Virus quai bị là gì? Những điều cần biết để bảo vệ sức khỏe

Quai bị là một bệnh truyền nhiễm do virus gây ra, có khả năng lây lan nhanh chóng và gây ra nhiều biến chứng nguy hiểm. Vậy, virus quai bị là gì và làm thế nào để bảo vệ sức khỏe khỏi căn bệnh này?

Virus quai bị là gì?

Virus quai bị (Mumps virus) là một loại virus ARN đơn sợi, thuộc họ Paramyxoviridae, cùng nhóm với virus gây bệnh sởi và rubella. Virus này chủ yếu tấn công các tuyến nước bọt, đặc biệt là tuyến mang tai, dẫn đến sưng đau đặc trưng của bệnh quai bị. Virus quai bị lây lan qua các giọt bắn từ nước bọt hoặc dịch tiết hô hấp khi người bệnh ho, hắt hơi hoặc nói chuyện. Ngoài ra, việc dùng chung đồ vật cá nhân như ly, thìa hoặc tiếp xúc gần với người nhiễm bệnh cũng là con đường lây truyền phổ biến.

Bệnh quai bị thường xuất hiện ở trẻ em từ 5-15 tuổi, nhưng người lớn chưa từng mắc bệnh hoặc chưa được tiêm vắc xin cũng có nguy cơ nhiễm cao. Một khi đã mắc bệnh và hồi phục, cơ thể thường tạo ra miễn dịch lâu dài, rất hiếm trường hợp tái nhiễm.

Triệu chứng của bệnh do virus quai bị gây ra

Thời gian ủ bệnh là sau 14-18 ngày kể từ khi tiếp xúc với virus quai bị. Không phải ai nhiễm virus cũng có biểu hiện rõ ràng, khoảng 20-40% trường hợp nhiễm bệnh không có triệu chứng. Tuy nhiên, khi triệu chứng xuất hiện, chúng thường bao gồm:

• Viêm tuyến nước bọt mang tai: Viêm tuyến nước bọt mang tai xảy ra ở hơn 70% các trường hợp mắc bệnh quai bị. Đây là dấu hiệu đặc trưng nhất, xảy ra ở một hoặc cả hai bên mặt, khiến vùng dưới tai sưng to, đau khi chạm vào hoặc nhai. Tuy nhiên, nhiều loại virus và vi khuẩn khác nhau có thể gây viêm tuyến nước bọt mang tai. Vì vậy, không phải lúc nào cũng có nghĩa là bị nhiễm virus quai bị.
• Sốt: Người bệnh có thể sốt nhẹ đến vừa (38-39°C) kéo dài 3-4 ngày.
• Mệt mỏi, đau đầu: Cảm giác khó chịu toàn thân thường đi kèm.
• Đau họng, khó nuốt: Do tuyến nước bọt sưng to, ảnh hưởng đến việc ăn uống.

Trong một số trường hợp, virus quai bị có thể gây biến chứng nghiêm trọng, bao gồm:

• Viêm tinh hoàn: Xảy ra ở 20-30% nam giới trưởng thành mắc bệnh, có thể dẫn đến vô sinh nếu tổn thương nặng.
• Viêm buồng trứng: Ít gặp hơn, xảy ra ở khoảng 5% phụ nữ, hiếm khi ảnh hưởng đến khả năng sinh sản.
• Viêm màng não: Biến chứng này xuất hiện ở 1-10% trường hợp, gây đau đầu dữ dội, cứng cổ và cần can thiệp y tế khẩn cấp.
• Viêm tụy hoặc điếc: Dù hiếm gặp, nhưng đây là những biến chứng đáng lo ngại.

Con đường lây lan của virus quai bị

Virus quai bị lây lan rất nhanh trong môi trường tập thể như trường học, nhà trẻ hoặc gia đình có nhiều thành viên sinh sống gần nhau. Theo Bộ Y tế Việt Nam, bệnh thường bùng phát thành dịch vào mùa đông xuân, khi thời tiết lạnh và ẩm tạo điều kiện cho virus phát triển. Một người nhiễm bệnh có thể lây cho người khác từ 1-2 ngày trước khi triệu chứng xuất hiện cho đến khoảng 5 ngày sau khi tuyến mang tai bắt đầu sưng.

Các yếu tố làm tăng nguy cơ lây nhiễm bao gồm:

• Không tiêm vắc xin phòng bệnh.
• Sống trong khu vực đông dân cư, vệ sinh kém.
• Tiếp xúc gần với người bệnh mà không đeo khẩu trang hoặc rửa tay thường xuyên.

Cách chẩn đoán và điều trị bệnh quai bị

Hiện nay, chưa có thuốc đặc trị dành riêng cho virus quai bị, việc điều trị chủ yếu tập trung vào giảm triệu chứng và ngăn ngừa biến chứng. Bác sĩ thường chẩn đoán bệnh dựa trên triệu chứng lâm sàng (sưng tuyến mang tai) và tiền sử tiếp xúc với người nhiễm. Trong một số trường hợp, xét nghiệm máu hoặc nước bọt có thể được thực hiện để xác định kháng thể chống lại virus.

Cách xử lý tại nhà:

• Nghỉ ngơi đầy đủ, tránh vận động mạnh.
• Uống nhiều nước để giảm sốt và tránh mất nước.
• Chườm mát hoặc chườm ấm vùng sưng để giảm đau.
• Ăn thức ăn mềm, dễ nuốt, tránh đồ chua hoặc cay vì có thể kích thích tuyến nước bọt.

Nếu xuất hiện dấu hiệu biến chứng như sốt cao kéo dài, đau bụng dữ dội (viêm tụy), hoặc cứng cổ (viêm màng não), cần đưa người bệnh đến cơ sở y tế ngay lập tức.

Phòng ngừa virus quai bị

Phòng bệnh luôn tốt hơn chữa bệnh, đặc biệt với một căn bệnh do virus như quai bị. Dưới đây là những biện pháp hiệu quả để bảo vệ bản thân và gia đình:

• Tiêm vắc xin MMR: Quai bị là một căn bệnh có thể phòng ngừa cao vì hiệu quả của vắc xin quai bị. Vắc xin phối hợp phòng sởi, quai bị và rubella (MMR) là cách hiệu quả nhất để ngăn ngừa bệnh. Theo CDC, trẻ em nên được tiêm 2 liều: Liều đầu vào 11-15 tháng tuổi, liều thứ hai vào 4-6 tuổi. Người lớn chưa tiêm hoặc chưa từng mắc bệnh cũng nên tiêm phòng.
• Giữ vệ sinh cá nhân: Rửa tay thường xuyên bằng xà phòng, tránh dùng chung đồ cá nhân với người khác.
• Cách ly người bệnh: Nếu trong gia đình có người mắc bệnh, cần cách ly ít nhất 5 ngày sau khi triệu chứng sưng tuyến mang tai xuất hiện.
• Đeo khẩu trang: Đặc biệt khi tiếp xúc với người có nguy cơ nhiễm bệnh hoặc trong mùa dịch.

Những lầm tưởng thường gặp về virus quai bị

• "Bệnh quai bị chỉ xảy ra ở trẻ em?": Thực tế, người lớn chưa có miễn dịch cũng có thể mắc bệnh và thường gặp biến chứng nặng hơn.
• "Mắc quai bị một lần là miễn dịch suốt đời?": Đúng trong hầu hết trường hợp, nhưng một số ít người vẫn có thể tái nhiễm nếu miễn dịch suy yếu.
• "Không cần tiêm vắc xin nếu chưa từng tiếp xúc?": Đây là suy nghĩ sai lầm, vì virus có thể lây lan bất ngờ trong cộng đồng.

Tầm quan trọng của nhận thức về virus quai bị

Hiểu biết về virus quai bị không chỉ giúp bạn bảo vệ sức khỏe cá nhân mà còn góp phần ngăn chặn dịch bệnh lây lan trong cộng đồng. Việc tiêm phòng và thực hiện các biện pháp phòng ngừa không chỉ là trách nhiệm với bản thân mà còn với những người xung quanh, đặc biệt là trẻ nhỏ và người cao tuổi – những đối tượng dễ bị tổn thương.

Bệnh quai bị do virus quai bị gây ra tuy không quá nguy hiểm trong đa số trường hợp, nhưng những biến chứng tiềm ẩn của nó là điều không thể xem nhẹ. Với những thông tin trên, hy vọng bạn đã nắm rõ cách nhận biết, điều trị và phòng ngừa căn bệnh này. Hãy chủ động tiêm vắc xin và thực hiện các biện pháp bảo vệ sức khỏe để giữ an toàn cho bản thân và gia đình. Đừng để sự thiếu hiểu biết trở thành lỗ hổng khiến bạn và người thân phải trả giá!

Hiện nay, Trung tâm Tiêm chủng Long Châu tự hào là đơn vị hàng đầu cung cấp dịch vụ tiêm chủng chất lượng, với vắc xin được nhập khẩu chính hãng từ các nhà sản xuất uy tín trên thế giới. Khi đến tiêm chủng tại Long Châu, khách hàng sẽ được khám sàng lọc bởi bác sĩ, tư vấn gói vắc xin phù hợp, theo dõi trong và sau khi tiêm để đảm bảo an toàn. Liên hệ với Tiêm chủng Long Châu qua Hotline 1800 6928 để được tư vấn, hẹn lịch miễn phí.