Thủy đậu là gì? Nguyên nhân gây bệnh và nguyên tắc phòng ngừa

Thủy đậu (hay còn gọi là đậu mùa, cháy rạ) do virus varicella-zoster (loại virus gây bệnh ở người herpesvirus type 3) gây ra. Virus này có kích thước từ 150 đến 200 mm với nhân là DNA. Thủy đậu là một trong những bệnh dễ lây nhất qua:

• Lây truyền qua tiếp xúc trực tiếp giữa người và và người.
• Lây truyền qua không khí từ các giọt bắn từ dịch tiết đường hô hấp hoặc dịch tiết của các nốt bóng nước.
• Lây gián tiếp qua các đồ vật vừa mới bị nhiễm chất dịch của nốt bóng nước hoặc dịch tiết niêm mạc.

Thủy đậu dễ lây nhất trong giai đoạn 1 - 2 ngày trước khi phát ban và không quá 5 ngày sau khi xuất hiện lớp bóng nước đầu tiên. Sự lây truyền có thể kéo dài hơn ở người bị thay đổi miễn dịch.

Sau khi người bệnh bị thủy đậu thì vẫn còn một ít virus varicella-zoster tồn tại ở trạng thái tiềm ẩn không gây bệnh. Các virus này trú ngụ ở các hạch thần kinh trong thời gian dài (vài tháng đến vài năm). Đến khi cơ thể người nhiễm bị suy giảm miễn dịch hoặc suy nhược cơ thể, các virus này sẽ tái hoạt, nhân lên và phát triển lan dọc theo các đầu dây thần kinh gây nên bệnh zona.

Bệnh nhân có nguy cơ bị biến chứng nghiêm trọng trên thần kinh, phổi, suy giảm miễn dịch và một số bệnh lý nền khác. Chẩn đoán dựa trên lâm sàng. Những người có nguy cơ gặp biến chứng nghiêm trọng cần điều trị dự phòng sau khi nhiễm bệnh bằng globulin miễn dịch và nếu bệnh tiến triển, cần được điều trị bằng thuốc kháng virus. Thủy đậu hiện đã có vắc xin phòng ngừa.

Những dấu hiệu và triệu chứng của thủy đậu

Ở trẻ em có miễn dịch bình thường, thủy đậu thường ít khi trầm trọng nhưng ở người lớn và trẻ bị suy giảm miễn dịch, nhiễm trùng có thể trở nên nghiêm trọng.

Nhức đầu, sốt nhẹ, khó chịu xảy ra từ 7 đến 21 ngày sau khi nhiễm.

Đầu tiên là sự phát ban dạng chấm trên da rồi lan ra khắp cơ thể. Trong vòng vài giờ, các thương tổn trở thành sẩn và mụn nước màu đỏ hình thành, gây ngứa dữ dội, cuối cùng đóng vảy. Sự bùng phát ban (trong trường hợp nghiêm trọng) thường xảy ra ở phần thân mình, tứ chi, mặt (chủ yếu ở phần thân trên).

Các vết thương dạng loét thường phát triển trên tế bào niêm mạc (như niêm mạc miệng và niêm mạc họng, đường hô hấp trên, niêm mạc trực tràng hay âm đạo). Ở trong miệng, các mụn nước hay bị vỡ ngay lập tức nên khó phân biệt được với các bệnh viêm lợi quanh chân răng (đều gây đau khi nuốt).

Vào ngày thứ 5 sau khi nhiễm thường không xuất hiện thêm các tổn thương mới, các tổn thương cũ đóng vảy vào ngày thứ 6 và đa số các lớp vảy biến mất sau 20 ngày.

Đột biến varicella

Một số trẻ bị thủy đậu khi vừa được tiêm vaccine ngừa thủy đậu (gọi là breakthrough varicella), trong trường hợp này, các triệu chứng thường nhẹ hơn, thời gian bệnh ngắn hơn.

Hiểu rõ triệu chứng, hành động ngay: Triệu chứng và diễn tiến bệnh thủy đậu ở người lớn

Tác động của thủy đậu đối với sức khỏe

Bệnh thủy đậu ở trẻ em thường ít khi nghiêm trọng. Trường hợp bệnh nặng hay tử vong thường là các trường hợp:

• Người lớn.
• Người suy giảm miễn dịch liên quan tới tế bào T (như ung thư mô lưới hạch bạch huyết).
• Người dùng corticosteroid hay hóa trị liệu.
• Người bị ức chế miễn dịch.
• Bệnh nhân đang điều trị bằng thuốc ức chế yếu tố hoại tử khối u (TNF).

Biến chứng có thể gặp khi mắc bệnh thủy đậu

Bệnh nhân mắc bệnh thủy đậu có thể gặp các biến chứng:

• Nhiễm khuẩn thứ phát (liên cầu Streptococcal hay tụ cầu Staphylococcal) của mụn nước có thể xảy ra gây viêm mô tế bào, nhiễm khuẩn mô mềm hoại tử hay sốc nhiễm độc do liên cầu (TSS Streptococcal).
• Biến chứng viêm phổi thường gặp ở trẻ sơ sinh, người lớn, bệnh nhân suy giảm miễn dịch (ở mọi lứa tuổi).
• Biến chứng xuất huyết, viêm tủy cắt ngang, viêm cơ tim và viêm gan cũng có thể xảy ra.
• Thất điều (mất điều hòa) tiểu não cấp sau nhiễm khuẩn là một trong những biến chứng thần kinh phổ biến nhất của thủy đậu, thường xảy ra ở trẻ em.
• Hội chứng Reye là một biến chứng hiếm gặp nhưng nghiêm trọng ở trẻ em, khởi phát từ 3 - 8 ngày sau khi phát ban và sử dụng aspirin.
• Viêm não do mắc thủy đậu có thể gặp ở người lớn, tỷ lệ tử vong rất cao.

Tìm hiểu để bảo vệ bản thân: Một số biến chứng của bệnh thủy đậu và cách phòng bệnh

Khi nào cần gặp bác sĩ?

Nếu có bất kỳ triệu chứng nào nêu trên xảy ra, bạn nên liên hệ ngay với bác sĩ để được kiểm tra và tư vấn. Chẩn đoán và điều trị sớm sẽ giảm nguy cơ tăng nặng của bệnh và giúp bạn mau chóng hồi phục sức khỏe.

Nguyên nhân dẫn đến bệnh thủy đậu là do nhiễm virus Varicella Zoster. Bệnh này chủ yếu lây truyền qua đường hô hấp, thông qua các hạt nước nhỏ bắn ra khi người bệnh ho, hắt hơi hoặc chảy mũi. Ngoài ra, bệnh cũng có thể lây truyền khi tiếp xúc trực tiếp với các bọng nước bị vỡ hoặc từ các vùng da bị tổn thương của người bệnh.

Đối phó với nguyên nhân, tránh biến chứng: Bạn đã biết nguyên nhân bệnh thủy đậu là gì hay chưa?