Ái kỷ là gì? Nguyên nhân và cách điều trị bệnh ái kỷ

Ái kỷ là gì?

Ái kỷ (hay còn được gọi là rối loạn nhân cách tự luyến) là một trong một số loại rối loạn nhân cách, là một tình trạng tâm thần trong đó người bệnh có suy nghĩ quá mức về tầm quan trọng của bản thân, muốn người khác ngưỡng mộ và tôn trọng mình trong khi mình thiếu sự đồng cảm với người khác.

Ái kỷ có thể gây ra các vấn đề trong cuộc sống, chẳng hạn như các mối quan hệ, công việc, trường học hoặc các vấn đề tài chính. Những người mắc ái kỷ thường không hài lòng và thất vọng khi họ không được nhận những ưu ái hoặc sự ngưỡng mộ đặc biệt mà họ tin rằng họ xứng đáng được nhận. Họ có thể thấy các mối quan hệ của mình không được viên mãn và những người khác có thể không thích ở bên cạnh họ.

Những dấu hiệu và triệu chứng của ái kỷ

Các dấu hiệu và triệu chứng của ái kỷ có thể là:

• Có ý thức quá mức về tầm quan trọng của bản thân.
• Có ý thức về quyền lợi và yêu cầu sự ngưỡng mộ liên tục.
• Mong đợi được công nhận là vượt trội ngay cả khi không thể đảm bảo điều đó.
• Phóng đại thành tích và tài năng.
• Bận tâm với những tưởng tượng về thành công, quyền lực, sự rực rỡ, sắc đẹp hoặc người bạn đời hoàn hảo.
• Xem thường những người mà họ cho là kém cỏi.
• Tận dụng lợi thế của người khác để đạt được điều họ muốn.
• Không có khả năng hoặc không sẵn sàng nhận ra nhu cầu và cảm xúc của người khác.
• Ghen tị với người khác và tin rằng người khác ghen tị với họ.
• Cư xử một cách kiêu ngạo hoặc kiêu căng, có vẻ như tự phụ, khoe khoang.
• Nhất quyết có được mọi thứ tốt nhất.
• Khó khăn khi xử lý bất cứ điều gì họ cho là chỉ trích.
• Trở nên thiếu kiên nhẫn hoặc tức giận khi họ không được đối xử đặc biệt.
• Phản ứng bằng sự giận dữ hoặc khinh thường và cố gắng coi thường người khác để khiến họ tỏ ra vượt trội.
• Khó điều chỉnh cảm xúc và hành vi.
• Cảm thấy chán nản và ủ rũ vì họ không đạt được sự hoàn hảo.
• Có cảm giác bí mật của sự bất an, xấu hổ, tổn thương và sỉ nhục.

Khi nào cần gặp bác sĩ?

Nếu có bất kỳ triệu chứng nào nêu trên xảy ra, bạn nên liên hệ ngay với bác sĩ để được kiểm tra và tư vấn. Chẩn đoán và điều trị sớm sẽ giảm nguy cơ tăng nặng của bệnh và giúp bạn mau chóng hồi phục sức khỏe.

Nguyên nhân dẫn đến ái kỷ

Chưa rõ nguyên nhân gây ra ái kỷ, cũng như sự phát triển nhân cách và các rối loạn sức khỏe tâm thần khác, nguyên nhân của rối loạn nhân cách tự ái có thể rất phức tạp. Rối loạn nhân cách tự ái có thể liên quan đến:

• Môi trường, mối quan hệ cha mẹ, con cái không phù hợp với sự tôn thờ quá mức hoặc chỉ trích quá mức.
• Di truyền.
• Sự kết nối giữa não bộ với hành vi và suy nghĩ.

Những ai có nguy cơ mắc phải ái kỷ?

Ái kỷ ảnh hưởng đến nam giới nhiều hơn nữ giới và nó thường bắt đầu ở thanh thiếu niên hoặc giai đoạn đầu trưởng thành.

Yếu tố làm tăng nguy cơ mắc phải ái kỷ

Một số yếu tố làm tăng nguy cơ mắc ái kỷ, bao gồm:

Mặc dù nguyên nhân của chứng rối loạn nhân cách tự ái chưa được biết đến, nhưng một số nhà nghiên cứu cho rằng ở những đứa trẻ dễ bị tổn thương về mặt sinh học, phong cách nuôi dạy bảo vệ quá mức hoặc lơ là có thể có tác động. Di truyền và sinh học thần kinh cũng có thể đóng một vai trò trong sự phát triển của ái kỷ.

Phương pháp xét nghiệm và chẩn đoán ái kỷ

Một số đặc điểm của ái kỷ tương tự như các đặc điểm của rối loạn nhân cách khác. Ngoài ra, có thể được chẩn đoán mắc nhiều chứng rối loạn nhân cách cùng một lúc. Điều này có thể làm cho việc chẩn đoán ái kỷ trở nên khó khăn hơn.

Chẩn đoán ái kỷ thường dựa trên:

• Các dấu hiệu và triệu chứng.
• Khám sức khỏe để loại trừ vấn đề về thể chất gây ra các triệu chứng.
• Đánh giá tâm lý kỹ lưỡng có thể bao gồm điền vào bảng câu hỏi.
• Tiêu chí trong Sổ tay Chẩn đoán và Thống kê về Rối loạn Tâm thần (DSM-5), được xuất bản bởi Hiệp hội Tâm thần Hoa Kỳ.

Phương pháp điều trị ái kỷ hiệu quả

Điều trị ái kỷ là liệu pháp trò chuyện (tâm lý trị liệu). Thuốc có thể được bao gồm trong điều trị nếu có các tình trạng sức khỏe tâm thần khác.

Tâm lý trị liệu

Điều trị rối loạn nhân cách tự ái tập trung vào liệu pháp trò chuyện, còn được gọi là liệu pháp tâm lý. Tâm lý trị liệu có thể giúp:

• Học cách tạo mối quan hệ tốt hơn với những người khác để các mối quan hệ trở nên thân thiết, thú vị và bổ ích hơn.
• Hiểu nguyên nhân của cảm xúc và điều gì thúc đẩy cạnh tranh, mất lòng tin vào người khác, có thể là coi thường bản thân và người khác.
• Chấp nhận và duy trì các mối quan hệ cá nhân thực sự và hợp tác với đồng nghiệp.
• Nhận ra và chấp nhận năng lực và tiềm năng thực tế để có thể chịu đựng những lời chỉ trích hoặc thất bại.
• Tăng khả năng hiểu và điều chỉnh cảm xúc.
• Hiểu và chịu được tác động của các vấn đề liên quan đến lòng tự trọng.
• Giải phóng mong muốn về những mục tiêu không thể đạt được và những điều kiện lý tưởng và chấp nhận những gì có thể đạt được và những gì có thể hoàn thành.
• Liệu pháp có thể là ngắn hạn để giúp kiểm soát trong thời gian căng thẳng hoặc khủng hoảng, hoặc có thể liên tục để giúp đạt được và duy trì mục tiêu.

Thuốc men

Không có loại thuốc nào được sử dụng đặc biệt để điều trị ái kỷ. Tuy nhiên, nếu có các triệu chứng trầm cảm, lo lắng hoặc các tình trạng khác, các loại thuốc như thuốc chống trầm cảm hoặc thuốc chống lo âu có thể hữu ích.

Những thói quen sinh hoạt có thể giúp bạn hạn chế diễn tiến của ái kỷ

Chế độ sinh hoạt:

• Nghĩ thoáng ra, tập trung vào lợi ích của việc điều trị.
• Tham dự các buổi trị liệu theo lịch trình và dùng bất kỳ loại thuốc nào theo chỉ dẫn.
• Lạm dụng rượu hoặc ma túy hoặc các vấn đề sức khỏe tâm thần khác.
• Tập trung vào mục tiêu. Hãy duy trì động lực bằng cách ghi nhớ mục tiêu và nhắc nhở bản thân rằng bạn có thể làm việc để khắc phục những mối quan hệ đã bị tổn thương và trở nên hài lòng hơn với cuộc sống của mình.
• Tuân thủ theo hướng dẫn của bác sĩ trong việc điều trị.
• Duy trì lối sống tích cực, hạn chế sự căng thẳng.
• Liên hệ ngay với bác sĩ khi cơ thể có những bất thường trong quá trình điều trị.
• Thăm khám định kỳ để được theo dõi tình trạng sức khỏe, diễn tiến của bệnh và để bác sĩ tìm hướng điều trị phù hợp trong thời gian tiếp theo nếu bệnh chưa có dấu hiệu thuyên giảm.
• Bệnh nhân cần lạc quan. Tâm lý có ảnh hưởng rất lớn đến điều trị, hãy nói chuyện với những người đáng tin cậy, chia sẻ với những thành viên trong gia đình, nuôi thú cưng hay đơn giản là đọc sách, làm bất cứ thứ gì khiến bạn thấy thoải mái.

Chế độ dinh dưỡng:

• Bổ sung đầy đủ dinh dưỡng.
• Không nên dùng các chất kích thích, đặc biệt là rượu bia, ma túy.

Phương pháp phòng ngừa ái kỷ hiệu quả

Để phòng ngừa bệnh hiệu quả, bạn có thể tham khảo một số gợi ý dưới đây:

Vì nguyên nhân của chứng rối loạn nhân cách tự ái là không rõ, nên không có cách nào để ngăn chặn tình trạng này. Tuy nhiên, nó có thể giúp:

• Điều trị càng sớm càng tốt đối với các vấn đề sức khỏe tâm thần ở trẻ em.
• Tham gia liệu pháp gia đình để học cách giao tiếp lành mạnh hoặc đối phó với xung đột hoặc đau khổ về cảm xúc.
• Tham dự các lớp học về nuôi dạy con cái và tìm kiếm sự hướng dẫn từ các nhà trị liệu hoặc nhân viên xã hội nếu cần.