Xét nghiệm tế bào học là gì? Các loại xét nghiệm tế bào học

Xét nghiệm tế bào học và xét nghiệm mô bệnh học đóng vai trò quan trọng trong chẩn đoán bệnh lý ung thư. Chúng là cơ sở vững chắc không chỉ để chẩn đoán bệnh mà còn để xác định phương hướng điều trị và dự đoán tình trạng bệnh. Xét nghiệm tế bào học là một phương pháp đơn giản và rất phổ biến được áp dụng trong nhiều trường hợp.

Xét nghiệm tế bào học là gì?

Xét nghiệm tế bào học, còn gọi là Cytopathology hoặc Cytology, là một phương pháp phổ biến và có giá trị quan trọng trong lĩnh vực chẩn đoán bệnh. Kỹ thuật tế bào học sẽ tiến hành kiểm tra các tế bào cụ thể hoặc tập hợp tế bào có trong các mẫu chất lỏng hoặc mô được thu thập và thấy dưới kính hiển vi. Mẫu có thể là một giọt máu hoặc chất lỏng, ví dụ như trong xét nghiệm FNA (Fine Needle Aspiration), hoặc đôi khi cần mẫu lớn hơn như chất dịch từ màng phổi hoặc ổ bụng.

So với việc thực hiện xét nghiệm sinh thiết mô bệnh học, việc thu thập mẫu và xét nghiệm tế bào học ít gây mệt mỏi, biến chứng và chi phí cũng hợp lý hơn. Tuy nhiên, trong một số trường hợp, việc thực hiện xét nghiệm sinh thiết mô bệnh học có thể cung cấp kết quả chính xác hơn. Dù vậy, đối với một số trường hợp khác, độ chính xác của cả hai phương pháp gần như bằng nhau. Do đó, quyết định về việc sử dụng xét nghiệm tế bào học hoặc xét nghiệm sinh thiết mô bệnh học thường do ý kiến của bác sĩ sau khi xem xét nhiều yếu tố liên quan đến loại bệnh và cơ quan bị ảnh hưởng.

Các loại xét nghiệm tế bào học

Chọc hút bằng kim nhỏ

Thực hiện bằng kim nhỏ (FNA), đôi khi được coi như một quy trình kiểm tra tế bào và đôi khi coi như một xét nghiệm sinh thiết. Phương pháp FNA sử dụng một cây kim siêu mỏng và rỗng, được gắn vào ống tiêm, để thu thập một ít chất lỏng và một mẫu mô rất nhỏ từ khối u. Nếu khối u gần bề mặt cơ thể, bác sĩ có thể cảm nhận nó trong quá trình thực hiện chọc hút. Trong trường hợp khối u nằm sâu bên trong cơ thể và không thể cảm nhận được bằng tay, bác sĩ thường thực hiện FNA dưới sự hướng dẫn của siêu âm hoặc CT scan.

Ưu điểm chính của phương pháp FNA là không cần phải phẫu thuật để lấy mẫu và trong một số trường hợp, kết quả có thể được xác định ngay trong ngày. Tuy nhiên, phương pháp này cũng có nhược điểm, đôi khi không đủ mẫu mô để đưa ra kết luận chẩn đoán. Mặc dù FNA là một loại kiểm tra sinh thiết, thường nó được coi như một xét nghiệm tế bào học.

Xét nghiệm từ các dịch của cơ thể

Các dịch lấy từ khoan trong cơ thể có thể được kiểm tra để phát hiện tế bào ung thư. Một số loại dịch cơ thể thường được xét nghiệm bao gồm:

• Dịch nước tiểu.
• Đờm.
• Dịch tủy, còn được gọi là dịch não tủy (dịch thu thập từ khoảng trống xung quanh não và tủy sống).
• Dịch màng phổi (dịch thu thập từ khoảng không xung quanh phổi).
• Dịch màng tim (dịch thu thập từ túi màng bao quanh tim).
• Dịch cổ trướng hoặc dịch ổ bụng (dịch thu thập từ khoảng không trong bụng).

Xét nghiệm tế bào học cạo hoặc chải

Một phương pháp kiểm tra tế bào học khác là cạo hoặc chải lấy một số tế bào từ các cơ quan hoặc mô được kiểm tra. Trong phương pháp kiểm tra tế bào học này, xét nghiệm Pap là phổ biến nhất. Để thực hiện xét nghiệm Pap, một bàn chải nhỏ được sử dụng để thu thập các tế bào từ cổ tử cung (khu vực phía dưới tử cung, còn được gọi là dạ con). Ngoài ra, các bộ phận khác cũng có thể được thu thập mẫu tế bào học bằng cách chải hoặc cạo, bao gồm thực quản (ống nuốt), dạ dày, khí quản (ống dẫn khí tới phổi) và miệng.

Ưu, nhược điểm của phương pháp tế bào học

Ưu điểm

• Chẩn đoán nhanh: Chẩn đoán có thể hoàn thành trong vòng 30 - 60 phút.
• Độ chính xác cao: Trong các trung tâm chuyên về chọc hút kim nhỏ, độ nhạy có thể đạt từ 0,85 đến 0,9, độ đặc hiệu là 0,9 và giá trị dự báo dương tính là 0,99.
• Đơn giản: Quá trình chọc hút kim nhỏ hoặc ly tâm dịch rất đơn giản và thuận tiện để thực hiện.
• Chi phí thấp: Cần ít nguyên liệu, bao gồm bơm tiêm, bông, cồn, kỹ thuật viên và bác sĩ tế bào học, giúp giảm thiểu chi phí..
• Rủi ro biến chứng thấp: Biến chứng hiếm gặp, bao gồm tụ máu, nhiễm trùng và tràn khí màng phổi có thể xảy ra thấp.
• Khả năng xác định típ mô bệnh học trong một số trường hợp.
• Sử dụng tiêu chuẩn tế bào học có thể kết hợp với nhuộm mô miễn dịch.

Nhược điểm

• Tổng quan của tử cung bị tổn thương hoặc xơ quá nhiều, dẫn đến tế bào u bị giảm hoặc rất ít. Ví dụ, trong trường hợp của carcinôm tiểu thuỳ vú, mô đệm đã tăng sinh xơ, thì việc thu thập ít tế bào u.
• Chọc hút kim không đúng vị trí của khối u, dẫn đến việc lấy mẫu không trúng vùng tế bào u.
• Đặc điểm tế bào u gần giống với tế bào lành, dẫn đến khó khăn trong việc phân biệt và đưa ra chẩn đoán chính xác.
• Đòi hỏi người thu thập mẫu tế bào cần có kinh nghiệm.
• Dương tính giả do các nguyên nhân như tế bào không thể nhận diện dễ dàng; những trường hợp sau xạ trị gây ra sự thay đổi trong tế bào

Cùng với sự gia tăng của các bệnh lý u tân sinh, xét nghiệm tế bào học đang trở nên ngày càng quan trọng trong việc chẩn đoán và phát hiện bệnh sớm. Bài viết này cung cấp một tổng quan về khái niệm, kỹ thuật, và các chỉ định liên quan đến xét nghiệm tế bào học. Nó cũng bàn về ưu điểm và hạn chế của phương pháp này, giúp bạn có thể lựa chọn xét nghiệm phù hợp với tình trạng cá nhân của mình.

Xem thêm: 

• Những thông tin bạn nên biết về phương pháp sàng lọc phôi tiền làm tổ
• Xét nghiệm tầm soát ung thư xương: Đối tượng và các xét nghiệm cần thực hiện
• Xét nghiệm di truyền tiền làm tổ (PGT) là gì? Ai nên làm xét nghiệm này?