Viêm não dạng u hạt do Amip là gì? Nguyên nhân, triệu chứng và cách điều trị

Viêm não dạng u hạt do Amip là gì?

Viêm não dạng u hạt do Amip là một bệnh nhiễm trùng não hiếm gặp. Bệnh do Amip tự do gây ra, trong đó Acanthamoeba spp. là loài phổ biến nhất. Ngoài ra, còn có một số loài khác như Balamuthia mandrillaris và Sappinia pedata.

Amip này có thể lây lan qua mắt khi đeo kính áp tròng, qua vết cắt hoặc vết thương trên da hoặc hít vào phổi. Mặc dù hầu hết mọi người đều tiếp xúc với Amip trong đời, nhưng rất ít người bị nhiễm bệnh. Chúng đã được tìm thấy trong đất, nước ngọt, nước thải và nước biển bị ô nhiễm, bể bơi, kính áp tròng, các mô não, da và phổi của người và động vật.

Viêm não dạng u hạt do Amip là một bệnh nhiễm trùng hệ thần kinh trung ương rất nguy hiểm, ngay cả khi được điều trị, tỉ lệ tử vong vẫn rất cao, lên tới 90%. Viêm não dạng u hạt do Amip thường là một bệnh nhiễm trùng cơ hội, tức là xảy ra ở những người có suy giảm hệ miễn dịch, tiên lượng thường không tốt.

Những dấu hiệu và triệu chứng của viêm não dạng u hạt do Amip

Viêm não dạng u hạt do Amp có diễn biến âm thầm và khó lường, có thể kéo dài từ vài tuần đến vài tháng (1 - 6 tháng).

Giai đoạn đầu, bệnh thường chỉ gây các triệu chứng nhẹ, dễ nhầm lẫn với các bệnh lý khác. Các triệu chứng của viêm não dạng u hạt do Amip bao gồm:

• Nhức đầu;
• Sốt nhẹ;
• Co giật;
• Liệt nửa người.

Theo thời gian, các triệu chứng về thần kinh trở nên rõ ràng hơn bao gồm:

• Thay đổi nhận thức (lú lẫn, mất trí nhớ);
• Mất thăng bằng;
• Yếu cơ hoặc liệt một bên cơ thể;
• Nhìn đôi;
• Chói mắt, sợ ánh sáng;
• Các vấn đề thần kinh khác: Cứng cổ, thất điều, động kinh…

Nếu không được điều trị kịp thời, viêm não dạng u hạt do Amip có thể tiến triển nặng đe dọa đến tính mạng như hôn mê, liệt toàn thân, tăng áp lực nội sọ.

Biến chứng có thể gặp khi mắc bệnh viêm não dạng u hạt do Amip

Một số biến chứng thường gặp là:

• Tử vong: Đây một bệnh rất nghiêm trọng và có thể tử vong trong vòng 1 - 6 tháng nếu không được điều trị.
• Hôn mê: Đây là một biến chứng phổ biến và thường là dấu hiệu cho thấy bệnh đã tiến triển nặng.
• Liệt: Đây là một biến chứng phổ biến khác của viêm não dạng u hạt do Amip và có thể dẫn đến tàn tật vĩnh viễn.
• Các vấn đề thần kinh khác: Co giật, rối loạn tâm thần và mất trí nhớ.

Khi nào cần gặp bác sĩ?

Các triệu chứng của viêm não dạng u hạt do Amip thường xuất hiện trong vòng 1 - 7 ngày sau khi tiếp xúc với vi khuẩn Amip. Nếu bạn gặp bất kỳ triệu chứng nào của viêm não do Amip, hãy đến gặp bác sĩ ngay lập tức.

Đây là một bệnh rất nguy hiểm và có thể dẫn đến tử vong nếu không được điều trị. Điều trị sớm và tích cực là rất quan trọng để cải thiện cơ hội sống sót.

Nguyên nhân dẫn đến viêm não dạng u hạt do Amip

Viêm não dạng u hạt do Amip do một loại Amip tự do gây ra. Chúng là những sinh vật sống trong nước ngọt, đất và không khí bị ô nhiễm.

Amip xâm nhập vào cơ thể qua giác mạc hoặc theo đường máu từ các vị trí tổn thương trên da hoặc từ phổi đến hệ thần kinh trung ương, ở đó nhiễm trùng dạng u hạt tại chỗ hình thành.

Những ai có nguy cơ mắc phải viêm não dạng u hạt do Amip?

Những người suy giảm miễn dịch có nguy cơ mắc viêm não dạng u hạt do Amip bao gồm:

• Bệnh HIV/AIDS;
• Cấy ghép tạng/mô;
• Sử dụng thuốc steroid hoặc kháng sinh quá nhiều;
• Bệnh đái tháo đường;
• Ung thư;
• Các rối loạn tăng sinh của bạch cầu trong hệ bạch huyết;
• Rối loạn chức năng của tế bào máu hoặc cơ chế đông máu;
• Xơ gan;
• Lupus.

Yếu tố làm tăng nguy cơ mắc phải viêm não dạng u hạt do amip

Một số yếu tố nguy cơ dẫn đến bệnh là:

• Hệ miễn dịch suy yếu: Những người mắc AIDS, ung thư hoặc đang dùng thuốc ức chế miễn dịch, có nguy cơ mắc viêm não dạng u hạt do Amip cao hơn.
• Tiếp xúc với nước ngọt bị ô nhiễm: Amip gây bệnh viêm não thường sống trong nước ngọt bị ô nhiễm như hồ bơi, sông suối và ao. Tiếp xúc với nước ngọt bị ô nhiễm có thể làm tăng nguy cơ mắc bệnh.
• Tiếp xúc với đất bị ô nhiễm: Tiếp xúc với đất bị ô nhiễm cũng có thể làm tăng nguy cơ mắc viêm não dạng u hạt.

Phương pháp chẩn đoán và xét nghiệm viêm não dạng u hạt do Amip

Viêm não dạng u hạt do Amip là một bệnh hiếm gặp và khó chẩn đoán do các triệu chứng ban đầu không rõ ràng và dễ nhầm lẫn với các bệnh khác. Thường đến khi bệnh ở giai đoạn nặng mới được phát hiện.

Phương pháp chẩn đoán:

• Chụp CT hoặc MRI não có thể cho thấy tổn thương ở mô não, giúp bác sĩ loại trừ các nguyên nhân khác và hỗ trợ chẩn đoán.
• Sinh thiết não hoặc tủy sống: Xét nghiệm mô lấy từ não hoặc tủy sống sau đó được soi dưới kính hiển vi để tìm Amip gây bệnh. Đây là phương pháp chẩn đoán xác định.
• Chọc dịch não tủy: Dịch não tủy được lấy để kiểm tra dưới kính hiển vi tìm tế bào bất thường hoặc xét nghiệm PCR để phát hiện DNA của Amip. Tuy nhiên, phương pháp này thường không được khuyến cáo nếu nghi ngờ có khối u ở não.

Điều trị viêm não dạng u hạt do Amip

Hiện chưa có phác đồ điều trị cụ thể được phê chuẩn.

Chẩn đoán sớm là then chốt. Khoảng 50% số những người sống sót sau bệnh viêm não dạng u hạt do Amip được chẩn đoán sớm là do có biểu hiện ngoài da. Các tổn thương da này thường xuất hiện trước triệu chứng thần kinh vài tuần đến vài tháng, đóng vai trò cảnh báo và hỗ trợ phát hiện sớm nhiễm trùng Amip nguy hiểm này.

Phương pháp điều trị thành công thường là sự kết hợp giữa phẫu thuật cắt bỏ tổn thương bị ảnh hưởng và phác đồ kháng sinh đa liều.

Nội khoa

Các kháng sinh thường được sử dụng: Pentamidine, Cotrimoxazole, Propamidine isethionate, Azole như Fluconazole, Itraconazole và Voriconazole, Amphotericin B, Flucytosine, Rifampin, Azithromycin, Amikacin.

Các trường hợp viêm não dạng u hạt do Amip được điều trị thành công sử dụng sự kết hợp của 4 - 5 loại kháng sinh khác nhau. Một số trường hợp viêm não Amip do Acanthamoeba được chữa khỏi chỉ với một loại thuốc (Cotrimoxazole).

Trong một số trường hợp, sử dụng thuốc kháng virus cho bệnh nhân suy giảm miễn dịch do HIV và áp dụng thuốc bôi Chlorhexidine/Miltefosine cho các trường hợp nhiễm trùng ngoài da đã cho thấy kết quả tốt hơn.

Miltefosine, Azole, Pentamidine và Cotrimoxazole được sử dụng trong điều trị cho hơn 90% các trường hợp viêm não dạng u hạt do Amip được chữa khỏi.

Ngoại khoa

Phẫu thuật thần kinh: Trong một số trường hợp, can thiệp phẫu thuật thần kinh có thể được xem xét để loại bỏ các tổn thương hoặc giảm áp lực não.

Những thói quen sinh hoạt giúp hạn chế diễn tiến của viêm não dạng u hạt do Amip

Chế độ sinh hoạt:

• Tuân thủ theo hướng dẫn của bác sĩ trong điều trị.
• Liên hệ ngay với bác sĩ khi cơ thể có những bất thường trong quá trình điều trị.
• Thăm khám định kỳ để được theo dõi tình trạng sức khỏe, diễn tiến của bệnh để bác sĩ tìm ra hướng điều trị phù hợp.

Chế độ dinh dưỡng: Bổ sung đầy đủ dinh dưỡng gồm chất đạm, vitamin A, vitamin C, vitamin D, vitamin E, sắt, kẽm, omega 3, probiotics,... là các chất giúp tăng cường hệ miễn dịch.

Phòng ngừa viêm não dạng u hạt do Amip

Hiện tại vẫn chưa có biện pháp phòng ngừa cụ thể nào cho viêm não dạng u hạt do Amip. Một số biện pháp phòng ngừa nhiễm Amip:

• Giữ vệ sinh cá nhân: Thường xuyên rửa tay bằng xà phòng và nước, đặc biệt sau khi tiếp xúc với đất hoặc nước bẩn. Tránh để mắt tiếp xúc với nước bị ô nhiễm, nhất là khi đeo kính áp tròng.
• Tránh tiếp xúc với nước bị ô nhiễm: Tránh bơi lội, lặn hoặc tiếp xúc với nước nguy cơ bị ô nhiễm như ao hồ tù đọng, suối nước thải.
• Vệ sinh kính áp tròng đúng cách: Vệ sinh kĩ hộp đựng và kính áp tròng, thay dung dịch ngâm kính hằng ngày, không đeo kính áp tròng quá lâu.
• Kiểm soát tốt các bệnh nền: Tuân thủ phác đồ điều trị và duy trì sức khỏe để tăng cường hệ miễn dịch.

Các câu hỏi thường gặp về viêm não dạng u hạt do Amip

Nguyên nhân gây ra viêm não dạng u hạt là gì?

Viêm não dạng u hạt do Amip do một loại Amip tự do gây ra. Amip là những sinh vật đơn bào, thường được tìm thấy trong đất, bụi, nước ngọt (như hồ, sông, suối nước nóng), nước lợ (như đầm lầy) và cả nước biển.

Viêm não dạng u hạt do Amip có nguy hiểm không?

Viêm não dạng u hạt do Amip là một bệnh nhiễm trùng hệ thần kinh trung ương rất nguy hiểm, ngay cả khi được điều trị, tỉ lệ tử vong vẫn rất cao, lên tới 90%. Số người may mắn sống sót sau bệnh rất ít, và hầu hết đều gặp phải di chứng thần kinh lâu dài.

Viêm não dạng u hạt do Amip có lây truyền từ người sang người không?

Cho đến nay, chưa có ghi nhận trường hợp lây truyền nhiễm trùng Amip Acanthamoeba từ người sang người.