Xử trí quá liều thuốc chống đông kháng vitamin K

Hướng dẫn xử trí quá liều thuốc chống đông kháng vitamin K hiệu quả. Tìm hiểu quy trình cầm máu, đánh giá tình trạng bệnh, điều chỉnh thuốc và các biện pháp hỗ trợ tối ưu.

Những nguy cơ tiềm ẩn khi sử dụng quá liều thuốc chống đông kháng vitamin K

Thuốc chống đông kháng vitamin K, hay còn gọi là thuốc kháng vitamin K, là một nhóm thuốc chống đông máu dùng đường uống, được chỉ định để điều trị và phòng ngừa huyết khối trong mạch máu. Thuốc có tác dụng ngăn cản sự hình thành và phát triển kích thước của huyết khối, nhưng không có khả năng làm tan huyết khối đã hình thành. Tại Việt Nam, hai loại thuốc thường được sử dụng là Sintrom (acenocoumarol) và Coumadin (warfarin).

Cơ chế tác dụng của thuốc kháng vitamin K là ức chế quá trình tổng hợp các yếu tố đông máu phụ thuộc vào vitamin K, bao gồm các yếu tố II, VII, IX và X, tại gan. Trong cơ thể, vitamin K đóng vai trò quan trọng trong việc tổng hợp các yếu tố đông máu, giúp ngăn ngừa tình trạng chảy máu.

Khi sử dụng quá liều thuốc chống đông, người bệnh có thể gặp phải các dấu hiệu chảy máu được chia thành hai mức độ:

Chảy máu nhẹ:

• Chảy máu chân răng khi đánh răng;
• Dễ xuất hiện bầm tím trên da;
• Thỉnh thoảng chảy máu mũi;
• Vết đứt da nhẹ chảy máu lâu và khó cầm;
• Kinh nguyệt kéo dài hơn bình thường.

Chảy máu nặng:

• Chảy máu lợi hoặc chảy máu mũi xảy ra thường xuyên;
• Xuất hiện bầm tím trên cơ thể mà không rõ nguyên nhân;
• Nôn ra máu hoặc ho ra máu;
• Phân có màu đỏ tươi hoặc đen như bã cà phê;
• Nước tiểu chuyển sang màu đỏ hồng hoặc nâu sẫm;
• Đau đầu dữ dội hoặc đau bụng nhiều;
• Chảy máu nghiêm trọng sau khi ngã hoặc chấn thương.

Khi gặp bất kỳ dấu hiệu chảy máu nào, đặc biệt là các tình trạng chảy máu nặng, bệnh nhân cần liên hệ ngay với bác sĩ hoặc đến cơ sở y tế để được xử trí quá liều thuốc chống đông kịp thời.

Các bước xử trí quá liều thuốc chống đông kháng vitamin K

Khi xảy ra biến chứng chảy máu do dùng quá liều thuốc chống đông, người bệnh cần bình tĩnh và đến bệnh viện gần nhất để được bác sĩ xử trí quá liều thuốc chống đông. Các bước được thực hiện như sau:

• Bước 1: Tìm vị trí chảy máu và thực hiện cầm máu tại chỗ nếu thuận lợi.
• Bước 2: Ngừng ngay thuốc chống đông đang sử dụng, đồng thời xác định lại thời gian và liều dùng cuối cùng.
• Bước 3: Sử dụng chất trung hòa hoặc chất đối kháng (nếu có sẵn).
• Bước 4: Áp dụng các biện pháp hỗ trợ như bù dịch, bù máu hoặc truyền chế phẩm máu khi có chỉ định của bác sĩ.

Đối với bệnh nhân không có triệu chứng: Bệnh nhân cần được xét nghiệm chỉ số INR để đánh giá mức độ đông máu và nguy cơ hình thành huyết khối. Dựa vào chỉ số INR, có phương án điều trị như sau:

• INR < 4: Không cần ngưng thuốc hay bổ sung vitamin K.
• 4 ≤ INR ≤ 6: Tạm ngừng một liều thuốc chống đông, nhưng không cần bổ sung vitamin K với người có chỉ số INR mục tiêu 2-3, với người có chỉ số INR mục tiêu >3 thì không cần ngưng thuốc hay bổ sung vitamin K.
• 6 ≤ INR ≤ 10: Ngừng thuốc tạm thời và có thể bổ sung vitamin K (1-2 mg) nếu bác sĩ yêu cầu với người có chỉ số INR mục tiêu 2-3, với người có chỉ số INR mục tiêu >3 thì ngưng 1 liều thuốc và bổ sung vitamin K theo chỉ định của bác sĩ.
• INR ≥ 10: Cần tham khảo ý kiến chuyên khoa và xem xét cho bệnh nhân nhập viện để theo dõi, điều trị.

Đối với bệnh nhân có triệu chứng xuất huyết: Nếu bệnh nhân xuất hiện triệu chứng chảy máu, cần đánh giá mức độ nghiêm trọng dựa trên 4 tiêu chuẩn:

• Tiêu chuẩn 1: Không kiểm soát được chảy máu bằng các phương tiện thông thường.
• Tiêu chuẩn 2: Huyết động bất ổn, biểu hiện như huyết áp tâm thu dưới 90mmHg, giảm trên 40mmHg so với bình thường, hoặc huyết áp tâm trương dưới 65mmHg, kèm dấu hiệu sốc.
• Tiêu chuẩn 3: Có chỉ định can thiệp cấp cứu như nội soi, truyền máu hoặc phẫu thuật.
• Tiêu chuẩn 4: Xuất huyết ở vị trí nguy hiểm như não, cột sống, mắt, tràn máu màng phổi, màng ngoài tim, hoặc xuất huyết tiêu hóa cấp.

Nếu có ít nhất một tiêu chuẩn nặng, cần nhanh chóng thông báo cho đội cấp cứu và chuẩn bị phức hợp prothrombin đậm đặc, vitamin K dạng uống hoặc tiêm tĩnh mạch. Nếu không có tiêu chuẩn nặng, cần làm test nhanh INR. Nếu INR vượt mức mục tiêu, xử trí theo hướng dẫn dành cho bệnh nhân không triệu chứng. Đồng thời, tìm hiểu nguyên nhân và theo dõi lâm sàng thường xuyên để đảm bảo an toàn cho bệnh nhân.

Chế độ ăn khi sử dụng thuốc chống đông kháng vitamin K

Lượng vitamin K trong cơ thể phụ thuộc vào hàm lượng của từng loại thực phẩm. Do đó, khi sử dụng thuốc chống đông kháng vitamin K, bệnh nhân cần tìm hiểu kỹ về các loại thực phẩm và lên kế hoạch duy trì lượng vitamin K ổn định mỗi ngày. Các loại thực phẩm giàu vitamin K bao gồm: Cải xoăn, rau bina, bắp cải Brussels, mù tạt xanh, rau diếp xanh, cải cầu vồng, bông cải xanh, măng tây, mùi tây,...

Nếu đột ngột tăng cường tiêu thụ các thực phẩm giàu vitamin K, hiệu quả của thuốc kháng vitamin K trong việc ngăn ngừa huyết khối sẽ bị giảm. Ngược lại, nếu giảm lượng vitamin K trong cơ thể do ăn ít thực phẩm chứa vitamin K, nguy cơ gặp tác dụng phụ của thuốc sẽ tăng. Các thực phẩm ít vitamin K gồm: Bắp ngọt, hành, bí đao, cà tím, cà chua, nấm, khoai lang, dưa chuột, bắp cải, quả đào, táo, dâu tây, dưa hấu, dứa, chuối,...

Vì vậy, bệnh nhân cần chú ý duy trì lượng vitamin K ổn định trong thực đơn hàng ngày và tránh đột ngột thay đổi chế độ ăn thực phẩm chứa nhiều hoặc ít vitamin K khi đang dùng thuốc kháng vitamin K. Ngoài ra, để theo dõi và đánh giá hiệu quả điều trị, bệnh nhân cần làm xét nghiệm INR thường xuyên trong quá trình sử dụng thuốc.

Đối với nhóm thuốc kháng đông thế hệ mới (NOACs) như rivaroxaban và dabigatran, cơ chế là tác động trực tiếp vào các yếu tố đông máu: rivaroxaban ức chế yếu tố Xa, còn dabigatran ức chế yếu tố II (Thrombin), giúp ngăn ngừa hình thành cục máu đông. Do cơ chế này, nhóm NOACs ít chịu tác động bởi chế độ ăn, mang lại sự tiện lợi hơn trong quá trình sử dụng.

Việc xử trí quá liều thuốc chống đông kháng vitamin K đòi hỏi sự phối hợp chặt chẽ giữa bệnh nhân và nhân viên y tế từ việc xác định mức độ nghiêm trọng của chảy máu, điều chỉnh liều dùng thuốc đến thực hiện các biện pháp hỗ trợ phù hợp. Quan trọng nhất, người bệnh cần tuân thủ chỉ định điều trị, tái khám định kỳ và thông báo ngay những dấu hiệu bất thường để được can thiệp kịp thời. Điều này không chỉ đảm bảo hiệu quả điều trị mà còn giảm thiểu nguy cơ biến chứng nguy hiểm đến sức khỏe.