư cổ tử cung, ung thư dương vật, ung thư hậu môn, và các loại ung thư khác. HPV 16 và 18 là nguyên nhân của khoảng 70% trường hợp ung thư cổ tử cung trên toàn cầu, căn bệnh ung thư rất nguy hiểm và có thể đe dọa tính mạng nếu không phát hiện và điều trị kịp thời.

Virus HPV gây bệnh gì?

Nếu không điều trị dứt điểm khi bị nhiễm virus HPV, bạn có thể gặp phải một số biến chứng nghiêm trọng, bao gồm:

Tổn thương miệng và đường hô hấp trên

Một số bệnh do virus HPV gây ra có thể tạo ra các tổn thương ở các bộ phận như lưỡi, amidan, vòm miệng, thanh quản và mũi, ảnh hưởng đến chức năng ăn uống và hô hấp.

Ung thư cổ tử cung

Hầu hết các trường hợp ung thư cổ tử cung đều có liên quan đến nhiễm HPV. Tuy nhiên, quá trình phát triển ung thư cổ tử cung có thể kéo dài từ 10-20 năm hoặc lâu hơn sau khi nhiễm virus này. Tiêm vắc xin HPV là biện pháp phòng ngừa hữu hiệu nhất để bảo vệ bạn khỏi căn bệnh nguy hiểm này. 

Các triệu chứng ung thư cổ tử cung ở giai đoạn đầu thường dễ nhầm lẫn với các bệnh viêm nhiễm sinh dục khác, khiến việc phát hiện sớm trở nên khó khăn. Do đó, phụ nữ nên tầm soát thường xuyên bằng xét nghiệm tế bào cổ tử cung (Pap) để phát hiện sớm các bất thường có thể dẫn đến ung thư. 

Các loại ung thư khác liên quan đến virus HPV

Bên cạnh ung thư cổ tử cung, virus HPV còn là nguyên nhân gây ra một số bệnh ung thư khác, bao gồm ung thư hậu môn, ung thư dương vật, ung thư âm hộ và ung thư âm đạo.

Virus HPV lây qua đường nào?

Virus HPV rất phổ biến và dễ lây lan, vì vậy bất kỳ ai cũng có thể bị nhiễm. HPV có thể lây truyền qua cả hai con đường: Qua quan hệ tình dục và không qua tình dục.

• Lây qua đường tình dục: HPV dễ dàng lây nhiễm khi có tiếp xúc da với da, đặc biệt trong quan hệ tình dục qua các đường âm đạo, hậu môn và miệng. Virus có thể lây lan khi tiếp xúc với các vùng niêm mạc (miệng, môi, hậu môn, cơ quan sinh dục) hoặc qua các vết thương nhỏ trên da, như vết rách ở âm đạo. Việc sử dụng bao cao su đúng cách có thể giúp giảm nguy cơ lây nhiễm virus HPV, tuy nhiên nó không hoàn toàn ngừng được việc truyền bệnh.
• Lây qua con đường không phải tình dục: Trong những trường hợp ít gặp, HPV có thể lây truyền từ mẹ sang con trong quá trình sinh nở, hoặc qua tiếp xúc trực tiếp với các vùng da bị trầy xước, niêm mạc bị tổn thương. Virus cũng có thể lây qua việc tiếp xúc với đồ vật chứa dịch tiết cơ thể như đồ lót, hoặc khi tiếp xúc với các vết loét, vết thương chảy máu.

Các dấu hiệu nhiễm HPV ở cả nam và nữ giới

Khi cơ thể bị nhiễm virus HPV, các loại mụn cóc sẽ hình thành dưới các dạng khác nhau tùy thuộc vào chủng virus HPV:

• Mụn cóc sinh dục: Là những vết sưng không đau, tiết dịch và gây ngứa. Ở phụ nữ, mụn cóc sinh dục chủ yếu xuất hiện ở âm hộ, nhưng cũng có thể xuất hiện ở gần hậu môn, trên cổ tử cung hoặc trong âm đạo. Ở nam giới, mụn cóc sinh dục thường hình thành trên dương vật, bìu hoặc quanh hậu môn.
• Mụn cóc thông thường: Xuất hiện trên bàn tay và ngón tay dưới dạng các nốt sần sùi, nổi lên. Mặc dù thường chỉ gây mất thẩm mỹ, nhưng trong một số trường hợp, mụn cóc loại này cũng có thể gây đau hoặc chảy máu.
• Mụn cóc Plantar: Là những mụn cóc cứng, sần sùi, thường xuất hiện ở gót chân hoặc lòng bàn chân, gây ngứa và khó chịu.
• Mụn cóc phẳng: Là những nốt có đầu phẳng, nhô cao. Mụn cóc phẳng có thể xuất hiện ở bất kỳ vùng nào trên cơ thể. Trẻ em thường gặp ở mặt, phụ nữ có thể gặp ở chân, còn nam giới có xu hướng phát triển mụn cóc phẳng ở vùng râu.

Đối tượng nào có nguy cơ cao lây nhiễm HPV?

Virus HPV có thể lây truyền từ người này sang người khác ngay cả khi không có triệu chứng rõ rệt, và việc lây nhiễm không phụ thuộc vào số lượng bạn tình. Điều này có nghĩa là ngay cả khi chỉ có một bạn tình, vẫn có thể bị nhiễm virus HPV. Các chuyên gia cho biết những đối tượng có nguy cơ lây nhiễm HPV cao bao gồm:

• Những người quan hệ tình dục quá sớm, đặc biệt là dưới 18 tuổi.
• Người quan hệ tình dục không sử dụng biện pháp bảo vệ như bao cao su, tạo điều kiện cho HPV dễ dàng lây lan.
• Những người có nhiều bạn tình.
• Bạn tình có tiền sử quan hệ tình dục với nhiều người.
• Những người thường xuyên bị stress, hệ miễn dịch suy yếu hoặc mắc các bệnh nhiễm siêu vi, dễ bị HPV tấn công.
• Những người có vết trầy xước hoặc tổn thương tại cơ quan sinh dục.

Nhiễm virus HPV có trị được không?

Hiện nay, không có phương pháp điều trị triệt để đối với virus HPV. Dù các bác sĩ có thể loại bỏ các tổn thương sinh dục và mụn cóc sinh dục gây ra bởi virus này, nhưng họ không thể tiêu diệt được virus HPV. HPV không giống như các bệnh lây truyền qua đường tình dục khác như lậu, Chlamydia hay giang mai, vì không có thuốc kháng sinh nào có thể chữa trị virus này.

Thay vào đó, việc tăng cường hệ thống miễn dịch là cách hiệu quả nhất để hạn chế tổn thương và ngăn ngừa sự phát triển của các bệnh tiền ung thư ở khu vực sinh dục và hậu môn. Hệ miễn dịch có thể giúp cơ thể tự bảo vệ khỏi virus, mặc dù một số người sẽ tiếp tục nhiễm HPV suốt đời. Mặc dù vậy, hệ miễn dịch sẽ bảo vệ họ khỏi sự tái phát của các triệu chứng.

Cách phòng ngừa lây nhiễm HPV

Để phòng ngừa lây nhiễm virus HPV, có một số biện pháp hiệu quả:

• Tiêm vắc xin HPV: Vắc xin HPV giúp cơ thể tạo miễn dịch chống lại virus, bảo vệ khỏi các bệnh như ung thư cổ tử cung, ung thư âm hộ, âm đạo, mụn cóc sinh dục, và các tổn thương tiền ung thư. Các vắc xin Gardasil và Gardasil 9 có lịch tiêm 3 mũi và được khuyến cáo cho cả nam và nữ.
• Tầm soát ung thư cổ tử cung: Phụ nữ từ 21 tuổi trở lên nên thực hiện tầm soát ung thư cổ tử cung định kỳ để phát hiện sớm các tế bào bất thường, giúp can thiệp kịp thời.
• Quan hệ tình dục an toàn: Dùng bao cao su khi quan hệ giúp giảm nguy cơ lây nhiễm HPV, nhưng vẫn cần lưu ý đến những vùng da không được bảo vệ. Quan hệ tình dục với một bạn tình và tránh quan hệ quá sớm cũng là những biện pháp hiệu quả.

Câu hỏi thường gặp về virus HPV

Virus HPV có lây qua đường nước bọt không?

Virus HPV không lây qua nước bọt. Thực tế, HPV chủ yếu lây truyền qua tiếp xúc trực tiếp với da hoặc niêm mạc của người nhiễm virus, đặc biệt là trong quá trình quan hệ tình dục. Nước bọt không chứa đủ lượng virus HPV để có thể gây nhiễm trùng, vì vậy bạn không cần lo lắng về việc virus này có thể lây qua nước bọt.

Nhiễm virus HPV khi mang thai có ảnh hưởng đến thai nhi không?

Phụ nữ mang thai nhiễm virus HPV thường không cần lo lắng về tác động của virus đến thai nhi, vì trong hầu hết các trường hợp, virus này không ảnh hưởng đến sự phát triển của em bé. HPV cũng không liên quan đến nguy cơ sảy thai, sinh non, hay các biến chứng thai kỳ khác. Mặc dù khả năng lây truyền HPV từ mẹ sang con trong lúc sinh là rất thấp, nhưng có một số trường hợp hiếm trẻ sơ sinh bị nhiễm virus và phát triển mụn cóc ở cổ họng, được gọi là u nhú đường hô hấp. Tuy nhiên, tình trạng này có thể được điều trị bằng phẫu thuật laser để ngăn ngừa nguy cơ tắc nghẽn đường thở.

Virus HPV có gây ung thư không?

Ung thư cổ tử cung là một trong những loại ung thư phổ biến ở phụ nữ, chủ yếu do virus HPV gây ra. HPV, đặc biệt là các tuýp 16 và 18, được xác định là nguyên nhân chính của ung thư cổ tử cung. Ngoài cổ tử cung, HPV cũng có thể dẫn đến các loại ung thư khác như ung thư âm đạo, âm hộ, dương vật, hậu môn, cũng như ung thư miệng và cổ họng, mặc dù các loại ung thư này ít phổ biến hơn.

Có thể sống với virus HPV không?

Virus HPV thường vô hại ở hầu hết người nhiễm và không gây triệu chứng. Tuy nhiên, trong một số trường hợp khi cơ thể không thể tự kháng lại virus, HPV có thể gây ra mụn cóc sinh dục và hậu môn, chiếm khoảng 90% trường hợp. Đặc biệt, HPV cũng có thể dẫn đến ung thư hậu môn ở cả nam và nữ. Một số chủng HPV có nguy cơ cao, khoảng 70%, có thể gây ung thư cổ tử cung (UTCTC) ở phụ nữ. Virus HPV có hơn 120 loại, phổ biến ở cả nam và nữ. Trong số này, khoảng 30-40 tuýp gây mụn cóc sinh dục và có thể gây ung thư hậu môn. Khoảng 15-20 tuýp có thể gây ung thư, đặc biệt là ung thư cổ tử cung, và phần còn lại không gây ung thư.

Những ai nên tiêm vắc xin HPV?

Vắc xin HPV được khuyến cáo tiêm cho tất cả mọi người trong độ tuổi từ 9 đến 45 tuổi tại Việt Nam, bao gồm cả trẻ em gái, trẻ em trai và cả nam nữ đã có quan hệ tình dục, lập gia đình hay chưa. Đặc biệt, độ tuổi lý tưởng để tiêm vắc xin HPV cho nam giới là từ 9 đến 14 tuổi, bởi vì ở độ tuổi này, nguy cơ nhiễm HPV thấp hơn so với tuổi trưởng thành. Tiêm chủng khi còn trẻ giúp cơ thể tạo ra phản ứng miễn dịch mạnh mẽ hơn, từ đó sản sinh nhiều kháng thể bảo vệ khỏi các tuýp HPV có trong vắc xin. Virus HPV có thể lây nhiễm ở mọi lứa tuổi và diễn tiến một cách âm thầm, không có triệu chứng rõ ràng, do đó khi phát hiện, bệnh có thể đã ở giai đoạn tiền ung thư hoặc ung thư. 

Virus HPV là nguyên nhân gây ra nhiều bệnh lý nghiêm trọng, nhưng điều quan trọng là bạn có thể phòng ngừa được nó. Tiêm vắc xin HPV đầy đủ giúp cơ thể phát triển khả năng miễn dịch, ngăn ngừa các loại ung thư liên quan đến HPV như ung thư cổ tử cung, ung thư âm hộ, âm đạo, cũng như mụn cóc sinh dục.