Rối loạn lo âu bệnh tật là gì? Nguyên nhân, triệu chứng, phương pháp điều trị và cách phòng ngừa

Rối loạn lo âu bệnh tật là gì?

Rối loạn lo âu bệnh tật (Illness anxiety disorder) trước đây còn được gọi là bệnh hypochondria, là một rối loạn tâm thần được xác định bởi sự lo lắng quá mức của người bệnh về việc họ đang mắc hoặc sẽ mắc phải một bệnh lý nghiêm trọng chưa được chẩn đoán.

Những người mắc chứng rối loạn lo âu bệnh tật sẽ cảm thấy lo lắng hoặc sợ hãi dai dẳng về việc họ đang mắc hoặc sẽ mắc một căn bệnh nghiêm trọng ảnh hưởng xấu đến cuộc sống hàng ngày của họ. Nỗi sợ hãi này vẫn tiếp diễn mặc dù các kết quả thăm khám và xét nghiệm bình thường.

Những người bệnh mắc rối loạn lo âu bệnh tật sẽ quá chú ý đến những cảm giác bình thường của cơ thể (chẳng hạn như chức năng tiêu hóa hoặc đổ mồ hôi) và hiểu sai những cảm giác này là dấu hiệu của một căn bệnh nặng. Rối loạn lo âu bệnh tật thường là một tình trạng bệnh lý mạn tính.

Rối loạn lo âu bệnh tật thường đi kèm với các rối loạn lo âu khác như rối loạn lo âu tổng quát (GAD) hoặc rối loạn hoảng sợ, làm tăng mức độ khó khăn trong việc quản lý triệu chứng. Sự lo lắng liên tục về sức khỏe có thể dẫn đến sự suy giảm trong các mối quan hệ xã hội, hiệu suất làm việc và các hoạt động hàng ngày. Người bệnh thường gặp khó khăn trong việc duy trì giấc ngủ do lo lắng về sức khỏe, dẫn đến tình trạng mệt mỏi và giảm khả năng tập trung.

Những dấu hiệu và triệu chứng của rối loạn lo âu bệnh tật

Người bệnh rối loạn lo âu bệnh tật có thể có các triệu chứng:

• Lo lắng quá mức rằng họ đang mắc hoặc có thể mắc một căn bệnh.
• Mức độ lo lắng và cảnh giác cao về sức khỏe của họ cũng như những thay đổi về cơ thể hoặc tình trạng sức khỏe.
• Các hành vi lặp đi lặp lại quá mức như thường xuyên kiểm tra cơ thể để tìm dấu hiệu mắc bệnh, thường xuyên đo huyết áp hoặc đo nhiệt độ cơ thể quá mức.
• Các hành vi né tránh như tránh đến gặp bác sĩ và bệnh viện, hoặc lạm dụng việc chăm sóc y tế.
• Thiếu các triệu chứng thực thể để hỗ trợ cho nỗi sợ hãi về bệnh tật của họ, hoặc nếu có các triệu chứng, chúng chỉ gây khó chịu nhẹ.
• Mối quan tâm và lo lắng không cân xứng về căn bệnh hiện có hoặc nguy cơ mắc bệnh.
• Nói quá nhiều về sức khỏe của họ ở nhà, nơi làm việc hoặc các môi trường xã hội khác.
• Thường xuyên nghiên cứu các triệu chứng của họ, đặc biệt là xem trên các phương tiện trực tuyến.
• Cho rằng các xét nghiệm bình thường của họ là không chính xác và đã bỏ sót bệnh của họ, thay vì cảm thấy yên tâm trước các xét nghiệm âm tính.
• Tránh đi đến những nơi hoặc gặp những người khác do nhận thấy nguy cơ mắc bệnh tăng cao.
• Lo lắng và/hoặc ám ảnh về tình trạng sức khỏe của người thân.
• Rối loạn chức năng nhận thức: Người bệnh có thể gặp khó khăn trong việc tập trung, ghi nhớ hoặc ra quyết định do sự lo lắng liên tục về sức khỏe.
• Cảm giác bất lực: Cảm thấy không kiểm soát được tình trạng sức khỏe của mình, dẫn đến cảm giác bất lực và thất vọng.
• Triệu chứng tâm lý khác: Bao gồm căng thẳng, mệt mỏi tinh thần, và mất hứng thú trong các hoạt động hàng ngày.
• Tình trạng cơ thể phản ứng: Như đau đầu, đau cơ, hoặc các triệu chứng khác không rõ nguyên nhân nhưng liên quan đến sự lo lắng về sức khỏe.
• Ảnh hưởng đến mối quan hệ: Sự lo lắng về sức khỏe có thể gây căng thẳng trong các mối quan hệ với gia đình, bạn bè và đồng nghiệp.

Những người bệnh rối loạn lo âu bệnh tật có thể lo lắng rằng họ mắc bất kỳ căn bệnh nào, nhưng họ thường tập trung vào các bệnh như ung thư, HIV/AIDS và mất trí nhớ.

Loại tình trạng hoặc bệnh lý mà người bệnh rối loạn lo âu bệnh tật quá tập trung vào có thể sẽ thay đổi theo thời gian.

Khi nào cần gặp bác sĩ?

Bạn có thể cân nhắc đến gặp bác sĩ nếu bạn hoặc người khác nhận thấy ở bạn có các dấu hiệu của bệnh rối loạn lo âu bệnh tật. Bạn nên đến gặp bác sĩ nếu bạn bị trầm cảm, lo lắng hoặc những thay đổi tâm trạng khác.

Tác động đến cân nặng: Rối loạn lo âu dẫn đến chán ăn, bỏ bê ăn uống, ăn uống không đúng giờ giấc làm sụt cân trong thời gian ngắn, sụt cân kéo dài là dấu hiệu bạn cần tìm đến bác sĩ.

Tác động đến công việc và học tập: Nếu sự lo lắng về sức khỏe đang ảnh hưởng đến hiệu suất làm việc hoặc học tập, bạn nên tìm kiếm sự hỗ trợ y tế.

Ý định tự tử hoặc tự làm hại bản thân: Nếu bạn cảm thấy có ý định muốn tự tử hoặc tự làm hại bản thân, hãy tìm kiếm sự trợ giúp ngay lập tức từ các chuyên gia tâm lý hoặc liên hệ với các đường dây hỗ trợ y tế khẩn cấp.

Nguyên nhân dẫn đến rối loạn lo âu bệnh tật

Nguyên nhân chính xác của bệnh rối loạn lo âu bệnh tật hiện nay vẫn chưa được biết rõ. Một vài nghiên cứu gần đây cho thấy rối loạn lo âu bệnh tật có liên quan đến một số yếu tố như:

• Yếu tố di truyền: Nghiên cứu cho thấy có thể có sự di truyền góp phần vào sự phát triển của rối loạn lo âu bệnh tật, với những người có người thân mắc bệnh có nguy cơ cao hơn.
• Hoạt động não bộ: Sự mất cân bằng hóa học trong não, đặc biệt là các chất dẫn truyền thần kinh như serotonin và norepinephrine, có thể đóng vai trò quan trọng trong sự phát triển của rối loạn lo âu.
• Trải nghiệm cá nhân: Các trải nghiệm tiêu cực trong quá khứ như lạm dụng, mất mát hoặc sự kiện gây stress lớn có thể làm tăng nguy cơ mắc rối loạn lo âu bệnh tật.
• Yếu tố tâm lý: Những đặc điểm tính cách như sự nhạy cảm cao, tính cách hướng nội hoặc bảo thủ cũng có thể góp phần vào sự phát triển của rối loạn lo âu bệnh tật.