Virus Marburg là gì? Gây bệnh gì, triệu chứng và cách phòng ngừa hiệu quả

Virus Marburg nguy hiểm thuộc họ filovirus, từng gây ra nhiều đợt bùng phát với tỷ lệ tử vong cao. Marburg gây xuất huyết nội tạng nghiêm trọng và lây lan nhanh qua dịch cơ thể, đòi hỏi cảnh giác và kiểm soát chặt chẽ trong cộng đồng y tế toàn cầu.

Virus Marburg là gì?

Virus Marburg là một loại virus RNA sợi đơn thuộc họ Filoviridae, cùng nhóm với virus Ebola. Nó được phát hiện lần đầu tiên vào năm 1967 tại Marburg, Đức, khi xảy ra các ca nhiễm bệnh liên quan đến việc tiếp xúc với mô khỉ xanh châu Phi trong phòng thí nghiệm.

Virus này có hình dạng dạng sợi đặc trưng và có khả năng nhân lên nhanh chóng trong tế bào vật chủ. Marburg được xếp vào nhóm tác nhân sinh học nguy hiểm cấp độ 4 do mức độ lây lan cao và hậu quả nghiêm trọng nếu bùng phát. Nguồn chứa tự nhiên được cho là loài dơi ăn quả ở châu Phi, đặc biệt là Rousettus aegyptiacus.

Từ đó, virus có thể truyền sang người và các loài linh trưởng khác qua tiếp xúc với dịch cơ thể. Công tác nghiên cứu về Marburg vẫn đang tiếp tục nhằm hiểu rõ hơn về cơ chế hoạt động và ngăn chặn nguy cơ bùng phát trong tương lai.

Virus Marburg gây ra bệnh gì?

Virus Marburg là nguyên nhân gây ra bệnh sốt xuất huyết do virus Marburg, một tình trạng cấp tính có thể tiến triển nhanh và đe dọa tính mạng. Sau khi xâm nhập vào cơ thể, virus nhân lên trong các mô và tế bào miễn dịch, gây rối loạn nghiêm trọng về chức năng nội tạng và phá vỡ hàng rào mạch máu.

Bệnh thường bắt đầu đột ngột và có thể dẫn đến tình trạng suy tuần hoàn, mất ổn định huyết động và xuất huyết lan rộng. Sự nguy hiểm của bệnh không chỉ nằm ở mức độ nặng mà còn ở tốc độ tiến triển, đòi hỏi khả năng ứng phó nhanh của hệ thống y tế để hạn chế lây lan và giảm thiểu thiệt hại về sức khỏe cộng đồng.

Bệnh Marburg có phổ biến không?

Bệnh Marburg là một bệnh truyền nhiễm cực kỳ hiếm gặp và không phổ biến trong cộng đồng. Tuy nhiên, mỗi khi xuất hiện, bệnh thường gây ra các đợt bùng phát nghiêm trọng với tỷ lệ tử vong rất cao, làm dấy lên lo ngại lớn về y tế công cộng. Phần lớn các ca bệnh được ghi nhận tại khu vực châu Phi, đặc biệt là ở những nơi có sự hiện diện của dơi ăn quả, loài vật được xem là vật chủ tự nhiên mang virus.

Các quốc gia từng ghi nhận ca bệnh bao gồm Uganda, Angola, Cộng hòa Dân chủ Congo và gần đây là Guinea Xích đạo. Dù số ca mắc rất ít so với nhiều bệnh truyền nhiễm khác, song tính chất lây lan nhanh qua tiếp xúc trực tiếp với dịch cơ thể và mức độ nguy hiểm cao khiến bệnh Marburg luôn nằm trong danh sách theo dõi của Tổ chức Y tế Thế giới và các cơ quan y tế toàn cầu.

Triệu chứng của bệnh virus Marburg

Bệnh do virus Marburg thường khởi phát đột ngột và diễn tiến nhanh chóng với nhiều biểu hiện lâm sàng nghiêm trọng. Dưới đây là các triệu chứng thường gặp:

• Sốt cao đột ngột: Người bệnh thường bắt đầu với triệu chứng sốt cao bất ngờ, là biểu hiện đầu tiên và phổ biến nhất, thường kèm theo cảm giác ớn lạnh.
• Đau đầu dữ dội: Cơn đau đầu thường khu trú vùng trán hoặc thái dương, mức độ nặng và không thuyên giảm dù đã nghỉ ngơi hoặc dùng thuốc thông thường.
• Đau cơ và khớp toàn thân: Cảm giác đau nhức lan tỏa toàn thân, đặc biệt ở lưng và chi dưới, làm suy giảm khả năng vận động và sinh hoạt hàng ngày.
• Mệt mỏi và suy kiệt: Người bệnh nhanh chóng rơi vào trạng thái kiệt sức, mất năng lượng và không thể thực hiện các hoạt động thường ngày dù chỉ mới khởi phát bệnh.
• Nôn và tiêu chảy: Các rối loạn tiêu hóa thường xuất hiện sớm, với nôn nhiều lần và tiêu chảy cấp, có thể dẫn đến mất nước và rối loạn điện giải nghiêm trọng.
• Phát ban và xuất huyết dưới da: Sau vài ngày, có thể xuất hiện ban đỏ kèm theo các điểm xuất huyết nhỏ dưới da, đây là dấu hiệu cảnh báo rối loạn đông máu.
• Chảy máu bất thường: Xuất huyết có thể xảy ra tại nhiều vị trí như nướu răng, mũi, đường tiêu hóa hoặc cơ quan sinh dục, cho thấy tổn thương hệ thống mạch máu.
• Rối loạn ý thức: Ở giai đoạn nặng, người bệnh có thể bị lú lẫn, kích thích, sau đó nhanh chóng chuyển sang trạng thái li bì, hôn mê nếu không được can thiệp kịp thời.

Virus Marburg lây qua đường nào?

Virus Marburg có thể lây lan qua nhiều con đường khác nhau, chủ yếu thông qua tiếp xúc gần hoặc môi trường bị nhiễm virus. Các đường lây truyền phổ biến bao gồm:

• Tiếp xúc trực tiếp với máu hoặc dịch cơ thể của người nhiễm bệnh như nước bọt, nước tiểu, mồ hôi, tinh dịch, dịch nôn hoặc phân.
• Tiếp xúc với bề mặt hoặc vật dụng bị nhiễm virus, như quần áo, khăn trải giường hoặc thiết bị y tế chưa được khử trùng.
• Lây truyền trong quá trình chăm sóc y tế nếu không sử dụng đầy đủ phương tiện bảo hộ cá nhân.
• Tiếp xúc với động vật hoang dã mang virus, đặc biệt là dơi ăn quả được xem là vật chủ tự nhiên.

Những yếu tố làm tăng nguy cơ mắc bệnh virus Marburg

Một số yếu tố có thể làm tăng nguy cơ mắc bệnh do virus Marburg, đặc biệt trong môi trường có nguy cơ tiếp xúc cao với nguồn lây. Cụ thể bao gồm:

• Làm việc hoặc sinh sống trong khu vực có dơi ăn quả sinh sống, đặc biệt tại các hang động hoặc mỏ khai thác nơi loài dơi trú ngụ.
• Tiếp xúc gần với người nhiễm bệnh mà không có các biện pháp phòng hộ cá nhân đầy đủ, như khi chăm sóc người bệnh tại nhà hoặc cơ sở y tế.
• Nhân viên y tế và nhân viên phòng thí nghiệm tiếp xúc với mẫu bệnh phẩm hoặc dụng cụ y tế nhiễm virus nếu không được bảo vệ đúng cách.
• Tiêu thụ hoặc xử lý thịt động vật hoang dã chưa nấu chín kỹ, đặc biệt là từ các loài có nguy cơ mang virus.

Virus Marburg có nguy hiểm không?

Virus Marburg là một trong những tác nhân gây bệnh nguy hiểm nhất được biết đến hiện nay. Nó gây ra bệnh sốt xuất huyết nghiêm trọng với tỷ lệ tử vong có thể lên đến 88% tùy theo đợt bùng phát và điều kiện chăm sóc y tế. Virus có khả năng lây lan nhanh trong cộng đồng và cơ sở y tế nếu không kiểm soát tốt, đồng thời gây tổn thương nghiêm trọng đến nhiều cơ quan trong cơ thể, dẫn đến suy đa tạng. Do đó, Marburg được xếp vào nhóm tác nhân sinh học nguy cơ cao và cần được xử lý trong các điều kiện cách ly nghiêm ngặt.

Chẩn đoán nhiễm virus Marburg

Chẩn đoán nhiễm virus Marburg là một quá trình phức tạp, đòi hỏi điều kiện an toàn sinh học nghiêm ngặt do tính chất nguy hiểm của virus. Vì các triệu chứng ban đầu dễ nhầm lẫn với các bệnh khác như sốt rét, sốt xuất huyết, thương hàn hoặc Ebola nên việc chẩn đoán xác định cần dựa vào các xét nghiệm đặc hiệu. Các phương pháp thường được sử dụng bao gồm:

• Xét nghiệm RT-PCR: Là phương pháp phổ biến nhất, giúp phát hiện vật liệu di truyền của virus trong máu hoặc dịch cơ thể, đặc biệt hiệu quả trong giai đoạn đầu của bệnh.
• Xét nghiệm ELISA: Dùng để phát hiện kháng nguyên virus hoặc kháng thể kháng virus trong máu, hỗ trợ chẩn đoán ở các giai đoạn sau hoặc đánh giá tình trạng miễn dịch.
• Nuôi cấy virus: Chỉ được thực hiện trong phòng thí nghiệm an toàn cấp độ 4, nhằm mục đích nghiên cứu hoặc xác nhận chẩn đoán trong một số trường hợp đặc biệt.
• Miễn dịch huỳnh quang: Giúp nhận diện kháng nguyên virus trong mô bệnh phẩm dưới kính hiển vi huỳnh quang.

Cách điều trị nhiễm virus Marburg

Hiện nay, chưa có thuốc đặc hiệu được cấp phép rộng rãi để điều trị nhiễm virus Marburg. Việc điều trị chủ yếu dựa trên chăm sóc hỗ trợ tích cực nhằm duy trì chức năng sống và kiểm soát biến chứng. Các biện pháp điều trị bao gồm:

• Bù dịch và điện giải: Truyền dịch tĩnh mạch để phòng ngừa hoặc điều trị tình trạng mất nước, hạ huyết áp và rối loạn điện giải do nôn ói, tiêu chảy hoặc xuất huyết.
• Hỗ trợ hô hấp và tuần hoàn: Trong những trường hợp nặng, có thể cần thở máy, thuốc vận mạch hoặc các biện pháp hồi sức tích cực.
• Điều chỉnh rối loạn đông máu: Sử dụng chế phẩm máu như huyết tương tươi đông lạnh hoặc tiểu cầu để kiểm soát xuất huyết nặng.
• Phòng ngừa và điều trị bội nhiễm: Dùng kháng sinh phổ rộng khi có dấu hiệu nhiễm trùng thứ phát.
• Theo dõi sát các dấu hiệu sinh tồn: Để phát hiện sớm biến chứng và can thiệp kịp thời.

Một số phương pháp điều trị thử nghiệm như kháng thể đơn dòng hoặc thuốc kháng virus đang được nghiên cứu, nhưng chưa được áp dụng phổ biến trong lâm sàng.

Cách phòng ngừa nhiễm virus Marburg

Phòng ngừa nhiễm virus Marburg chủ yếu dựa vào việc kiểm soát nguồn lây và thực hiện nghiêm ngặt các biện pháp bảo vệ cá nhân, đặc biệt trong vùng có nguy cơ cao. Các biện pháp cụ thể bao gồm:

• Tránh tiếp xúc với dơi ăn quả và động vật hoang dã có nguy cơ mang virus, đặc biệt là trong hang động hoặc nơi cư trú tự nhiên của chúng.
• Không tiêu thụ thịt động vật hoang dã chưa được nấu chín kỹ, nhằm hạn chế nguy cơ lây truyền từ động vật sang người.
• Tuân thủ nghiêm ngặt các quy trình kiểm soát nhiễm khuẩn tại cơ sở y tế khi chăm sóc bệnh nhân nghi ngờ hoặc xác định nhiễm Marburg, sử dụng đầy đủ phương tiện bảo hộ cá nhân (PPE).
• Cách ly và giám sát y tế người tiếp xúc gần với bệnh nhân để ngăn chặn chuỗi lây truyền trong cộng đồng.
• Tăng cường truyền thông và giáo dục sức khỏe cộng đồng về nguy cơ, đường lây và cách phòng bệnh, đặc biệt tại các vùng có ca bệnh từng xuất hiện.

Câu hỏi thường gặp về virus Marburg

Bệnh virus Marburg có gây tử vong không?

Bệnh do virus Marburg có thể gây tử vong rất cao nếu không được phát hiện và điều trị kịp thời. Tỷ lệ tử vong dao động từ 24% đến 88% tùy thuộc vào chủng virus và chất lượng chăm sóc y tế. Bệnh tiến triển nhanh, gây tổn thương đa cơ quan và rối loạn đông máu nghiêm trọng.

Virus Marburg có vắc xin không?

Hiện tại, chưa có vắc xin phòng ngừa virus Marburg được cấp phép sử dụng rộng rãi cho cộng đồng. Tuy nhiên, một số vắc xin đang được nghiên cứu và thử nghiệm lâm sàng, bao gồm các loại sử dụng công nghệ tương tự vắc xin Ebola. Dù có nhiều tiến bộ trong nghiên cứu, việc đưa vắc xin Marburg vào sử dụng thực tế vẫn đang trong quá trình đánh giá về độ an toàn và hiệu quả. Trong thời gian chưa có vắc xin chính thức, các biện pháp phòng ngừa và kiểm soát dịch tễ học vẫn là phương pháp bảo vệ quan trọng nhất.

Dù hiếm gặp, virus Marburg vẫn là mối đe dọa nghiêm trọng đối với sức khỏe toàn cầu do mức độ lây lan nhanh và tỷ lệ tử vong cao. Việc nâng cao nhận thức cộng đồng, tuân thủ các biện pháp phòng ngừa và củng cố năng lực y tế ứng phó là điều kiện tiên quyết để kiểm soát nguy cơ bùng phát.