Liệt dây thanh quản: Nguyên nhân, điều trị và phương pháp phòng ngừa

Liệt dây thanh quản là gì?

Thanh quản được cấu tạo bởi các sụn, các màng, các dây chằng và cơ. Dây thanh quản (hay còn gọi là dây thanh âm) là một trong các dây chằng của thanh quản. Khi có luồng không khí đi qua (nói hoặc hát), hai dây thanh âm sẽ rung động và phát ra âm thanh. Ngược lại, khi bạn im lặng hai dây thanh sẽ đóng lại.

Liệt dây thanh quản là tình trạng một hoặc cả hai dây thanh âm không di động như bình thường. Khi dây thanh âm tổn thương sẽ ảnh hưởng đến khả năng nói, nuốt, thậm chí là thở vì tất cả các chức năng này đều liên hệ trực tiếp với sự di chuyển của hai dây thanh âm.

Liệt dây thanh quản có thể ảnh hưởng đến dây thanh của một bên hoặc cả hai bên.

• Liệt dây thanh quản một bên: Xảy ra khi một dây thanh không di động bình thường, điều này khiến người bệnh có thể khó khăn khi nói hoặc khi nuốt. Các vấn đề liên quan đến hô hấp thường không xuất hiện khi chỉ liệt dây thanh quản một bên. Liệt dây thanh bên trái thường xuyên xảy ra hơn so với bên phải với tỷ lệ ước tính là 2:1.
• Liệt dây thanh quản hai bên: Khi cả hai dây thanh đều bị liệt, hai dây thanh thường trong trạng thái khép, dẫn đến hẹp đường thở nguy hiểm. Nếu không điều trị kịp thời, người bệnh có thể khó thở, suy hô hấp và đe dọa tính mạng.

Những dấu hiệu và triệu chứng của liệt dây thanh quản

Triệu chứng của liệt dây thanh quản phụ thuộc vào độ nặng của bệnh, bao gồm:

• Khàn giọng, giọng nói nhỏ, yếu hoặc mất giọng;
• Khó thở, tiếng thở ồn ào hoặc hụt hơi khi nói;
• Mất cao độ trong giọng nói hoặc giọng hát;
• Cảm giác nghẹt thở khi nuốt thức ăn hoặc nước bọt;
• Thường xuyên hắng giọng do cảm giác khó chịu ở họng;
• Lực ho yếu.

Biến chứng có thể gặp khi mắc bệnh liệt dây thanh quản

Liệt dây thanh quản một bên có mức độ bệnh từ nhẹ đến nặng. Trong trường hợp nhẹ, người bệnh có thể nói chuyện khó khăn, phát âm không rõ, ảnh hưởng đến hoạt động giao tiếp. Đối với mức độ nặng, người bệnh có thể khó thở khi nói hoặc khi vận động, ho hoặc nuốt nghẹn khi ăn uống.

Khi liệt dây thanh quản xảy ra ở cả hai bên, chức năng nuốt và thở của người bệnh sẽ càng trở nên trầm trọng. Thức ăn hoặc đồ uống có thể lọt vào khí quản và phế quản trong quá trình ăn uống, gây viêm phổi hít.

Khi nào cần gặp bác sĩ?

Nếu bạn có tình trạng khàn giọng, thay đổi cao độ trong giọng nói, nuốt khó, tiếng thở ồn hoặc khó thở không rõ nguyên nhân, kéo dài hơn 2 tuần cho thấy có thể bạn đang có tổn thương dây thanh quản. Hãy đến các cơ sở y tế uy tín để sớm được bác sĩ thăm khám, chẩn đoán và điều trị, tránh các biến chứng nghiêm trọng của bệnh.

Nguyên nhân dẫn đến liệt dây thanh quản

Nguyên nhân liệt dây thanh quản: Có rất nhiều nguyên nhân có thể làm tổn thương các dây thần kinh chi phối sự di động của dây thanh quản. Các bệnh lý đó bao gồm:

• Bệnh tự miễn dịch: Các bệnh lý này gây rối loạn dẫn truyền thần kinh - cơ, chẳng hạn như bệnh nhược cơ (Myasthenia gravis - MG) có thể dẫn đến liệt dây thanh quản.
• Nhiễm trùng: Bệnh Lyme, nhiễm các loại virus như Herpes, Epstein-Barr hoặc COVID-19 có thể gây viêm và làm tổn thương các dây thần kinh chi phối vận động của dây thanh quản.
• Bệnh lý vùng cổ và ngực: Các bệnh lý phình động mạch chủ, hẹp van hai lá, lao hạch trung thất,... cũng có thể làm liệt dây thần kinh quặt ngược thanh quản.
• Chấn thương: Chấn thương ở đầu, cổ và ngực có thể gây tổn thương mạng lưới dây thần kinh phức tạp ở các vùng này.
• Bệnh lý thần kinh: Các tình trạng liên quan đến suy giảm chức năng thần kinh hoặc tổn thương thần kinh, bao gồm bệnh đa xơ cứng (Multiple Sclerosis - MS), bệnh Parkinson và đột quỵ não, có thể ảnh hưởng đến các dây thần kinh chi phối hoạt động của dây thanh âm.
• Các chất độc: Các chất độc như chì, thủy ngân và asen,... có thể gây hại cho mô thần kinh.
• Phẫu thuật: Các phẫu thuật ở đầu và cổ, bao gồm cắt tuyến giáp, phẫu thuật tuyến cận giáp, phẫu thuật tim và phẫu thuật cột sống cổ, có thể dẫn đến các biến chứng gây tổn thương dây thần kinh. Thủ thuật đặt nội khí quản trong khi phẫu thuật đôi khi có thể làm ảnh hưởng dây thần kinh quặt ngược thanh quản của bạn.
• Khối u: Khoảng hơn 30% số trường hợp liệt dây thanh quản một bên là do ung thư. Khối u ung thư (ác tính) và khối u không ung thư (lành tính) nội sọ có thể chèn ép lên nhân mơ hồ hoặc dây thần kinh số X - dây thần kinh cho nhánh quặt ngược thanh quản chi phối hoạt động của dây thanh. Cả ung thư tuyến giáp và các bướu tuyến giáp lành tính, khối u thực quản, phổi và trung thất đều có thể làm tổn thương dây thần kinh này.

Trong một số trường hợp, dây thanh quản có thể bị liệt tạm thời sau khi bị cảm lạnh hoặc nhiễm trùng đường hô hấp trên. Đôi khi, bác sĩ khó có thể xác định được nguyên nhân chính xác, nếu các tiền căn bệnh lý quá mơ hồ. Những trường hợp liệt dây thanh quản này được gọi là vô căn hoặc hậu virus.