Rối loạn nhân cách ái kỷ là gì? Nguyên nhân, triệu chứng và cách điều trị

Rối loạn nhân cách ái kỷ là gì?

Rối loạn nhân cách ái kỷ (Narcissistic Personality Disorder) là một tình trạng sức khỏe tâm thần mà người mắc có nhận thức một cách vô lý về tầm quan trọng của bản thân. Họ cần và tìm kiếm quá nhiều sự chú ý, muốn mọi người ngưỡng mộ họ. Những người mắc chứng rối loạn này có thể thiếu khả năng quan tâm hoặc hiểu đến cảm xúc của người xung quanh. Nhưng đằng sau lớp mặt nạ cực kỳ tự tin này, họ không chắc chắn về giá trị bản thân và dễ dàng khó chịu trước những lời chỉ trích dù là nhỏ nhất.

Rối loạn nhân cách ái kỷ gây ra các vấn đề trong nhiều lĩnh vực của cuộc sống, chẳng hạn như các mối quan hệ, công việc, trường học hoặc các vấn đề tài chính. Những người mắc chứng rối loạn nhân cách ái kỷ nhìn chung có thể không vui và thất vọng khi họ không nhận được sự ưu ái hoặc ngưỡng mộ đặc biệt mà họ tin rằng mình xứng đáng. 

Những dấu hiệu và triệu chứng của rối loạn nhân cách ái kỷ

Các triệu chứng của rối loạn nhân cách ái kỷ có thể bao gồm:

• Phản ứng lại những lời chỉ trích bằng sự giận dữ, xấu hổ hoặc sỉ nhục người khác.
• Lợi dụng mọi người để đạt được mục đích của mình.
• Có cảm giác quá coi trọng bản thân.
• Cư xử một cách kiêu ngạo, khoe khoang nhiều và tỏ ra tự phụ.
• Phóng đại thành tích và tài năng bản thân.
• Bị bận tâm bởi những tưởng tượng về thành công, quyền lực, sắc đẹp, trí thông minh hoặc tình yêu lý tưởng.
• Cần sự quan tâm và ngưỡng mộ từ người khác.
• Không quan tâm đến cảm xúc của người khác và ít có khả năng cảm thông.

Khi nào cần gặp bác sĩ?

Nếu bạn có các dấu hiệu và triệu chứng của rối loạn nhân cách ái kỷ, hãy lập tức liên hệ ngay với bác sĩ để được chẩn đoán và điều trị kịp thời.

Nguyên nhân dẫn đến rối loạn nhân cách ái kỷ

Rối loạn nhân cách ái kỷ là một tình trạng sức khỏe tâm thần, vì vậy các chuyên gia không chắc chắn chính xác nguyên nhân gây ra bệnh.

Các yếu tố chính góp phần dẫn đến rối loạn nhân cách ái kỷ bao gồm:

• Di truyền: Những người mắc rối loạn nhân cách ái kỷ có nhiều khả năng có cha mẹ hoặc người thân mắc bệnh này.
• Quan sát và bắt chước: Trẻ có thể quan sát, bắt chước và học hỏi những đặc điểm cũng như hành vi của những người thân xung quanh và có thể phát triển thành rối loạn nhân cách ái kỷ.
• Trải nghiệm thời thơ ấu tiêu cực: Chấn thương, bị từ chối, bị bỏ rơi và thiếu thốn trong thời thơ ấu đều có thể góp phần phát triển những đặc điểm tự ái.
• Phong cách nuôi dạy con cái: Việc nuông chiều con cái quá mức và cách nuôi dạy bảo vệ quá mức có thể khiến đứa trẻ lớn lên mong đợi và đòi hỏi sự đối xử tương tự mà chúng nhận được từ cha mẹ. Nó cũng có thể khiến con bạn không học được cách điều chỉnh cảm xúc của chính mình, điều này có thể góp phần gây khó khăn trong việc kiểm soát cảm xúc khi mọi thứ không theo ý muốn.
• Tổn thương não: Những người mắc chứng rối loạn nhân cách ái kỷ được phát hiện có ít chất xám hơn ở thùy não trước bên trái, phần não liên quan đến sự đồng cảm, điều tiết cảm xúc, lòng trắc ẩn và chức năng nhận thức.

Những ai có nguy cơ mắc phải rối loạn nhân cách ái kỷ?

Rối loạn nhân cách ái kỷ ảnh hưởng đến nam nhiều hơn nữ và thường bắt đầu ở tuổi thiếu niên hoặc đầu tuổi trưởng thành.

Yếu tố làm tăng nguy cơ mắc phải rối loạn nhân cách ái kỷ

Các yếu tố làm tăng nguy cơ mắc rối loạn nhân cách ái kỷ bao gồm:

• Từng bị lạm dụng thời thơ ấu;
• Ba mẹ quá bảo vệ con cái;
• Chấn thương não;
• Trong gia đình có người thân mắc các bệnh lý tâm thần như rối loạn lo âu, trầm cảm…

Phương pháp chẩn đoán và xét nghiệm rối loạn nhân cách ái kỷ

Một số đặc điểm của rối loạn nhân cách ái kỷ cũng giống như các rối loạn nhân cách khác. Ngoài ra, bạn cũng có thể mắc nhiều chứng rối loạn nhân cách cùng một lúc. Điều này có thể làm cho việc chẩn đoán trở nên khó khăn hơn.

Chẩn đoán rối loạn nhân cách ái kỷ thường bao gồm:

• Các triệu chứng của bạn và cách chúng ảnh hưởng như thế nào đến cuộc sống của bạn.
• Khám sức khỏe để đảm bảo bạn không gặp vấn đề về thể chất khác.
• Một đánh giá tâm lý kỹ lưỡng có thể bao gồm việc điền vào bảng câu hỏi.
• Thỏa ít nhất 5 tiêu chí trong tiêu chuẩn chẩn đoán rối loạn nhân cách ái kỷ theo Cẩm nang Chẩn đoán và Thống kê Rối loạn Tâm thần (DSM-5) do Hiệp hội Tâm thần Hoa Kỳ xuất bản.

Điều trị rối loạn nhân cách ái kỷ

Nội khoa

Một số loại trị liệu phổ biến nhất với rối loạn nhân cách ái kỷ bao gồm:

• Liệu pháp hành vi biện chứng (DBT);
• Trị liệu hành vi nhận thức (CBT);
• Liệu pháp siêu nhận thức;
• Trị liệu nhóm;
• Liệu pháp cặp đôi hoặc gia đình;

Thuốc điều trị rối loạn nhân cách ái kỷ: Hiện tại không có loại thuốc nào có thể điều trị được chứng rối loạn nhân cách ái kỷ. Bác sĩ có thể chỉ định các loại như thuốc an thần, thuốc chống trầm cảm, thuốc giải lo âu, thuốc chống loạn thần, thuốc chống co giật để điều trị triệu chứng. Các thuốc có thể được bác sĩ chỉ định bao gồm Lamotrigine, Olanzapine, Sertraline, Mirtazapine…

Tuy nhiên, để có kết quả tốt nhất, bạn nên dùng thuốc kết hợp với liệu pháp tâm lý.

Ngoại khoa

Rối loạn nhân cách ái kỷ là bệnh không cần điều trị ngoại khoa.

Những thói quen sinh hoạt giúp hạn chế diễn tiến của rối loạn nhân cách ái kỷ

Chế độ sinh hoạt:

• Uống thuốc theo đúng chỉ định.
• Tập thể dục mỗi ngày.
• Quản lý căng thẳng bằng các bài tập thư giãn, yoga, khí công, dưỡng sinh.
• Tránh sử dụng chất kích thích.
• Cha mẹ nên tập cho trẻ kỹ năng tự chăm sóc bản thân ngay từ khi còn nhỏ. Không nên quá nuông chiều con cái.

Chế độ dinh dưỡng: Không có chế độ dinh dưỡng cụ thể nào cho tình trạng rối loạn nhân cách ái kỷ, việc duy trì một chế độ dinh dưỡng cân bằng và đầy đủ là cần thiết cho sức khỏe chung của bản thân.

Phòng ngừa rối loạn nhân cách ái kỷ

Bởi vì nguyên nhân của chứng rối loạn nhân cách tự ái vẫn chưa được biết rõ nên không có cách nào để ngăn ngừa tình trạng này. Nhưng một số cách sau có thể giúp hạn chế những biến chứng nặng mà rối loạn nhân cách ái kỷ gây ra:

• Hãy điều trị càng sớm càng tốt các vấn đề về sức khỏe tâm thần ở trẻ em.
• Tham gia trị liệu gia đình để học những cách để giao tiếp hoặc đối phó với những xung đột hoặc đau khổ về mặt cảm xúc.
• Tham dự các lớp học nuôi dạy con cái hiệu quả giúp trẻ phát triển toàn diện.

Các câu hỏi thường gặp về rối loạn nhân cách ái kỷ

Nguyên nhân của rối loạn nhân cách ái kỷ là gì?

Nguyên nhân của rối loạn này là không rõ. Những trải nghiệm đầu đời, chẳng hạn như việc nuôi dạy con cái không đúng, được cho là có vai trò trong việc phát triển chứng rối loạn nhân cách ái kỷ này.

Những rối loạn tâm thần nào có xu hướng xảy ra cùng với rối loạn nhân cách ái kỷ?

Nghiên cứu cho thấy rối loạn nhân cách chống đối xã hội, rối loạn nhân cách hoang tưởng và rối loạn sử dụng chất gây nghiện có xu hướng xảy ra cùng với rối loạn ái kỷ, trong khi trầm cảm, lo lắng và tự làm hại bản thân có xu hướng xảy ra cùng với chứng tự ái dễ bị tổn thương.

Những phương pháp điều trị nào có thể có hiệu quả nhất đối với tôi?

Rối loạn nhân cách ái kỷ được điều trị bằng nhiều phương pháp. Để có kết quả tốt nhất, bạn nên dùng thuốc kết hợp với liệu pháp tâm lý.

Biến chứng của rối loạn nhân cách ái kỷ là gì?

Các biến chứng có thể bao gồm:

• Sử dụng rượu hoặc ma túy;
• Rối loạn lo âu;
• Các vấn đề về mối quan hệ, công việc và gia đình.

Rối loạn nhân cách ái kỷ có thể được ngăn ngừa hay tôi có thể giảm nguy cơ phát triển nó không?

Không thể ngăn chặn rối loạn nhân cách ái kỷ vì chưa rõ nguyên nhân.

Bạn có thể giảm nguy cơ con mình phát triển bệnh này bằng cách tìm cách điều chỉnh phong cách nuôi dạy con cái của bạn cho phù hợp với các tình huống cụ thể. Bạn có thể tham gia các khóa học nuôi dạy con hiệu quả của các chuyên gia và bác sĩ tâm lý để giúp con bạn phát triển toàn diện.