Virus Rabies (bệnh dại) có triệu chứng gì và có lây truyền không?

Bệnh dại là một bệnh truyền nhiễm do virus Rabies gây ra và hoàn toàn có thể phòng ngừa được. Virus này lây lan qua vết cắn của động vật bị nhiễm, tấn công hệ thần kinh trung ương của động vật có vú, dẫn đến viêm não và tử vong. Tuy nhiên, nếu được điều trị kịp thời ngay sau khi tiếp xúc, người bệnh có thể ngăn ngừa sự phát triển của các triệu chứng nguy hiểm và tránh được nguy cơ tử vong. Hãy cùng tìm hiểu kỹ hơn về virus gây bệnh dại này qua bài viết dưới đây.

Nguyên nhân gây bệnh dại

Bệnh dại là một căn bệnh do virus gây ra, hầu hết các trường hợp đều dẫn đến tử vong sau khi xuất hiện triệu chứng lâm sàng. Virus lây truyền sang người qua nước bọt của động vật bị nhiễm, thông qua vết cắn hoặc vết trầy xước trên da.

Virus gây bệnh dại thuộc giống Lyssavirus, họ Rhabdoviridae, xuất hiện trong nước bọt của động vật bị nhiễm. Virus này lây lan sang người và động vật khác chủ yếu qua vết cắn của động vật mắc bệnh. Trong một số trường hợp, bệnh dại cũng có thể lây qua tiếp xúc với nước bọt của động vật bị bệnh lên vết thương hở hoặc niêm mạc, chẳng hạn như mắt hay mũi. Ví dụ, nếu động vật đang ủ bệnh dại liếm vào vết thương của bạn, nguy cơ nhiễm bệnh là rất cao.

Bệnh dại có hai chủng chính:

• Virus dại đường phố: Virus tồn tại trên động vật bị nhiễm bệnh.
• Virus dại cố định: Chủng virus được cố định thời gian ủ bệnh trên động vật thí nghiệm (như thỏ).

Một số yếu tố nguy cơ khác có thể làm tăng khả năng mắc bệnh dại ở người:

• Sinh sống hoặc du lịch đến các nước kém phát triển, nơi bệnh dại còn phổ biến, như các quốc gia ở châu Phi và Đông Nam Á.
• Tham gia các hoạt động tiếp xúc gần với động vật hoang dã mang mầm bệnh dại, như thám hiểm hang động nơi có nhiều dơi hoặc cắm trại trong khu vực có nhiều động vật hoang dã mà không có biện pháp bảo vệ.
• Làm việc trong môi trường có nhiều nguy cơ lây nhiễm virus dại, như nhân viên phòng thí nghiệm, bác sĩ thú y, hay huấn luyện viên động vật hoang dã.

Virus dại gây bệnh như thế nào?

Virus dại tấn công cơ thể người qua các vết thương hở do động vật cắn hoặc cào. Sau khi xâm nhập, virus nhanh chóng di chuyển đến hệ thần kinh ngoại biên và tiếp tục tiến về não. Tại đây, virus tiếp tục nhân lên, gây viêm não cấp, có thể dẫn đến hôn mê và tử vong nếu không được điều trị kịp thời

Thời gian ủ bệnh, tức khoảng thời gian trước khi các triệu chứng xuất hiện, thường kéo dài từ 3 đến 12 tuần. Nếu vết cắn gần não, các triệu chứng sẽ xuất hiện sớm hơn.

Bệnh dại lây truyền sang người chủ yếu qua vết cắn của chó, chiếm đến 99% các trường hợp. Truyền nhiễm qua khí dung chứa virus hoặc qua cấy ghép cơ quan bị nhiễm là cực kỳ hiếm. Hiện chưa có bằng chứng bệnh dại lây qua việc tiêu thụ thịt sống hoặc mô từ động vật.

Triệu chứng của bệnh dại

Thời gian ủ bệnh dại thường kéo dài từ 2 - 3 tháng, nhưng có thể dao động từ 1 tuần đến 1 năm, tùy thuộc vào vị trí vết cắn và lượng virus xâm nhập. Các triệu chứng ban đầu bao gồm sốt, đau và cảm giác ngứa ran bất thường hoặc không rõ nguyên nhân, đặc biệt là cảm giác nóng rát (dị cảm) tại vết thương. Khi virus xâm nhập vào hệ thần kinh trung ương, nó gây viêm não và tủy sống, dẫn đến tử vong.

Bệnh dại có hai dạng chính:

• Bệnh dại thể hung dữ (Furious rabies): Người bệnh trở nên hiếu động, dễ kích động, có triệu chứng sợ nước, sợ khí (sợ nước bọt hoặc không khí). Tử vong thường xảy ra sau vài ngày do ngừng hô hấp hoặc tuần hoàn.
• Bệnh dại thể tê liệt (Paralytic rabies): Chiếm khoảng 20% số ca, diễn biến chậm hơn thể hung dữ. Bệnh nhân bị tê liệt dần từ vị trí vết cắn, sau đó rơi vào hôn mê và tử vong. Dạng này thường bị chẩn đoán sai, dẫn đến việc báo cáo không chính xác về số ca mắc.

Phòng ngừa virus Rabies như thế nào?

Để phòng ngừa bệnh dại, cần phải thực hiện tốt các biện pháp phòng tránh sau đây:

Loại bỏ bệnh dại ở chó

Bệnh dại là một loại bệnh có thể được phòng ngừa thông qua việc tiêm vắc xin. Tiêm phòng cho chó là biện pháp hiệu quả nhất để ngăn ngừa bệnh dại ở người. Việc tiêm chủng cho chó giúp giảm số ca tử vong do bệnh dại và giảm nhu cầu điều trị dự phòng sau phơi nhiễm (PEP) trong trường hợp bị chó cắn.

Nhận thức về bệnh dại và phòng chó cắn

Giáo dục về hành vi của chó và cách phòng ngừa chó cắn là một phần quan trọng trong chương trình phòng chống bệnh dại. Việc này giúp giảm tỷ lệ mắc bệnh dại ở người và gánh nặng tài chính từ việc điều trị vết cắn. Tăng cường nhận thức trong cộng đồng về cách sở hữu thú cưng, phòng ngừa chó cắn, và các biện pháp sơ cứu sau khi bị cắn là điều cần thiết để phòng ngừa và kiểm soát bệnh dại.

Tiêm phòng ở người

Vắc xin phòng bệnh dại cho người được sử dụng để tiêm chủng trước khi phơi nhiễm. Việc này đặc biệt quan trọng đối với những người làm trong các ngành nghề có nguy cơ cao như nhân viên phòng thí nghiệm tiếp xúc với virus dại, kiểm lâm và nhân viên kiểm soát dịch bệnh động vật. Những người tiếp xúc với động vật có nguy cơ cao như dơi, động vật ăn thịt hoặc động vật có vú khác cũng được khuyến nghị tiêm vắc xin.

Khách du lịch đến những khu vực có bệnh dại hoặc tham gia các hoạt động ngoài trời như leo núi, thám hiểm hang động cũng nên được tiêm phòng. Trẻ em sống hoặc thăm các vùng xa xôi cũng cần được tiêm chủng vì chúng có nguy cơ cao hơn do chơi với động vật và có thể không báo lại vết cắn kịp thời.

Virus Rabies là mối đe dọa nghiêm trọng đối với sức khỏe con người, đặc biệt ở những khu vực có tỷ lệ tiêm phòng thấp. Bệnh dại có thể phòng ngừa hiệu quả bằng vắc xin, nhưng khi các triệu chứng xuất hiện, tỷ lệ tử vong gần như là 100%. Do đó, việc nâng cao nhận thức về phòng ngừa, tiêm phòng cho cả người và động vật là vô cùng quan trọng để bảo vệ cộng đồng khỏi virus Rabies và giảm thiểu số ca tử vong không đáng có.

Hiện nay, tại Trung tâm Tiêm chủng Long Châu có 3 loại vắc xin phòng dại phổ biến, được sử dụng rộng rãi và đảm bảo an toàn, hiệu quả.

• Verorab (Pháp): Đây là loại vắc xin phòng dại của hãng Sanofi Pasteur, được sản xuất theo công nghệ hiện đại. Verorab được đánh giá cao nhờ khả năng kích thích hệ miễn dịch mạnh mẽ, giúp cơ thể tạo kháng thể phòng ngừa bệnh dại hiệu quả sau khi tiêm đủ liều.
• Abhayrab (Ấn Độ): Sản phẩm của Công ty Haffkine Bio-Pharmaceuticals, Abhayrab là một trong những loại vắc xin thế hệ mới với chất lượng được kiểm định nghiêm ngặt. Vắc xin này không chỉ có giá cả hợp lý mà còn đảm bảo tính an toàn và khả năng đáp ứng miễn dịch cao.
• Indirab (Ấn Độ): Đây là loại vắc xin phòng dại tế bào được sử dụng ngày càng phổ biến tại Việt Nam. Indirab được sản xuất theo tiêu chuẩn quốc tế, mang lại hiệu quả phòng bệnh tốt với lịch tiêm linh hoạt, phù hợp với nhiều đối tượng.

Tất cả các loại vắc xin trên đều đã được Bộ Y tế cấp phép lưu hành, kiểm định an toàn và khẳng định khả năng phòng ngừa bệnh dại cao, giúp người dân yên tâm lựa chọn để bảo vệ sức khỏe.

Xem thêm:

• Cẩn trọng nguy cơ bệnh dại âm thầm tăng trở lại
• Bệnh dại có lây qua đường ăn uống không?