Rối loạn đa nhân cách: Nguyên nhân, triệu chứng và điều trị

Rối loạn đa nhân cách là gì?

Rối loạn đa nhân cách (Dissociative Identity Disorder), trước đây được gọi là rối loạn nhân cách phân liệt, là một dạng rối loạn tâm thần hiếm gặp trong đó một người có hai hoặc nhiều nhân cách riêng biệt và khác nhau cùng tồn tại trong một cơ thể. Các nhân cách này có thể có tên, giọng nói, giới tính, hành vi và ký ức riêng. Người mắc rối loạn đa nhân cách thường không nhận thức được sự tồn tại của các nhân cách khác và có thể trải qua sự gián đoạn trong nhận thức, trí nhớ hoặc cảm xúc.

Rối loạn này thường xuất phát từ chấn thương tâm lý nghiêm trọng, đặc biệt là trong thời thơ ấu, như lạm dụng hoặc bạo lực. Rối loạn đa nhân cách không chỉ ảnh hưởng đến cách người bệnh nhận thức về bản thân mà còn ảnh hưởng đến hành vi, mối quan hệ và khả năng thực hiện các hoạt động hàng ngày.

Hiệp hội Tâm thần Hoa Kỳ định nghĩa ba rối loạn phân ly chính: Rối loạn giải thể nhân cách/giải thể thực tại, mất trí nhớ phân ly và rối loạn đa nhân cách.

Rối loạn giải thể nhân cách/giải thể thực tại

Rối loạn giải thể nhân cách là tình trạng người bệnh cảm thấy bị tách rời khỏi chính bản thân mình, giống như đang quan sát hành động, cảm xúc, suy nghĩ của mình từ một khoảng cách xa, tương tự như xem một bộ phim về chính mình.

Rối loạn giải thể thực tại là cảm giác rằng những người và sự vật xung quanh bạn bị tách biệt và mờ ảo, giống như trong giấc mơ. Thời gian có thể trôi chậm lại hoặc nhanh lên và thế giới dường như không chân thật.

Người bệnh có thể trải qua một hoặc cả hai tình trạng giải thể nhân cách và giải thể thực tại. Các triệu chứng này có thể gây căng thẳng nghiêm trọng và kéo dài từ vài giờ, vài ngày, vài tuần cho đến vài tháng. Chúng có thể xuất hiện và biến mất trong nhiều năm hoặc kéo dài liên tục.

Mất trí nhớ phân ly

Triệu chứng chính của mất trí nhớ phân ly là mất trí nhớ nghiêm trọng hơn mức quên bình thường. Việc mất trí nhớ này không liên quan đến bất kỳ bệnh lý nào khác. Người bệnh không thể nhớ lại thông tin về bản thân, các sự kiện hoặc những người trong cuộc sống của mình, đặc biệt là từ những thời điểm đã trải qua cú sốc, căng thẳng hoặc đau đớn. Một đợt mất trí nhớ phân ly thường xảy ra đột ngột và có thể kéo dài từ vài phút, vài giờ, hiếm khi là vài tháng hoặc vài năm.

Chứng mất trí nhớ phân ly có thể giới hạn trong những sự kiện cụ thể, chẳng hạn như người lính trong giai đoạn chiến tranh căng thẳng. Trong một số trường hợp hiếm hoi, người bệnh có thể mất toàn bộ ký ức về bản thân. Đôi khi, tình trạng này có thể kèm theo việc đi lạc hoặc di chuyển mà không có mục đích rõ ràng, gọi là "rối loạn bỏ nhà ra đi phân ly".

Rối loạn đa nhân cách

Trước đây gọi là rối loạn nhân cách đa dạng (multiple personality disorder), rối loạn này liên quan đến việc chuyển đổi giữa các nhân cách khác nhau. Người bệnh có thể cảm thấy như có hai hoặc nhiều người đang nói chuyện hoặc sống trong đầu mình, hoặc cảm giác như mình bị chiếm hữu bởi các nhân cách khác.

Mỗi nhân cách có thể có tên, lịch sử cá nhân và đặc điểm riêng biệt. Các nhân cách này có thể khác nhau về giọng nói, giới tính, cử chỉ và thậm chí cả các đặc điểm bệnh lý. Mức độ quen thuộc giữa các nhân cách cũng khác nhau. Rối loạn đa nhân cách thường kèm theo những cơn mất trí nhớ và có thể bao gồm những thời điểm người bệnh di chuyển không có mục đích rõ ràng.

Những dấu hiệu và triệu chứng của rối loạn đa nhân cách

Các triệu chứng tùy thuộc vào loại rối loạn phân ly, nhưng có thể bao gồm:

• Cảm giác bị tách rời khỏi bản thân và cảm xúc của mình.
• Cảm giác rằng những người và vật xung quanh bị méo mó và không có thật.
• Ý thức cá nhân bị mờ nhạt.
• Căng thẳng nghiêm trọng hoặc gặp vấn đề trong các mối quan hệ, công việc hoặc các khía cạnh quan trọng khác của cuộc sống.
• Không thể đối phó tốt với căng thẳng cảm xúc hoặc căng thẳng liên quan đến công việc.
• Mất trí nhớ, liên quan đến một số khoảng thời gian, sự kiện, con người và thông tin cá nhân.
• Các vấn đề sức khỏe tâm thần như trầm cảm, lo âu, và suy nghĩ hoặc hành vi tự sát.

Biến chứng của rối loạn đa nhân cách

Mắc chứng rối loạn phân ly làm tăng nguy cơ biến chứng và mắc các tình trạng sức khỏe tâm thần khác. Những tình trạng này có thể bao gồm:

• Trầm cảm và lo âu;
• Rối loạn căng thẳng sau chấn thương;
• Rối loạn giấc ngủ, bao gồm mất ngủ, ác mộng và mộng du;
• Rối loạn ăn uống;
• Các vấn đề về chức năng tình dục như rối loạn cương dương, giảm khoái cảm;
• Vấn đề liên quan đến việc sử dụng rượu và ma túy;
• Rối loạn nhân cách;
• Chóng mặt hoặc co giật nhưng không phải do bệnh động kinh;
• Những vấn đề lớn trong các mối quan hệ cá nhân, trường học và tại nơi làm việc;
• Tự gây thương tích hoặc hành vi nguy cơ cao gây thương tích;
• Suy nghĩ và hành vi tự tử.

Khi nào cần gặp bác sĩ?

Đôi khi các triệu chứng rối loạn phân ly xảy ra trong một cuộc khủng hoảng tinh thần với hành vi nguy hiểm hoặc bốc đồng. Những người có các triệu chứng này cần được can thiệp y tế khẩn cấp tại khoa cấp cứu bệnh viện khi sự an toàn tính mạng được ưu tiên hàng đầu.

Nếu bạn hoặc người thân có các triệu chứng rối loạn phân ly, tình trạng này ít cấp bách hơn, hãy liên hệ với bác sĩ gia đình hoặc bác sĩ chuyên khoa Tâm thần để được tư vấn và hướng dẫn.

Nguyên nhân dẫn đến rối loạn đa nhân cách

Rối loạn phân ly thường bắt đầu như một cách để người bệnh đối phó với các sự kiện gây sốc tinh thần, đau buồn hoặc khổ sở. Các rối loạn thường hình thành ở trẻ em bị lạm dụng tình dục, thể chất hoặc tình cảm trong thời gian dài. Một số tình trạng ít xảy ra hơn là các rối loạn hình thành ở trẻ em đã sống trong một môi trường có những thời đặc điểm đáng sợ hoặc có nhiều điều bất ngờ xảy ra. Những cú sốc do chiến tranh hoặc thiên tai cũng có thể gây ra các rối loạn phân ly.

Khi bạn trải qua một sự kiện quá sức chịu đựng về mặt cảm xúc, bạn có thể cảm thấy như mình đang bước ra khỏi chính mình và nhìn nhận sự kiện đó như thể nó đang xảy ra với một người khác. Việc trốn chạy về mặt tinh thần theo cách này có thể giúp bạn vượt qua thời điểm sốc, đau buồn hoặc khổ sở một cách tạm thời.